بررسی دامنۀ تأثیرگذاری شاهنامه بر پژوهش‌های خاورشناسان انگلیسی (ره‌یافتی تطبیقی بر بنیان ترامتنیّت ژرار ژنت)
محورهای موضوعی : حماسه
مینا بهنام
1
(دانش‌جوی پسا دکتری. قطب علمی فردوسی‌شناسی و شاهنامه. دانشگاه فردوسی مشهد. ایران.)
کلید واژه: شاهنامه, فردوسی, ترامتنیّت, تأثیرگذاری, خاورشناسان,
چکیده مقاله :
چکیده در این مقاله با استفاده از نظریّة ترامتنیّت ژرار ژنت، گسترة تأثیرگذاری شاهنامه به‌عنوان اثری ملّی- میهنی بر پژوهش‌های خاورشناسان انگلیسی تحلیل و بررسی شده است. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد از مجموع 65 اثر بررسی‌شده که متأثّر از شاهنامة فردوسی نگاشته یا ترجمه شده است، 16 مورد با روی‌کرد تقلیدی یا همان‌گونگی آفریده شده و 47 مورد با روی‌کرد دگرگونگی و تغییر تألیف شده است. این تغییرات شامل افزایش، کاهش، حذف، گسترش، جابه‌جایی و ترکیب است که به‌دلایلی مختلف پژوهش‌های بررسی شده را از پای‌بندی بر اصل متن دور کرده است. از میان شصت و پنج اثری که از خاورشناسان انگلیسی بررسی شده 5% با افزایش، 38% با کاهش، 3% با حذف، 50% با گسترش، 5% ترکیبی تألیف یا سروده شده است. در این دگرگونگی‌ها هیچ‌گونه جابه‌جایی صورت نگرفته است. بر همین پایه می‌توان آثار بررسی‌شده را دسته‌بندی کرد.
Abstract This article is concerned with the study and analysis of the influential scope of Shahnameh as a patriotic national work on the scholarship conducted by the English Orientalists on the basis of the Gerard Genette’s textual transcendence theory. The results show that out of 65 works under study written or translated under the influence of Shahnameh, 16 cases were created employing an imitative approach and 47 cases were compiled using modifying approach. The modifications include addition, omission, reduction, expansion, substitution, and compounding that for different reasons made the studied works far removed from the fidelity to the main text. Out of 65 works under study produced by the English Orientalists, 5% used addition, 38% reduction, 3% omission, 50% expansion, and 5% compounding in their compilations or compositions. In these modifications no substitution had taken place and based on this factor those cases can be classified.
فهرست منابع
-آلن،گراهام. (1380). بینامتنیّت، ترجمة پیام یزدان‌جو. تهران: مرکز.
-افشار، ایرج. (1382). کتاب‌شناسی فردوسی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-بهنام، مینا. (1388). «شاهنامة فردوسی پیش‌متن سترگ شاهنامة شاه طهماسب (بربنیان نظریّة ترامتنی ژنت)»، کتاب ماه ادبیات، شمارة 147، صص30-32.
-پارسی‌نژاد، ایرج. (1383). «از نیکلسون تا بارکس (نگاهی به ترجمه‌های انگلیسی از ادبیات کلاسیک فارسی)، سخن عشق، شمارة 21-22، صص 18-25.
- سلطانی، امید. (1392). «بررسی بازتاب شاهنامه فردوسی در آثار بهار، کسرایی و معینی کرمان‌شاهی براساس نظریّۀ ترامتنیّت»، مجلّۀ دانش‌کدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه علّامه طباطبایی، صص8-40.
- سلطانی، امید. (1393). «بررسی بازتاب شاهنامۀ فردوسی در شاه‌کار رحیم کرمان‌شاهی براساس نظریّۀ ترامتنیّت»، متن‌پژوهی ادبی، سال هجدهم، شمارۀ 62، صص7-38.
-صافی، حامد، فرزاد قائمی و مهدخت پورخالقی‌چترودی. (1393). «مقایسۀ اسطورۀ هوشنگ در شاهنامه و خدای‌نامه‌ها بر اساس فزون‌متنیّت ژنت»، جستارهای ادبی، شمارة 185، صص63-64.
-طالقانی، محمّدعلی. (1378). «سرآغاز کوشش‌های خاورشناسی در انگلستان و بررسی نخستین کوشش‌های خاورشناسان انگلیسی در زبان و ادب فارسی»، ایران‌شناسی
(یادنامة استاد ذبیح‌الله صفا)، سال 11، شمارة 3، صص 594-615.
- گاس، ادموند. (1361). فردوسی در تبعید، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: توس.
-لولویی، پروین. (1370). «فردوسی در زبان و شعر انگلیسی»، فصل‌نامة فصل کتاب، سال 3، شمارة 1 (پیاپی 7). صص5-17.
- مکاریک، ایرنا ریما. (1393). دانش‌نامۀ نظریّه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگه.
-نامورمطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیّت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها»، پژوهش‌نامةعلومانسانی، شمارۀ 56، صص83-98.
- Genette, Gerard. (1997). Palimpsests: Literature in Second Degree, Trans: Channa Newman and Calude Doubinsky, Lincoln :University of Nebraska Press.
