طبقه‌بندی دما و بارش در ایران‌زمین با استفاده از روش‌های زمین‌آمار و تحلیل خوشه‌ای

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

محمود خسروی ¹ (دانشیار آب و هواشناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران)
مهدی دوستکامیان ² (کارشناس ارشد آب و هواشناسی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
سید حسین میرموسوی ³ (استادیار آب و هواشناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
علی بیات ⁴ (دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران)
احسان بیگ رضایی ⁵ (کارشناس ارشد آب و هواشناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/03/07 تاریخ پذیرش : 1393/03/07 تاریخ انتشار : 1393/02/01

کلید واژه: ایران, بارش, دما, روش‌های زمین‌آمار, تجزیه خوشه‌ای,

چکیده مقاله :

     زمین‌آمار یکی از مهم­ترین روش‌های برآورد توزیع مکانی پدیده‌های جغرافیایی به‌ویژه بارش و دما می‌باشد؛ چرا که برآورد دقیق آنها در بسیاری از علوم مانند هیدرولوژی، جغرافیا، کشاورزی و آبیاری حائز اهمیت می‌باشد. در این مطالعه به ‌منظور دست‌یابی به بهترین روش درون‌یابی دما و بارش ایران از روش‌های زمین‌آمار کریجینگ ساده (SK)، کریجینگ معمولی (OK) و کریجینگ عام (UK) استفاده شده است. در این راستا برای دست‌یابی به این مقصود180 ایستگاه همدیدی و کیلیماتولوژی کشور که دارای بیشترین طول دوره آماری بوده­اند، در محدوده کشور انتخاب شد. سپس برای انجام این پژوهش ماتریسی با ابعاد 118 109 ایجاد گردید و به‌عنوان پایگاه داده‎ای در این تحقیق مورد استفاده واقع شد. پس از مشخص شدن بهترین روش میان یابی به‌منظور طبقه‌بندی از تحلیل خوشه استفاده شد. برای تجزیه تحلیل داده­ها و ترسیم نمودارها از نرم‌افزارهای ArcGIS, SPSS  و MATLABبهرهگرفته شد. یافته‌ها نشان داد که روش کریجینگ ساده از نوع نمایی و کریجینگ معمولی از نوع کروی بهترین روش برای میان یابی و درون‌یابی بارش و دما می‌باشد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای بروی یاخته‌های دما و بارش پنج پهنه اقلیمی را مشخص نمود که این مناطق عبارت است از: معتدل گرم - سرد و نیمه‌خشک – معتدل مرطوب – گرم خشک – بسیار گرم و خشک.