فساد اقتصادی و نحوه مبارزه با آن در حکومت علوی
محورهای موضوعی : تفسیر موضوعی نهج البلاغه
امید فرهادتوسکی
1
(استادیار گروه حسابداری، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم‌آباد، ایران)
رحمان دوستیان
2
(گروه حسابداری، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران)
کلید واژه: عدالت اجتماعی, فساد اقتصادی, مبارزه با فساد, حکومت علوی,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش بررسی مبارزه با فساد اقتصادی در حکومت علوی است. از نظر اسلام و قرآن، چون هدف، گردش سالم اقتصادی در همه جامعه است، هر گونه رفتاری بر خلاف این اصل به‌عنوان فساد اقتصادی شناسایی و با آن مقابله می‌شود، از این‌رو حتی با ثروت‌اندوزی برخورد می‌شود؛ زیرا ثروت‌اندوزی نه تنها مانع از گردش سالم اقتصاد در جامعه می‌شود، بلکه مانع جدی در سر راه رشد شخص می‌گردد و او را گرفتار اسراف می‌کند. حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه برای مبارزه با فساد روش‌هایی را تبیین کرده و در حکومت از آن استفاده کرده است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی با تکیه بر نهج‌البلاغه و منابع معتبر دیگر پاسخ این سؤال بررسی شده است که: نحوه مبارزه با فساد اقتصادی در حکومت علوی چگونه بوده است؟ یافته‌ها نشان می‌دهد یک جامعه مدنی پویا می‌تواند نقش مهمی در ایجاد و توانمندسازی حکمرانی خوب داشته باشد. آنچه که در این میان شایسته توجه است، ولی از نگاه ژرف اندیشمندان مسلمان در حوزه اقتصاد، تا حدودی به دور مانده، سیاست‌های اقتصادی حکومت علوی است که می‌تواند برای گریز از بحران اقتصادی موجود در دنیای اسلام و پایه‌ریزی یک الگوی مناسب اقتصادی، اساس و شالوده یک طرح نوین باشد.
The purpose of this study is to investigate the fight against economic corruption in the Alawi government. From the point of view of Islam and the Quran, since the goal is a healthy economic circulation all over the society, any behavior against this principle is considered economic corruption; therefore, even accumulating wealth is fought against because accumulating wealth not only prevents the healthy circulation of the economy in the society, but it also seriously hinders individual growth and makes humans trapped in extravagance. Imam Ali (A.S.) has explained methods to fight corruption in Nahj al-Balagheh and he employed them in his government. In this research, using the analytical descriptive method, by relying on Nahj al-Balagha and other reliable sources, the answer to this question was investigated: How was the way of fighting economic corruption in the Alawi government? The findings showed that a dynamic civil society can play an important role in creating and empowering good governance. This is what which is worthy of attention; however, the economic policies of the Alawite government has been ignored from the point of view of deep Muslim thinkers in the field of economics, even though it can be the basis and foundation for new design to avoid the economic crisis in the Islamic world and establish a suitable economic model.
الف. منابع فارسی و عربی
قرآن کریم
اصفهانى، حسین بن محمد راغب (1412ق)؛ مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالعلم.
بلاذري، احمد بن يحيي (1397)؛ انساب الأشراف، بيروت: دارالکتب العلمیة.
ثواقب، جهانبخش (1391)؛ مبانی و شاخصه‌های حکومت علوی، پژوهش‌نامه علوی، دوره 3، شماره 2، صص 1-25.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410ق)؛ تاج اللغۀ و صـحاح العربیـۀ، بیـروت: دارالعلـم للملایین.
حاجیان حسین‌آبادی، رضا (1398)؛ روش‌های مبارزه با فساد اقتصادی در حکومت علوی. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های نهج‌البلاغه، دوره 11، شماره 61، صص 101-124.
حسنی، علی و شمس، عبدالحمید (1391)؛ راهکارهای مبارزه با فساد اداری بر اساس ارزش‌های اسلامی، اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، دوره 2، شماره 1، صص 81- 105.
حکیمی، محمد و حکیمی، علی و حکیمی، محمدرضا (1380)؛ الحیاة، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خضری، محمد (1387)؛ آسیب‌شناسی روش‌های مبارزه با فساد اداری در ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 11، شماره 4، صص 152-189.
دادگر، حسن، معصومي نيا، غلامعلي (1383)؛ فساد مالي، تهران، نشر كانون انديشه جوان.
دشتی، محمدمهدی (1397): اصلاحات اقتصادی علی (ع)، گفت‌وگو با وبگاه شفقنا.
سرکشيکيان، سيد محمدحسین (1388)؛ سازوكارهاي مبارزه با مفاسد اقتصادي در نظام حكومتي امام علي (علیه‌السلام)، فصلنامه کارآگاه، دوره 2، شماره 3، صص 56-79.
