عناصر داستانی حکایتِ زن پارسا در الهی‌نامه عطار

محورهای موضوعی : حماسه

فاطمه امامی ¹

1 - دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد علوم و تحقیقات تهران

تاریخ دریافت : 1389/08/05 تاریخ پذیرش : 1389/08/05 تاریخ انتشار : 1389/12/01

کلید واژه: عطار نیشابوری ـ الهی‌نامه ـ زن پارسا ـ عناصر داستانی,

چکیده مقاله :

زن پارسا عنوان نخستین حکایت از نخستین مقالت از نخستین مثنوی عطار ـ الهی‌نامه ـ است. داستانی که با سیصد و نه بیت، سومین حکایت طولانی، پس از حکایت شیخ صنعان و رابعه در مثنوی‌های عطار محسوب می‌‌شود. داستانی که با نقد و بررسی آن می‌‌توان به زوایایی از هنر داستان‌پردازی عطار دست یافت. این مقاله بر آن است تا با تحلیل عناصر داستانی حکایت زن پارسا و بررسی شگرد‌های آشنایی‌زدایی در آن به بخشی از بوطیقای قصه‌پردازی عطار بپردازد. مهم‌ترین نکات تحلیلی، بیان تبار‌شناسی داستان و بررسی عناصر داستانی چون: زاویۀ دید، شخصیت و شخصیت‌پردازی و طرح و پی‌رنگ، زبان، لحن داستان و درون‌مــایة داستان است کــه سبب دست‌یابی به نتایج مهم این پژوهش شده ‌است.

چکیده انگلیسی:

Virtuous woman is the title of the first story from the first article taken from the first Attar’s Masnavi, Elahi Nameh.  It is a story with 309 couplets and is considered the third longest after the story of “Sheikh Sanaan”, and “Rabee” in Attar’s Masnavis. The criticism and investigation of this story could penetrate into obscure corners of Attar’s art of storytelling.  The purpose of this article is to analyze the different elements of the story of the virtuous woman and investigate the technique of defamiliarization in order to throw some light on the structure of storytelling used by Attar. The most significant analytical points, expressing the genealogy of the story, studying  different elements of the story such as, point of view, character and characterization, plot, language, tone, and theme made possible the outcome of this research.

منابع و مأخذ:

1ـ اخوت، محمودرضا، دستور زبان داستان، اصفهان:  انتشارات فردا، 1384.

2ـ پیراپ، ولادیمیر، ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران:  انتشارات توس، زمستان 1386.

3ـ پورنامداریان، تقی، دیدار با سیمرغ (تحلیل آرا و  اندیشه‌های فریدالدین عطار نیشابوری) ، تهران:  انتشارات پژوهش‌کده علوم انسانی، چاپ سوم، 1382.

4ـ ــــــــــــــــ، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران:  انتشارات علمی و فرهنگی، 1364.

5ـ تودوروف، تزوتان، بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمد نبوی، تهران:  انتشارات آگاه، چاپ دوم، بهار 1384.

6ـ داورپناه، گل‌آرا، سفر در متون عرفانی، پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد، دانش‌گاه تهران، 1385.

7ـ زرین‌کوب، عبدالحسین، صدای بال سیمرغ (دربارۀ زندگی و اندیشة عطار) ، تهران:  انتشارات سخن، چاپ چهارم، 1383.

8ـ سایه در خورشید، مجموعۀ مقالات کنگرۀ جهانی عطار نیشابوری، ج 2، نیشابور:  انتشارات آیات، مهر 1374.

9ـ شجیعی، پوران، مسافر سرگشته (مجموعۀ عقاید و آرای فریدالدین عطار نیشابوری، تهران:  انتشارات نشر هنر، چاپ اول، 1363.

10ـ شمیسا، سیروس، انواع ادبی، تهران:  انتشارات فردوسی، چاپ ششم، 1378.

11ـ صنعتی‌نیا، فاطمه، مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی‌های عطار نیشابوری، تهران:  انتشارات زوّار، چاپ اول، 1369.

12ـ عطار نیشابوری، فریدالدین، الهی‌نامه، تصحیح فؤاد روحانی، تهران:  انتشارات زوّار، چاپ ششم، 1381.

13ـ ـــــــــــــــــــ، الهی‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیق محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران:  انتشارات سخن، چاپ سوم، 1387.

14ـ فاضلی، قادر، اندیشۀ عطار (تحلیل افق اندیشۀ شیخ فریدالدین عطار نیشابوری) ، تهران:  انتشارات سایه، چاپ اول، 1374.

15ـ فروزانفر، بدیع‌الزمان، شرح احوال و نقد آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، تهران:  انتشارات انجمن آثار مفاخر، چاپ دوم، 1374.

16ـ ــــــــــــــــــــ، مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، تهران:  انتشارات امیرکبیر، 1362.

17ـ مؤید، حشمت، سرگذشت زن پارسا، مجله ‌ایران‌شناسی، سال نهم.

18ـ میرصادقی، جمال، عناصر داستان، تهران:  انتشارات سخن، چاپ چهارم، 1380.