کاربست تلفیقی از GIS و RS در تعیین نقاط حادثه خیز جاده ای در بزرگراه کربلا با تاکید بر توسعه گردشگری مذهبی
محورهای موضوعی : جغرافیا ومخاطراتدکتر محمد رحمانی 1 , محسن بهرامی 2 , فریبرز رضائی 3
1 - استادیار، گروه شهرسازی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت شهری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری ومنطقه‌ای، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
کلید واژه: RS, GIS, نقاط حادثه خیز, بزرگراه, گردشگری مذهبی,
چکیده مقاله :
ازدیرباز خطرات جادهای به اشکال گوناگون یکی از معضلات و مشکلات سفر بوده است. امروزه با توسعه حمل و نقل جادهای و گسترش راه‌ها تحول اساسی در زمینه کیفیت سفر رخ داده، که این تحول منجر به افزایش تقاضای سفر با انگیزه های مختلف شده است. علیرغم منافع بیشمار حاصل از رونق گردشگری معضل تصادفات جاده ای با تحمیل خسارات مادی و معنوی بسیار، رخ نموده است. و سالانه هزینه های گزافی را بر جوامع مختلف بویژه در کشورهای در حال توسعه تحمیل کرده است. یکی از بزرگترین بخشهای بازار مصرفی سفر در کشورهای مسلمان، از جمله ایران گردشگری مذهبی است. بخشی از این سفرها در ایران، مسافرت مسلمانان شیعه است که به هدف زیارت اماکن مذهبی کشور عراق صورت میگیرد. با پایان یافتن جنگ ایران و عراق و بهبود روابط بین این دو کشور، این سفرها افزایش یافته است. حجم اعظمی از این سفرها، از طریق بزرگراه کربلا، که بعنوان شاهراه ارتباطی بین ایران و اماکن مذهبی عراق، تهران را از طریق ساوه، همدان، کرمانشاه و قصرشیرین به مرزهای عراق وصل میکند، انجام می‌پذیرد . در این تحقیق کاربردی، محقق در بخشی از این بزرگراه در حوزه استحفاظی شهر همدان بر پایه آمار تصادفات در سال های 1391 -1392 با استفاده از اطلاعات منتشر شده پلیس راه در خصوص تصادفات منجر به جرح و فوت و با برداشت میدانی این نقاط و شناسایی آنها بر روی عکس‌های هوایی و تحلیل آن از طریق نرم افزار ARC GIS پهنه های امن و حادثه خیز جاده را شناسایی و راه‌کارهای اساسی را در کاهش تصادفات جاده ای به هدف توسعه گردشگری مذهبی ارائه نموده است.
For a long time, road hazards in various forms have been one of the major issues and problems associated with travel. Today, with the development of road transportation and the expansion of road networks, there has been a fundamental transformation in travel quality, leading to an increase in travel demand for various purposes. Despite the numerous benefits derived from the growth of tourism, the issue of road accidents, which impose significant material and spiritual losses, has emerged. Annually, these accidents impose substantial costs on various societies, especially in developing countries. One of the largest segments of the travel market in Muslim countries, including Iran, is religious tourism. Part of this travel in Iran involves Shia Muslims visiting religious sites in Iraq. With the end of the Iran-Iraq war and the improvement in relations between these two countries, the volume of such travel has increased. A significant portion of this travel occurs via the Karbala Highway, which serves as the main route connecting Iran to religious sites in Iraq, linking Tehran to the Iraqi borders through Saveh, Hamedan, Kermanshah, and Qasr-e Shirin.In this applied research, the researcher focuses on a section of this highway within the jurisdiction of Hamedan, based on accident statistics from the years 2012-2013 (1391-1392 in the Iranian calendar). Using data published by the road police regarding accidents resulting in injuries and fatalities, combined with field observations, these points were identified on aerial photographs and analyzed using ARC GIS software. The study identifies safe and accident-prone zones on the highway and offers key solutions for reducing road accidents, aiming to promote religious tourism.
