فهرست‌نویسی در دوران اسلامی

محورهای موضوعی : حماسه

سید رضا مصطفوی سبزواری ¹ (استاد دانشگاه علامه طباطبائی.)

تاریخ دریافت : 1384/08/12 تاریخ پذیرش : 1384/11/12 تاریخ انتشار : 1384/12/01

کلید واژه: کتابخانه, فهرست‌نویسی, فهرست‌نامه, نسخه‌های خطی,

چکیده مقاله :

اهمیت کتاب در طول تاریخ بشر کتمان ناپذیر است. نخستین خط شناخته شده در ایران باستان را دین دبیره - خطی که اوستا بدان نگارش یافته است – دانسته اند. در نخستین متن های پارسی دری شواهدی موجود است که موازین خاصی را برای کتاب و کتاب تأیید می دارد. برخی از اسناد تاریخی نیز نشان می دهد که کتابخانه های گرانبها و بزرگی در قرون اولیه پس از اسلام در ایران وجود داشته است که از جمله کتابخانه صاحب بن عباد، کتابخانه جاحظ، کتابخانه علم الهدی، کتابخانه رشید و طواط، کتابخانه نوح بن منصور و نیز کتابخانه مدارس نظامیه در نیشابور و بغداد را می توان نام برد. بموازات اهمیت کتاب و کتابخانه، تدوین فهرست نیز برای کتابخانه ها امری ضروری شمرده می شده است: که از جمله اولین فهرست نویسی ها می توان به کتاب الفهرست یا فهرست العلوم ابن الندیم بغدادی اشاره کرد که از سده هفدهم میلادی در اروپا نیز شناخته شده بوده است. فهرست نامه های کتاب در زمینه فرهنگ و ادب فارسی حوزه ای فراتر از جغرافیای ایران داشته است که به عنوان مثال می توان از فهرست نامه های متعددی در شبه قاره هند نام برد که برای کتبی به زبان فارسی، عربی و اردو تهیه شده است که در این مقاله به تعداد زیادی از آنها اشاره شده است.

چکیده انگلیسی:

The importance and effectivness of book has been obvious for everyone during the history. Din Dabireh has been recognized as the primary book inscription in ancient Iran which was also the language of Avesta. In the First Dari Farsi texts some evidence were Found proving that there were some certain rules for the book and book inscription.      Some of historical documents reveal that there had been many large and precious libraries in Iran in the First centuries after Islam, such as saheb Ebn Ebad's library, Jahez's library, Elmol Hoda's library, Rashid Vatvat's library, Noah Ebn Mansour's library and also the library of military school in Neishabour, and Baghdad.      Therefore, index writing is also as important as book and book writing.  We can name Alfehrest or Fehrestoloom by Ebn olNadim Baghdadi as an example Which has been Known in Europ Since  Century. Index, writing in the Field of Persian Literature and culture went farther than Iran dominion. In this case we can name many of index writing in the India continent which has been provided for persian, Arabic, and Urdu books. In this essay we are going to indicate much of them