بررسی عوامل فیزیولوژیکی محدودکننده عملکرد در ارقام مختلف گندم (Triticum aestivum L.) از طریق تغییر در روابط منبع و مخزن

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

علیرضا گهرباری ¹ , داود اردتمند اصل ² , مجتبی یوسفی راد ³

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.
2 - استادیار گروه زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.
3 - مربی گروه زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.

تاریخ دریافت : 1387/05/05 تاریخ پذیرش : 1388/05/25 تاریخ انتشار : 1388/11/01

کلید واژه: عملکرد دانه, گندم, برگ پرچم, تنک کردن, منبع, مخزن,

چکیده مقاله :

به منظور تعیین عوامل محدودکننده فیزیولوژیکی عملکرد دانه در ارقام مختلف گندم، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده - فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در سال زراعی 86 – 1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه انجام گرفت. این طرح شامل فاکتور اصلی رقم در دو سطح مهدوی و فلات و فاکتور فرعی شامل تیمارهای تنک کردن بوته ها در دو سطح (عدم تنک کردن و تنک کردن 50 درصد) و حذف برگ در سه سطح (عدم حذف، حذف برگ و حذف سه برگ بالایی بوته) بود که به صورت فاکتوریل درآمده و در شش سطح قرار گرفتند. اعمال تیمارها در مرحله گل دهی انجام گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، تیمار تنک کردن بوته ها باعث افزایش در عملکرد دانه از طریق افزایش در وزن خشک دانه های هر دو رقم گردید. این افزایش در وزن دانه بیشتر به علت افزایش در مؤلفه سرعت پر شدن دانه ها بود. حذف برگ ها باعث کاهش در وزن خشک دانه ها شد و این کاهش در رقم دانه درشت مهدوی در مقایسه با رقم دانه ریز فلات بیشتر بود. نتایج این آزمایش نشان دهنده عکس العمل مثبت ارقام دانه ریز نسبت به دانه درشت ها در شرایط محدودیت منبع است.

چکیده انگلیسی:

    In order to determine the physiological limiting factors of yield in different varieties of wheat, Triticum aestivum L., an experiment was conducted as split plot in a randomized complete block design with three replications in research farm of Islamic Azad university, Saveh branch in 2006-2007. Two large grain, Mahdavi, and small grain, Falat, wheat varieties were the main factors and removing flag leaf blade, removing three upper leaves, thinning of 50 percent of plants, removing of flag leaf blade and thinning of 50 percent of plants, removing of three upper leaves and thinning of 50 percent of plants and a control were considered as sub factors. The analysis of data showed that thinning of 50 percent of plants increased grain dry matter significantly in both cultivars. Removal of leaves decreased grain dry matter in Mahdavi cultivar more than Falat. Results showed positive reaction of small grain cultivar than large grain one in case of source  limitation.

منابع و مأخذ:

1-   امام، ی. 1386. زراعت غلات. مرکز نشر دانشگاهی شیراز، ایران، 200 ص.

2-  نادری، ا.1380. ارزیابی تنوع ژنتیکی و مدل‏سازی انتقال مجدد اسیمیلات‏ها و نیتروژن به دانه در ژنوتیب‏های گندم مناطق گرم جنوب ایران. رساله دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 130 ص.

1. Alkio, M., Scnubert, A., Diepenbrock, W., and Grimm, E. 2003. Effect of source-sink ratio on seed set and filling in sunflower (Helianthus Annuus L.). Plant, Cell and Environment. 26: 1609-1619.


2. Cartelle, J., Pedro, A., Savin, R., and Slafer, G. A. 2006. Grain wheat responses to post-anthesis spikelet-thinning in an old and a modern wheat under mediterraniean conditions. European Journal of Agronomy 24: 365-371.


3. Cruz-Aguado, J. A., Rodes, R., Ortega, E., Perez, I. P., and Dorado, M. 2001. Partitioning and conversion of ¹⁴C-photoassimilates in developing grains of wheat plants grown under field conditions in Cuba . Field Crop Research 69: 191-199.


4. Duggan B. L., and Fowler, D. B. 2006. Yield structure and kernel potential of winter wheat on the Canadian prairies . Crop Science  46: 1479-1487.


5. Egli, D. B. 1999. Variation in leaf starch and sink limitations during seed filling in soybean. Crop Science39: 1361-1368.


6. Eradatmand Asli, D., Dua, I. S., and Mehrpanah, H. 2005. Source-sink manipulation and it’s effect on potential grain yield of rice (Oriza sativa L.). Panjab University Research Journal 55: 87-95.


7. Fischer, R. A., 1985. Number of kernels in wheat crops and the influence of solar radiation and temperature.Journal of Agricultural Science100: 447-461.


8. Gelang, J., Sellden, G., Younis, S., and Pleijel, H. 2001. Effects of ozone on biomass, non-structural carbohydrates and nitrogen in spring wheat with artificially manipulated source–sink ratio. Environmental and Experimental Botany 46: 155-169.


9. Laffite, H. R., and Travis, R. L. 1984. Photosynthesis and partitioning in closely related lines of rice exhibiting sink-source relationships. Crop Science 9: 85-96.


10. Ma, Y. Z., Mackown, C. T., and Vansanford, D. A. 1990. Sink manipulation in wheat: compensatory changes in kernel size. Crop Science30: 1099-1105.


11. Moot, D. J., Crampton, M. W., and Martin, R. J. 1998. Grain growth within oat panicles. Proceeding of the 9th Australian Agronomy Conference, Pp. 285.


12. Patrick, J. W. 1988. Assimilate partitioning in relation to crop productivity.Horticulture Science 23: 33-40.


13. Savin, R., and Slafer, G. A. 1991. Shading effects on the yield of an Argentinian wheat cultivars. Journal of Agricultural Science 116: 1-7.


14. Sharma, S. N., Sain, R. S., and Sharma, R. K. 2003. Genetic analysis of flag leaf area in durum wheat over environments. Wheat Information Service 96: 5-10.                                                                                


15. Slafer, G. A. 1994 . Genetic improvement of field crops. Marcel Dekker Inc, Pp. 150.


16. Thorne, G. N., and Wood, D. W. 1987. Effects of radiation and temperature on tiller survival, grain number and grain yield in winter wheat. Annals of Botany 59: 413-426.


17. Venkateswarlu, B., and Visperas, R. M. 1987. Source-sink relationship in crop plants. IRRIResearch Paper Series, 125.


18. Xu, J. L., Yu, S. B., Luo, L. J., Zhong, D. B., Mei, H. W., and Li, Z. K. 2004. Molecular dissection of the primary sink size and it’s related traits in rice. Plant Breeding 123: 43-50.


19. Yoshida, S., and Ahn, S. B. 1986. The accumulation process of carbohydrate in rice varieties to their response to nitrogen in tropics. Soil Science Plant Nutrient 14: 155-161.