1) آﻗﺎپوری، محمدرضا ، ولیزاده، خلیل، رسولی، علی اکبر، وداود مختاری(1403). ﻣﻜﺎنﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎﻟﻘﻮه وﻗﻮع ﺣﻮادث ﺟﺎده ای در محورهای ترانزیتی استان آذربایجان غربی. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ پژوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ حمل و نقل، 21(78).
2) آیین نامه مدیریت ایمنی حمل و نقل و سوانح رانندگی،مصوب 4/6/1388، وزارت کشور ـ وزارت راه و ترابری ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ، وزارت صنایع و معادن ـ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت امور اقتصادی و دارایی ـ جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران.
3) بیراوند، محمد، وندیمی، نوید(1397). شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر تصادفات رانندگی با استفاده از روش topsis (مطالعه موردی: آزاد راه تهران کرج). کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام.
4) تولایی، سیمین(1386). جغرافیای اقتصادی(صنعت، حمل و نقل، انرژی). تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
5) ساعدي، حسين، و ديواندري، حسن(1397). مدل سازي سرعت عملكردي و ارائه ی راهكار اقتصادي به منظور افزايش ايمني در قوس‌هاي افقي(مطالعه موردي: محور مشهد-تربت حیدریه). فصلنامه علمی راهور، 7(92)، 24-67.
6) سلمانی، محمد، محمدی، زینب ، وحیدری، زهرا(1397). تحلیل حوادث جاده ای در راستای ارتقاء امنیت در جاده های گردشگری(مورد شناسی: محور کرج-چالوس). نشریه جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای، 8(27)، 204-187.
7) شیخ زین‌الدین، میثم، و نادری دهگردی، محمد(1395). پیش‌بینی شدت تصادفات جادهای با استفاده از شبکه عصبی فازی ANFIS. کنفرانس بین المللی مهندسی و کامپیوتر.
8) جعفری، مهدی، کرمرودی، محمود، وامینی شیرازی، حامد(1389). ارایه مدل ارزیابی شاخص مبنا جهت اندازه گیری سطح پایداری حمل و نقل در برنامه ریزی و مدیریت یکپارچه شهری. اولین کنفرانس بین المللی مدیریت شهری با رویکرد توسعه پایدار، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.
9) حسنی، ویدا، وشعبانی، نیما(1398). تحلیل فضایی و مکانی رانندگان درون شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل فازی نمونه موردی کرمان. دو فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهر، 6(1)، 57-71.
10) حيدرپور، افشین(1402). واكاوى ماليه عمومي در بخش حمل و نقل ايران. فصلنامه علمي جاده، 31(115)، 167-194.
11) خدری‌الهام، رضا، وعلی خدایی، امین(1402). بررسی روند مرگ و میرهای ناشی از تصادفات ترافیکی در کشور ایران طی سال های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰. ماهنامه عمران و پروژه، 5(4)، 40-56.
12) دوستی ایرانی، مهناز، وفلاح تفتی، حامد(1401). طراحی مدل پویا جهت پیش بینی قصد سفر مسئولانه بر اساس پیچیدگی های نیازهای مازلو. فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، 10(20)، 20-27.
13) رحمانی، محمد(1393). طرح جامع تصادفات سازمان حمل و نقل پایانه ها.
14) رستمی، علی، محمدایدی، علیرضا، اسلامبولچی، محمدرضا، و ربیعی، مندجین(1400). مدل گردشگری مذهبی در مرز بین المللی مهران، تحلیل‌ها و راهبردها. فصلنامه‌تحقیقات مدیریت آموزشی، 12(3).
15) رضایی، پرویز، وحق جو، رضا(1395). مطالعه تطبیقی عناصر اقلیمی تاثیر گذار در تصادفات جاده ای محورهای منتهی به شهر رشت. کنفرانس بین المللی عمران ، معماری،مدیریت شهری و محیط زیست.
16) زبیری، محمود، و دالکی، احمد(1395). اصول تفسیر عکس های هوایی باکاربرد در منابع طبیعی، انتشارات دانشگاه تهران، 320صفحه.
