تبیین سازمان فضایی شهرستان بابل با استفاده از شاخص های کمی و کیفی
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای
اسدالله دیوسالار
1
(استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
سد قاسم کیانژاد تجنکی
2
(دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
کلید واژه: بابل, شاخص مرکزیت, سازمان فضایی, شاخص نخست شهر, سلسله مراتب سکونتگاه ها,
چکیده مقاله :
ساختار فضایی یک ناحیه نیز همچون یک سیستم، محصول یک فرایند دائمی سازمانیابی فضاست. ساختار فضایی شهرستان بابل نیز همچون یک سیستم، محصول فرایند دائمی سازمان یابی فضاست. در این خصوص برای بررسی علمی سازمان فضایی شهرستان بابل نقش نیروهای درونی ( اقلیم، توپوگرافی، حاصلخیزی زمین و. .. ) و بیرونی (عوامل اداری و سیاسی، دسترسی و .. ) در شکلگیری و تکوین سازمان یابی فضایی شهرستان بابل تحلیل و ارزیابی شد. این تحقیق در دو قالب شکلی و محتوایی صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق سکونتگاه های روستایی و مراکز شهری شهرستان بابل طی دوره 1365 تا 1390 میباشند. شاخصهایهای تحقیق نخست شهر (تمرکز هرفیندال، دو شهر، چهارشهر، شهر مهتا، مومار و الوصایی و شاخص مرکزیت پرستون میباشد. نتایج نشان میدهند طی چهار دهه گذشته شهرستان بابل از شکل مرکز پیرامون به صورت شبکه شهری منطقهای (11 شهر ) تغییر ساختار داده است، اما از بعد محتوایی هنوز بخش اعظم فعالیت و خدمات و جمعیت در شهر بابل (بیش از 80 درصد جمعیت شهری) واقع شدهاند. همچنین مشخص شد شهرهای نوپا برای توزیع بهتر خدمات و امکانات، کاهش تمرکزگرایی و ایجاد نظام توزیع فضایی جمعیت و خدمات همگن، بنا به صلاحدید نهادهای ذیربط شکل گرفتهاند و با توجه به اختلاف زیاد مراکز شهری این ناحیه فاقد نظام سلسله مراتبی است.
Spatial structure of a region, as a system, is the result of an ongoing process of space organization. In this way, the role of internal (climate, topography, land fertility etc.) and external factors (political and administrative factors, access etc.) were studied in the formation and development of the spatial organization of Babol County from 1986 to 2011. So, primary indicators including city and centrality were studied to assess the relationship and differences between urban centers and its seven districts. The findings indicate that the political-official factors have the most prominent role particularly within the past decade. During the last four decades, spatial organization of Babol County has been restructuring from center-periphery to the city area network (11 towns), but most of the activities and services of Babol County (more than 80%) were located in Babol City that represents primary city rule in this county.
Zebardast Esfandiari (2007). The study of primary city in iran, Honar – ha – ye – Zibamagazine, Tehran University, No. 29, pp. 29-38
_||_