بررسی فقرستیزی در حکمت‌های نهج‌البلاغه و مقایسة آن با گلستان سعدی با تکیه بر حکایت جدال سعدی با مدعی
محورهای موضوعی : گلستانطاهره جعفری 1 , ثریا رازقی 2 , مهرانگیز اوحدی 3 , مریم مجیدی 4
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: فقرطلبی, مناظره, موانع رشد, پیوند ادبیات و دین,
چکیده مقاله :
کتاب شریف نهج‌البلاغه، به عنوان به عنوان مفسر قرآن و یکی از میادین تبلور فرهنگ اسلامی، همواره انسان را به بهره مندی از مواهب الهی و کسب روزی حلال دعوت کرده و هرگز فقر را نعمت و ارزش به حساب نیاورده است. اما در مقابل، عده‌ای با بهانه قراردادن تقدیر و قضا بر کار و کوشش عمومی، پشت پا زده‌اند و عده‌ای دیگر نیز برای رسیدن به امیال خود، این رویکرد را تایید کرده‌اند. درک عمیق سعدی از این مهم و تأثیرپذیری وی از حقایق الهی نهج‌البلاغه موجب شده که وی، طولانی‌ترین حکایت از کتاب گلستان را به صورت خاص به مناظرة گفتمان فقرستیزی و فقرطلبی، اختصاص دهد. با توجه به تأثیر آموزه‌های دینی، در نگارش گلستان و شباهت‌های بسیار آن با آثار دینی به ویژه حکمت‌های نهج‌البلاغه، این مقاله به بررسی فقرستیزی در حکایت «جدال سعدی با مدعی» در کتاب گلستان و مقایسة آن با حکمت‌های نهج‌البلاغه، پرداخته و از این راه مفاهیم و مضامین مشترک را استخراج نموده است. این نوشتار از نوع توصیفی تحلیلی و هدف از ضرورت آن هم‌افزایی در نیروی اثر و پیوند بیشتر ادبیات و دین می‌باشد. نتایج این مقایسه نشان می‌دهد که هر دو اثر فقر را یکی از مهم‌ترین موانع رشد فردی و اجتماعی می‌داند و شکرگزاری، قناعت، پاکدامنی، صدقه، احسان و بخشش را از راهکارهای فقرستیزی می‌شمارد. به گونه‌ای که در پاره‌ای از اوقات سعدی توانسته است اساس فقرستیزی را بدون هیچ تفاوتی فهم و مشابه با حکمت‌های نهج‌البلاغه بیان کند
Nahj al Balagha, as an interpretation of Qur’an and one of the main principals of Islamic culture, has always invited human being to benefit of divine blessings and also try to get his share of daily life. S’adi being very well acquainted with Nahj al Balagha has written his longest anecdote of Golestan on the subject of poverty and wealth. Given the influence of religious teachings, in the writing of Golestan and its many similarities to religious works, especially the wisdom of Nahj al -Balagha, this article examines poverty in the "Saadi Conflict with the claimant" in Golestan's book and its comparison with Nahj al -Balagha's wisdom. Has extracted common concepts and themes; To make synergy in the power of work and more linking literature and religion This essay is an analytical descriptive text and has been used to prepare it from library resources. The results of this comparison show that both the effects of poverty are one of the most important obstacles to individual and social development and consider thanksgiving, contentment, purity, charity, charity, and forgiveness. In some ways, Saadi has been able to express the basis of poverty without any differentiation of understanding and corresponding to the wisdom of Nahj al -Balagha.
1. قرآن کریم. (1388). ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی. قم: انتشارات تلاوت.
2. نهج‌البلاغه. (1379). ترجمۀ محمد دشتی. قم: انتشارات قم.
3. ابراهیمی، ابراهیم، و ترابی، زینب. (۱۳۹۴). بررسی تطبیقی فرهنگ قناعت در قرآن کریم و بوستان و گلستان. پژوهش‌های ادبی قرآنی، ۳(۲)، ۲۴ـ۴۴.
4. احمدوند، محمد، و شماعی، مهسا، و معینی‌فرد، بهناز. (۱۳۹۷). سبک زندگی در گلستان سعدی. رشد آموزش علوم اجتماعی، ۲۰(۳)، ۴۷ـ۵۱.
5. پرنیان، موسی، و حسینی آبیاریکی، سید آرمان. (۱۳۹۱). سفارش‌های اقتصادی سعدی در بوستان. پژوهشنامۀ دانش تعلیمی، شمارۀ ۱۶، ۱۵۹ـ۱۸۸.
6. ترکاشوند، سینا، صالحی، اکبر، و کشاورز، سوسن. (1398). تبیین سیرۀ تربیتی امام علی(ع) جهت ارائۀ الگویی برای سبک زندگی اسلامی- ایرانی. پژوهشنامۀ نهج البلاغه، شمارۀ 28، 39ـ۵۶.
7. حسینی، سید هادی. (۱۳۸۰). پدیده‌شناسی فقر و توسعه. مشهد: دفتر تبلیغات خراسان.
8. حسینی، مریم. (۱۳۸۳). تحلیل ساختاری حکایت جدال سعدی با مدعی در بیان توانگری و درویشی. دوفصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی. دورۀ جدید، شمارۀ ۳، ۶۹ـ۷۹.
9. حکیمی، محمدرضا، حکیمی، محمد، و حکیمی، علی. (۱۳۸۳). الحیات. ترجمۀ احمد آرام. تهران: دلیل ما.
10. خسروی حسینی، سید غلامرضا. (۱۳۷۵). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن. تهران: انتشارات مرتضوی.
11. دزفولیان، محمدکاظم. (۱۳۸۰). فقر و کفر در ادبیات عرفانی. ضمیمۀ مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ۱۸۳ـ۱۹۵.
12. راغب اصفهانی، حسین. (۱۴۱۲). مفردات الفاظ قرآن. سوری: دارالعلم.
13. سعدی، مصلح‌الدین. (۱۳۷۵). کلیات سعدی. تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: میلاد.
14. شعیری، تاج‌الدین. (۱۳۶۳). جامع الاخبار. قم: رضی.
15. طغیانی اسفرجانی، اسحاق. (۱۳۸۴). تأثیر متقابل ادبیات و فرهنگ. پژوهشنامه ادب غنایی، شمارۀ ۲۲۸ و ۲۲۷، ۹۴8ـ۲۹۷.
16. عسکری، محمدمهدی، و غفورزاده، حسین. (۱۳۸۸). بررسی مفهوم فقر از منظر قرآن و روایات ائمۀ اطهار(ع). مطالعات قرآن و حدیث، ۵(۱)، ۸۹ـ۱۲۳.
17. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
18. مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۴). بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار(ع). بیروت: مؤسسۀ الوفاء.
19. مطهری، مرتضی. (۱۳۶۹). سیری در نهج البلاغه. تهران: صدرا.
20. موسی‌زاده، حسینعلی، سید صادقی، سید محمود، و حمیدی، سید جعفر. (۱۳۹۴). جلوه‌های بخشش و بخل در گلستان و بوستان سعدی. فصلنامۀ تخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی، ۷(۲۵)، ۱۸۵ـ۲۰۷.
21. مولایی، محمد. (۱۳۹۲). آشنایی با اندیشه‌های اقتصادی امام علی(ع) در نهج البلاغه. فصلنامۀ پژوهش‌های نهج البلاغه، ۱(۴)، 94ـ۱۰۹.