سید رضی، محمد بن الحسین (1379)؛ نهج‌البلاغة، ترجمه محمد دشتی، قم: مشهور.
شاه علی، مهرزاد، رنجبر، حسام‌الدین (1394)؛ بررسی تأثیر بی‌عدالتی و بی‌اعتمادی در سازمان بر گسترش میل به فسار اداری، مورد مطالعه: اداره امور مالیاتی شهرستان دلیجان، کنفرانس ملی هزاره سوم و علوم انسانی، شیراز، مرکز توسعه آموزش‌های نوین ایران.
صادقي، حسين، صباغ كرماني، مجيد، شقاقي شهري، وحيد (1387)؛ بررسي اثرات تمركززدايي مالي بر كنترل فساد، نشريه تحقيقات اقتصادي، دوره 43، شماره 85، صص 207-236.
صالحي، مصطفي (1399)؛ عوامل بروز فساد اداري از ديدگاه اسلام، فصلنامه علمي - حقوقي قانون يار، دوره 4، شماره 14، صص 110-131.
طریحى، فخرالدین (1416ق)؛ مجمع‌البحرین، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوى.
عزتي، مرتضي، بهمن كريمي، گلنار (1393)؛ طراحي شاخص بومي براي اندازه‌گيري فساد اقتصادی، فصلنامه سياست‌هاي راهبردي و کلان، دوره 2، شماره 6، صص 23-65.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1410ق)؛ کتاب العین، قم: نشر هجرت.
محمدنبی، حسین (1380)؛ فساد اداری و مبارزه با آن از نظر سازمان ملل متحد، نشریه وکالت، دوره 3، شماره 9، صص 38-42.
معین، محمد (1362)؛ فرهنگ فارسی معین، تهران، مؤسسه امیرکبیر.
مؤمنی، ابراهیم، خدادادی، سعید، شعاعی، علی‌اصغر، وحیدی اصل، مهدی (1403)؛ رابطه‌ی اجرای عدالت با کاهش فساد برای تحقق تمدن نوین اسلامی با تأکید بر سیره‌ی امام علی (ع). فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 7، شماره 1، صص 257-278.
نظامی، فرهاد، رضائیان، غلامرضا، قصری، محمد (1400)؛ بررسی و تبیین عدالت و مبارزه با فساد در ناجا در بیانیه گام دوم انقلاب. فصلنامه علمی نظارت و بازرسی ناجا، دوره 15، شماره 56، صص 39-77.
يعقوبي، احمد ابن يعقوب (1380)؛ دانشنامه امام علي، جلد دهم (سيره)، زير نظر علی‌اکبر رشاد، تهران: مرکز نشر پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی.
ب. منابع لاتین
Azra, A. (2010). Islam, corruption, good governance, and civil society: the Indonesian experience. Islam and Civilisational Renewal (ICR), 2 (1).
Gupta, A. (1995) ‘Blurred boundaries: the discourse of corruption, the culture of politics and the imagined state’, American Ethnologist 22(2): 375–402.
Johnston, M. (1996) ‘The Search for Definitions: The Vitality of Politics and the Issue of Corruption’, International Social Science Journal, 149, 321–35.
Leys, C. (1965) ‘What is the problem about corruption?’ Journal of Modern African Studies 3(2): 215–24.
Liu, Y., Huang, Y., Luo, Y., Zhao, Y. (2012), "How does justice matter in achieving buyer–supplier relationship performance?" Journal of Operations Management 30, 355–367.
Miller, W. L., A. B. Grodeland, and T. Y. Koshechkina (2001). A Culture of Corruption? Coping With Government in Post-Communist Europe, Bucharest: Central European University Press.
Nye, J. S. (1967), “Corruption and Political Development: A CostBenefit Analysis”, American Political Science Review 61(2), 417–27.
Olivier de Sardan, J.-P. (1999) ‘African corruption in the context of globalisation’, in R. Fardon, W. van Binsbergen, and R. van Dijk (eds.) Modernity on a Shoestring: Dimensions of Globalisation, Consumption and Development in Africa and Beyond, Leiden and London: EIDOS.
Parry, J. (2000) ‘The crisis of corruption and the idea of India – a worm’s eye view’, in I. Pardo (ed.) Morals of Legitimacy: Between Agency and System, Oxford: Berghahn Books.
Tanzi, Vito (2000), Policies, Institutions and the Dark Side of Economics, Northampton, MA: Edward Elgar.
Wolf, M. T. A., & Gürgen, E. (2000). Improving governance and fighting corruption in the Baltic and CIS countries: The role of the IMF. International Monetary Fund.