17) شیرمحمدی، حمید، ومظاهری، مهدی(1393). کاربرد gis در تعیین نقاط حادثه خیز در جاده های برون شهری.
اولین همایش ملی افق های نوین در توانمند سازی و توسعه پایدار معماری، عمران، گردشگری، انرژی و محیط زیست شهری و روستایی، همدان، 6 صفحه.
18) عالمی راد، حسین(1383). طراحی سیستم های اطلاعات جغرافیایی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
19) عریانی، مهیار(1385). مهندسی ترافیک. انتشارات دانشگاه گیلان.
20) علیزاده ربیعی، حسن(1383). سنجش از دور،اصول و کاربرد. انتشارات سمت، تهران.
21) فرج زاده اصل، منوچهر(1384). سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه ریزی توریسم. انتشارات سمت ، تهران.
22) کارگر، بهمن، وشاه قلی، محمدصادق(1402 ). تحلیل فضایی تصادفات عابرپیاده درمنطقه 5 تهران. مجله جغرافیایی سرزمین، شماره78، 21 – 39.
23) کاظمی، مهدی(1386). مدیریت گردشگری. انتشارات سمت، تهران.
24) محمدی، حسین، و محمودی، پیمان( 1385). تاثیر پدیده های اقلیمی بر تردد و تصادفات جادهای در جاده سنندج همدان، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 4(1)، 129-154.
25) محمودی، علی(1376). نقل از جعفری(1389). اقتصاد حمل و نقل تهران. نشر اقتصاد نو.
26) محمودی، علی(1362). جغرافیای حمل و نقل، چاپ اول. مرکز نشر دانشگاهی تهران.
27) مداح ،مهدی، رضایی، علی رضا، ومیر فلاح نصیری، سید نعمت الله(1398). گزارش تحلیلی بررسی آمار حوادث و تلفات جاده ای. تهران، پژوهشکده اماری، 13صفحه.
28) مرادی، علی، دارابی، فاطمه، رحمانی، خالد، حسنی، جلیل، وگیلاسی، حمیدرضا(1397). بررسي عوامل خطر مرتبط با سوانح و حوادث ترافیکی در رانندگان شهر کاشان. مجله ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت ها، دوره ششم، 55-66.
29) ملک، محمدرضا، وآهنگرکانی، مهرداد(1399). تهیه نقشه ریسک تصادفات رانندگی مبتنی براطلاعات مکانی مردم گستر با استفاده از روش تصمیم گیری سلسله مراتبی و تحلیل شبکه، نشریه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، شماره 114 ، 116-99.
30) نگهبان، فرید، وزمانی بروجنی، فرشاد(1397). بهبود سامانه پیشنهادگر سفر و مسیر- مبتنی بر موقعیت‌مکانی با استفاده از الگوریتم‌های کشف الگوهای پرتکرار ترتیبی. فصلنامه علمی پژوهشنامه حمل ونقل.
31) یوسفی، جواد(1397). تحلیل اهمیت-عملکرد خدمات گردشگری مذهبی (مورد مطالعه شهرستان بیرجند). مجله برنامه ریزی و توسعه گردشگری، 7(42)، 85-95.
32) Cooper., A.K. Coetzee., S. Kaczmarek., I. Kourie., D.G. Iwaniak., A. & Kubik., T.(2011). Challenges for quality in volunteered geographical information.
33) Dong., X.L. & Naumann., F.(2009). Data fusion:resolving data conflicts for integration. Proceedings of the VLDB Endowment, 2(2), 1654-1655.
34) Grilli., G. Tyllianakis., E. Luisetti., T. Ferrini., S. & Turner, R.K. (2021). Prospective tourist preferences for sustainable tourism development in Small Island Developing States. Tourism Management, 82, 104178
35) Howard, R.W. (2009). Risky business? Askingtourists what hazards they actually encountered inThailand,Tourism Management, 30(3), 359-366.
36) Rosselló., J. & Oscar Saenz-de-Miera .(2011).Roadaccidents and tourism: The case of the Baleari cIslands (Spain), Accident Analysis & Prevention, 43(3), 675–683.
