نفوذ و اثرگذاری مولانا بر متفکران جهان بویژه اندیش‌مندان شبه قاره

محورهای موضوعی : حماسه

رضا مصطفوی سبزواری ¹

1 - استاد دانش‌گاه علامه طباطبایی.

تاریخ دریافت : 1389/08/08 تاریخ پذیرش : 1389/08/08 تاریخ انتشار : 1389/06/01

کلید واژه: مولانا ـ متفکران جهان ـ شرح‌های مثنوی ـ تأثیر مولانا بر متفکران جهان,

چکیده مقاله :

اندیشه‌‌های والا و تاب‌ناک مولانا از درخشان‌ترین تجلیات معنویت و روحانیت در مشرق زمین بشمار می‌رود و همین معنویت اصیل است که در جهان امروز که ماده‌پرستی از هر سویی بشریت را تهدید می‌کند، اهمیتی فوق‌العاده یافته است. در حقیقت، ذوق زایدالوصف و اندیشه‌های بلند و آسمانی و روح عمیق و عرفانی مولانا بزرگ‌ترین گنجینه و ارمغانی ارزنده‌ بوده که امکان دارد ملتی به فرهنگ و ادب و تمدن جهان اهدا کرده باشد؛ تا آن‌جا که فروغ تاب‌ناک معنویت او از سرزمین‌های دور و نزدیک از افکار شاعر و متفکر بلندآوازة شبه قاره، یعنی علامه اقبال تا پروفسور نیکلسون مستشرق شهیر انگلستان و مصحح و شارح مثنوی مولانا در غرب همه را تحت تأثیر اندیشه‌های بلند و انسان ساز خود قرار داده است. نگارنده در این مقاله کوشیده است تا گوشه‌ها و نمونه‌هایی از این تأثیرات شگرف مولانا را بر متفکران جهان، بویژه ادیبان و عارفان شبه قاره نشان دهد.

چکیده انگلیسی:

The sublime thoughts of Moulana are considered as the most illuminating manifestation of spirituality in the east and it is such pure spirituality which finds utmost importance in the world today where humanity is threatened by the materialism from every direction.  In fact, the phenomenal talent and grand and heavenly thoughts and profound soul of Moulanahas been the greatest treasure ever presented by any nation to the literature, culture, and civilization of the world to the extent that the illuminating light of his spirituality has captured the heart and soul of great thinkers and poets from all over the globe from AllamehIqbal  in the subcontinentto Professor Nicholson the famous English orientalist and commentator of Masnavi in the west.  They are all under the influence of Moulana’s profound humane thoughts.  It is therefore the purpose of this article to illustrate instances of such influence particularly focusing on the mystics and literary figures of the subcontinent.

منابع و مأخذ:

1. مثنوی معنوی‏،کلاله خاور،‏ ص 425،‏ ب 45.
   
2. جمال‌زاده، یادنامة مولانا، از انتشارات کمیسیون ملی یونسکو، 1337، تهران، ص 15.
   
3. منظور رینولدالین نیکلسون، مترجم مثنوی به زبان انگلیسی است.
   
4. جمال‌زاده، مآخذ شماره 2، ص 17.
   
5. به نقل دایرة المعارف بریتانیا.
   
6. جمال‌زاده، ص 16، نیز تاریخ ادبیات فارسی، هرمان اته، ترجمة دکتر رضازاده شفق، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1356، تهران.
   
7. شعر العجم یا تاریخ شعرا و ادبیات ایران تألیف علامه شبلی نعمانی هندی ترجمه سید محمد تقی فخر داعی گیلانی، دنیای کتاب، 1363 تهران.
   
8. ر.ک. فهرستهای زیر:

الف: فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، احمد منزوی، از انتشارات مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان در چهارده مجلد.

ب: راه‌نمای فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، دکتر انجم حمید از انتشارات مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، اسلام آباد، 1377.

ج: ترجمه‌های متون فارسی به زبان‌های پاکستانی، تألیف اختر راهی، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1365 هـ.ق.

د: فهرست نسخه‌های خطی فارسی کتاب‌خانه جامعه هم‌درد تغلق آباد دهلی نو از انتشارات مرکز تحقیقات فارسی رای‌زنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو 1377.

هـ: فهرست میکروفیلم نور ـ هند 1379.

1. مثنوی معنوی به کوشش محمدرمضانی، چاپ کلالة خاور، 1319، تهران، ص 50، س 21.
   
2. ارمغان حجاز، کلیات اشعار فارسی اقبال لاهوری به کوشش م. درویش، سازمان انتشارات جاویدان، چ دوم، 1361، ص 528.
   
3. همان‌جا، اقبال نامه، ص 450.
   
4. کلیات اشعار فارسی مولانا اقبال لاهوری، به کوشش احمد سروش، کتاب‌خانه سنایی، 1343، تهران، اسرار خودی، صفحه 86.