ارنواز و شهرناز پژوهشی در ریشه‌یابی دو نام در شاه‌نامة فردوسی

محورهای موضوعی : حماسه

پریا زواره‌ئیان ¹ (دانش‌جوی کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیات فارسی، دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد رودهن.)

تاریخ دریافت : 1388/03/11 تاریخ پذیرش : 1388/05/11 تاریخ انتشار : 1388/06/01

کلید واژه: ارنواز و شهرناز ـ زن در شاه‌نامه ـ زروان ـ شاه‌نامه فردوسی ـ شاه‌نامه ثعالبی,

چکیده مقاله :

شخصیت ارنواز و شهرناز، خواهران رشک برانگیز جمشید در شاه‌نامة فردوسی ریشه‌هایی کهن و اساطیری در کتاب بزرگ دینی ایران باستان ـ اوستا ـ دارد. هر چند پنج نسک باقی‌مانده از بیست و یک نسک پیشین، اطلاعاتی اندک دربارة این دو شاه بانوی اصیل و نژاده عرضه می‌دارد اما با در کنار هم نهادن آن‌چه در اوستا و ترجمه‌های عربی از متون میانه در دست است و نیز اشارات کوتاه اما پر رمز و راز فردوسی حکیم می‌توان تصویری روشن‌تر از آنان و نقش مؤثر هر یک در بنیادگذاری نسل‌هایی متفاوت بدست داد. این مقاله تلاش دارد ضمن پرتوافکندن بر این تصویر، گذری نیز بر نقش کلیدی زن در شاه‌نامه حکیم توس داشته باشد.

چکیده انگلیسی:

Arnavaz and Shahrnaz’s character, the enviable Jamshid’s sisters in Shahnameh has mythological roots in Avesta, the great religious book in the Ancient Persia.  Although out of twenty one sections of Avesta, only five has remained today giving little information about these two royalties, nevertheless by putting together the contents of Avesta and Arabic translations of the Middle Persian texts, and also small yet mysterious hints made by  the  great Ferdowsi regarding these two characters one can depict a clear picture of them and illustrate their influential role in  giving rise to different generations. In this article attempt is made not only to highlight this picture, but also to draw attention to the key role played by women in Shahnameh.

منابع و مأخذ:

-   آفرینش زیان‌کار، آرتور کریستین سن، ترجمه احمد طباطبایی، تبریز: موسسه تاریخ و فرهنگ ایران، 1355، هـ.ش.

-   اوستا، ترجمه و تفسیر ابراهیم پور داوود، تهران: انتشارات اساطیر، 1377 هـ.ش.

-   بندهش/ فرنبغ دادگی، گزارنده مهرداد بهار، تهران: انتشارات توس، 1385 هـ.ش.

-   حماسه ایران، جلیل دوست‌خواه، تهران: آگه، بی‌.تا.

-   دانش‌نامه ایران، تهران: دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1384 هـ.ش.

-   دیوان شمس الدین محمد حافظ شیرازی، به کوشش هوشنگ ابتهاج، تهران: نشر کارنامه، 1376 هـ.ش.

-   دیوان حکیم قاآنی شیرازی، با تصحیح و مقدمه محمدجعفر محجوب، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1336 هـ.ش.

-   زین‌الاخبار، گردیزی، به کوشش عبدالحی جیبی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1347 هـ.ش.

-   شاه‌نامه ثعالبی، محمد ثعالبی، ترجمه محمود هدایت، تهران: انتشارات اساطیر، 1385 هـ.ش.

-  شاه‌نامه فردوسی، ابوالقاسم فردوسی، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز
دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1386 هـ.ش.

-   شاه‌نامه و فمنیسم، مهری تلخابی، تهران: انتشارات ترفند، 1384 هـ.ش.

-   شناخت اساطیر ایران، جان راسل هینلز، ترجمه باجلان فرخی، تهران: انتشارات اساطیر، 1383 هـ.ش.

-   فردوسی و شعر او، مجتبی مینوی، تهران: انتشارات معین، 1385 هـ.ش.

-   فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها در ادبیات فارسی، محمد جعفر یاحقی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، 1386 هـ.ش.

-   فرهنگ اعلام اوستا، هاشم رضی، تهران: انتشارات فروهر.

-   گلستان، سعدی شیرازی، تصحیح و توضیح دکتر غلام حسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی، 1368 هـ.ش.

-   مثنوی معنوی، مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، تألیف کریم زمانی، تهران: انتشارات اطلاعات، 1380 هـ.ش.

-   مجمل التواریخ و القصص، تصحیح استاد بهار و محمد رمضانی، تهران: چاپخانه خاور، 1318 هـ.ش.

-   مقاله «نشانه‌های زن سروری در چند ازدواج داستانی در شاه‌نامه»، کتایون مزدا پور، نقد و تحقیق، سازمان چاپ و انتشارات، 1318 هـ.ش.

-   مینوی خرد، ترجمه احمد تفضلی، تهران: انتشارات توس، 1385 هـ.ش.