طرحی در هندسه تراژدی با تکیه بر تراژدی سیاوش در شاه‌نامة فردوسی

محورهای موضوعی : حماسه

محمدنوید بازرگان ¹ (استادیار، عضو هیأت علمی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد رودهن.)

تاریخ دریافت : 1386/08/12 تاریخ پذیرش : 1386/08/12 تاریخ انتشار : 1386/12/01

کلید واژه: تراژدی, تراژدی سیاوش در شاه‌نامه, هندسة تراژدی, اهداف تراژدی, ادبیات دراماتیک,

چکیده مقاله :

ارسطو دربارة فن شعر، انواع آن و اهدافی که از هر یک انتظار می رود سخنانی دقیق ابراز کرده است که امروزه علیرغم باورهای متنوع و متفاوت در این قلمرو، هم چنان از اهمیت و ارزشی والا برخوردار است. یکی از مباحثی که او با تکیه و تمرکز بسیار بدان پرداخته است، مقولة تراژدی است. در نگاه او تراژدی در فضایی سرشار از هم دردی و هراس که حاصلش پالایش از احساسات منفی و تزکیة نفس است بانجام می رسد. در این مقاله در مورد سایر دستاوردهای داستان با تکیه بر داستان سیاوش در شاه نامه سخن به میان خواهد آمد و نیز ساختاری سه گانه که در بسیاری از تراژدی های مشهور جهان به تکرار آمده است معرفی خواهد شد. در پایان نیز نتایج بدست آمده از ساختار و هندسة متداول در تراژدی ها مورد بحث قرار خواهد گرفت.

چکیده انگلیسی:

Aristotle made exact generalizations regarding the art of poetry, its different kinds, and the expected objects of each.  Despite the variety of views in this discipline, this subject is of permanent value as a mere intellectual achievement. One of the issues he has expouned on with great care and concentration is that of tragedy.  In his view, tragedy occurs in an atmosphere filled with emotions of pity and fear leading to purgation of emotion or Catharsis.  In this article, other features of tragedy with reference to the tragedy of Siavash in Shahnameh are discussed.  Then the tripartite pattern repeated in many well known tragedies in the world is introduced, and finally the conclusion drawn from the common structure in the geometry of the tragedies is further discussed.

منابع و مأخذ:

1-      دانش­نامه ادب فارسی، حسن انوشه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، 1381، جلد 2.

2-      دیچز، دیوید، شیوه­های نقد ادبی، ترجمه دکتر یوسفی، صدقیانی، تهران: نشر علمی 1346.

3-      رحیمی، مصطفی، سیاوش بر آتش، تهران: شرکت انتشار ]بی­تا[.

4-      زرین­کوب، عبدالحسین، ارسطو و فن شعر، تهران: نشر امیرکبیر، 1357.

5-      زمینه ­های اجتماعی شعر فارسی، محمدرضا شفیعی کدکنی (تهران: نشر،                          ).

6-      شکسپیر، ویلیام، اتلّلو، عبدالحسین نوشین، تهران:‌امیرکبیر، 1357.

7-      شمیسا، سیروس، انواع ادبی، تهران: نشر باغ آیینه، 1370.

8-      شیلر، فردریک، نمایش­نامه دون کارلوس، ترجمه محمدعلی جما­زاده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 2537.

9-      عبادیان، محمود، فردوسی و سنت نوآوری در حماسه سرایی، تهران: نشر گهر ]بی­تا[.

10-  فردوسی، حکیم ابوالقاسم، شاهنامه به تصحیح ژول مل، مقدمه امین ریاحی، تهران: سخن، 1369.

11-  فروزان­فر، بدیع الزمان، شرح مثنوی، دفتر اول، تهران: نشر علمی و فرهنگی، 1357.

12-  کادن، جی.ای، فرهگ ادبیات و نقد، ترجمه فیروزمند، تهران: نشر شادگان، 1380.

13-  کیا، خجسته، شاه­نامه فردوسی و تراژدی آتن، تهران، نشر علمی و فرهنگی، 1369.

14-  گوته، نمایش­نامه اگمنت، محمدباقر هوشیار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1346.

15-  مسکوب، شاهرخ، سوگ سیاوش، تهران: خوارزمی، 2537.

16-  منشی، نصراله، کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: انتشارات دانش­گاه تهران، چاپ پنجم، 2536.

17-  مولوی، جلال الدین محمد، مثنوی، تصحیح نیکلسون، تهران: نشر هرمس، 1382.

18-  یشتها، پورداوود، تهران: طهوری، 1347، جلد اوّل.