ارزیابی تحمل به خشکی ارقام بومی و اصلاح شده گندم نان در شرایط آبی و تنش خشکی

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

عباس ملکی ¹ (عضو هیات علمی واحد ایلام.)
اسلام مجیدی هروان ² (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.)
حسین حیدری شریف آباد ³ (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.)
قربان نورمحمدی ⁴ (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.)

تاریخ دریافت : 1386/08/22 تاریخ پذیرش : 1388/07/06 تاریخ انتشار : 1388/11/01

کلید واژه: عملکرد, تنش خشکی, گندم نان, تحمل به خشکی,

چکیده مقاله :

این تحقیق به منظور مطالعه و ارزیابی شاخص های تحمل به خشکی دوازده رقم گندم نان در شرایط عادی و تنش خشکی در مزارع تحقیقات کشاورزی شهرستان های سرابله و مهران از توابع استان ایلام در سال زراعی 84-1383 اجرا گردید. در این مطالعه، خصوصیات مختلف مورفوفیزیولوژیک دوازده رقم گندم نان در دو آزمایش آبیاری مطلوب (بدون تنش) و تنش خشکی در طول فصل زراعی (شرایط دیم) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس برای هر دو شرایط برای اکثر صفات و در بین ارقام مورد بررسی معنی دار بود. نتایج این تحقیق نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش شدید ارتفاع گیاه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت گردید. نتایج آزمایشات در شرایط تنش خشکی و بدون تنش نشان داد که شاخص های STI ،MP وGMP بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه نشان داده و می توانند به عنوان معیار مناسبی برای انتخاب ارقام متحمل به خشکی با پتانسیل عملکرد بالا استفاده شوند. تجزیه خوشه ای ارقام مورد بررسی بر اساس شاخص های فوق نشان داد که رقم محمدی بهترین تظاهر را از نظر عملکرد در هر دو شرایط کشت نشان داده و مقاوم ترین رقم به تنش خشکی بود. نتایج کلی این تحقیق برتری ارقام محمدی، گهر، کوهدشت و قناری را در شرایط آبی و دیم نشان داد.

چکیده انگلیسی:

This experiment was conducted in order to study and evaluation of drought resistance indices of 12 bread wheat genotypes in irrigated and non-irrigated conditions in Sarableh and Mehran regions of Ilam Province in 2004-2005. Morphophysiological traits of wheat genotypes were measured depending on the type of each trait under two non–stressed, irrigated, and drought stress, non-irrigated, conditions in a randomized complete block design with three replications. The results indicated that the plant height, 1000 kernel weight, seed yield and harvest index were decreased by drought stress. Under drought stress condition, the spike numbers per m2 and 1000 kernel weight had a high positive correlation with seed yield. In irrigated condition, high positive correlation was observed between the seed yield and both the spike numbers per m2 and harvest index. Results of calculating drought resistance indices in stress and non–stress conditions indicated that MP, STI, and GMP indices had the highest correlation with seed yield and can be used for selecting drought resistant varieties. Acconding to drought resistance indices and cluster analysis, Mohammadi was known as the most resistant variety to drought stress. In total, Mohammadi, Gahar, Koohdasht and Ghanari varieties were the most resistant varieties and produced the highest yield.

منابع و مأخذ:

1- ارزانی، ا. 1378. اصلاح گیاهان زراعی. انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان، 485 ص.

2- اهدایی، ب. 1367. انتخاب برای تحمل به خشکی در گندم. اولین کنگره زراعت و اصلاح نباتات در ایران، 561 ص.

3- رحیمیان مشهدی، ح. 1374. مبانی فیزیولوژیک اصلاح نباتات. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد، 383 ص.                                                     

4- سرمدنیا، غ. و کوچکی، ع. 1367. فیزیولوژی گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد، 465 ص. 

5- سعیدی، ع. 1376. استراتژی کاربرد روش­های به‏نژادی در بخش تحقیقات غلات. چکیده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران، 646 ص.    

6- نورمحمدی، ق.، سیادت، ع. و کاشانی، ع. 1381. زراعت غلات. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، 446 ص.

7- نورمند موید، ف. 1376. بررسی تنوع صفات کمی و رابطه آن‏ها با عملکرد گندم نان در شرایط دیم و آبی و تعیین بهترین شاخص تحمل به تنش. پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشگاه تهران، 97 ص.

8. Ahmed, S., Ahmed, S., and Gilani, M. 2002. Drought resistance: A potential way to increase dryland crop production in highland Balochistan. Asian Journal of Plant Science 1(5): 264-263.

9.     Fernandez, G. C. 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Proceeding of the International Symposium on Adaptation of Vegetable and other Food Crops to Temperature and Water Stress. Taiwan, 13-18 August.

10. Fischer, R. A., and Maurer, R. C. 1978. Drought stress in spring wheat cultivars. Australian Jornal of Agricultural Research 8: 897-912.

11. Rossiel, A. T., and Hambelen, Y. 1981. Theoretical of selection for yield in stress and non-stress environment. Crop Science 21: 1793-1795.

12. Setimela, P. S., Hodson, D., and Vivek, B. 2004. Breeding for improved drought tolerance in maize. Proceeding of 4^th International Crop Science Congress, Brisban, Australia.

13. Siddique, M. R., Hamid, A., and Islam, M. S. 2000. Drought Stress effects on water relations of wheat. Botanical Bullten of Academic Sience 44: 35- 39.

14. Slafer, G. A., and Araus, J. L. 1998. Improving wheat responses to abiotic stresses. Proceeding of 4th International Wheat Genetic Symposium, Saskatoon, Canada. Vol. 1: 201-213.

15. Slafer, G. A., and Miralles, D. J. 1992. Leaf area duration during the grain filling period of Argentina wheat cultivars. Journal of Agricultural Science 16: 178- 191.         

16. Slafer, G. A., and Andrade, F. H. 1989. Genetic improvement in bread wheat yield in Argentina. Field Crops Research 21: 289-297.