ادریس بدلیسی، هشت بهشت و دیگر آثار او
محورهای موضوعی : حماسه
مهری پاکزاد
1
(دانش‌جوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علوم تحقیقات و عضو هیأت علمی‌دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد مهاباد.)
کلید واژه: ادریس بدلیسی ـ 4 نسخة خطّی ـ هشت بهشت ـ سبک نگارش ـ اهمیت تاریخی ـ ادبی,
چکیده مقاله :
ادریس‌بدلیسی از نثرنویسان معاصر سلطان یعقوب آق قویونلو در ایران و سپس شاه‌اسماعیل صفوی بوده است. مهم‌ترین اثر ادریس بدلیسی دربارة تاریخ عثمانی و شناخته‌ترین اثر در میان تمام آثارش، کتاب هشت بهشت است. هم خودِ اثر و هم عنوان آن به فارسی است. نثر کتاب هشت بهشت مصنوع و فنی، به پیروی از سبک جهان‌گشای جوینی و تاریخ وصاف از وصاف الحضره است. باید دانست چه در ایران و چه در ترکیه نسخة خطّی کتاب اخیر یعنی هشت بهشت هنوز تصحیح نشده است. محتوای کتاب هشت بهشت شامل شرح زندگانیِ هشت سلطان از سلاطین عثمانی است که از عثمان بیگ غازی آغاز و به سلطان بایزیدی دوم و جلوس یاووز سلطان سلیم ختم می‌شود. در این مقاله سعی شده است با توجه به تعدادی منابع در این مورد و در دست داشتن چند نسخه از نسخ خطّی این کتاب، باختصار ضمن معرفی کتاب، مؤلّف و سبک نگارش آن و وضع نثر عصر نویسنده باجمال مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
Edris Bedlisi was a prose writer contemporary with Sultan Agh ghoyonlu and then Shah Abbas Safavi in Iran. His most important work regarding the Osmani history and his most well-known work among all his works is Hasht Behesht. Both this work and its title are in Farsi. The prose of Hasht behesht is technical following the style of Jahan Goshai Jovaini and Tarikh Vassaf written by Vassaf al- Hazreh. It must be mentioned that the manuscript copy of Hasht Behesht neither in Iran nor in Turkey has not yet been corrected. The content of this work includes the biography of eight Sultans from Osmanis’ Sultans beginning with Osman Beygh Ghazi and ending with Sultan Bayazid the second and coming to the throne of Yavouz Sultan Salim. In this article attempt is made based on a number of sources and some manuscript copies of this book to briefly introduce the book, its author, his style, and the prose in the writer’s era.
- انوری، حسن، فرهنگ اعلام سخن، ج 3، تهران، سخن، 1387 ش.
- بایراقدار، محمد، ادریس بدلیسی، انتشارات وزارت فرهنگ ترکیه، 1991 م.، آنکارا.
- بدلیسی، ابوالفضل محمدافندی، سلیم شاه‌نامه، (نسخة خطی) ، کتاب‌خانة لالااسماعیل افندی، استانبول، شماره 2/48.
- بورسوی، محمدطاهر، مؤلفان عثمانی، ج 3-1، استانبول، 1331 هـ . ق.
- بهار، ملک‌الشعرا، سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، به کوشش دکتر سیدابوطالب میرعابدینی، تهران، توس، 1380 ش.
- توکلی، حسن، قانونشاهنشاهی، ترجمة ترکی آن، پایان‌نامة دکتری چاپ نشده، دانش‌کدة ادبیات و فنی دانشگاه استانبول، گروه تاریخ، 1974 م.
- خواجه سعدالدین، تاج‌التواریخ، تلخیص از پاراماقسزاوغلو، ج 2و 4، استانبول، 1979 م.
- مستقیم‌زاده، تحفه‌الخطاطین، استانبول، 1928 م.
- دانش‌نامة جهان اسلام، (ج 2: ب) زیر نظر: غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، 1375 ش.
- رستگار فسایی، منصور، انواع نثر فارسی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانش‌گاه‌ها (سمت) ، 1380 ش.
- رفعت افندی، احمد، لغات تاریخیه و جغرافیه، استانبول، 1299 هـ . ق.
- سامی، شمس‌الدینف قاموس الاعلام، ج 6-1، استانبول، 1306 هـ . ق.
- شاو، استانفوردجی، تاریخ امپراطوری عثمانی و ترکیة جدید، ترجمة محمود رمضان‌زاده، مشهد انتشارات آستان قدس رضوی، ج 2، 1370.
- شکری، محمد، تأسیس حکومت عثمانی، آنکارا، 1934 م.
- شمیسا، سیروس، سبک شناسی نثر، چاپ دوم، نشر میترا، پاییز 1377ش.
- صفا، ذبیح‌الله، مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر فارسی، تهران، ققنوس، 1368.
- قراخان عبدالقادر، «نگاهی کلی به ترجمة چهل حدیث» در مجلة ترک‌شناسی، ج 10، استانبول، 1953 م.
- قراخان عبدالقادر، بررسی ادبیات ترک باستان، انتشارات دانش‌کدة ادبیات و فنی دانشگاه استانبول، شماره 2659، استانبول، 1980 م.
- کاتب چلبی، حاجی خلیفه، کشف‌الظنون، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- نفیسی، سعید، نظم و نثر در ایران و زبان فارسی، تهران، 1344 ش.
- هشت‌بهشت، نسخة خطی کتاب‌خانة سلیمانیه.
- هشت‌بهشت، نسخة خطی کتاب‌خانة فاتح.
- هشت‌بهشت، نسخة خطی کتاب‌خانة لندن.
- هشت‌بهشت، نسخة خطی کتاب‌خانة نورعثمانیه.
_||_
