تحلیلی بر نقش گردشگری مذهبی در توسعه شهری (مطالعه موردی: امام‌زاده جعفر(ع) یزد)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

میرنجف موسوی ¹ , ناصر سلطانی ²

1 - ارومیه
2 - ارومیه

تاریخ دریافت : 1393/02/08 تاریخ پذیرش : 1395/08/29 تاریخ انتشار : 1393/08/01

کلید واژه: شهرنشینی, گردشگری مذهبی, برنامه ریزی استراتژیک, امامزاده جعفر (ع), شهر یزد,

چکیده مقاله :

    جاذبه­های گردشگری مذهبی (امامزاده­ها، زیارتگاه­ها) نقش مؤثری در بازسازی حیات شهرها در طول تاریخ و امروز داشته است که همچون یک شبکه گسترده اجتماعی از اعتماد و مشارکت گرفته تا بحث هنجارها و امنیت، اغلب مسائل و مشکلات شهری را پوشش می­دهد. هدف از این تحقیق، تبیین مؤلفه‌های موثر در رونق گردشگری مذهبی امام زاده جعفر (ع) و چگونگی ارتباط آن‌ها است. بر این اساس، روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری زائران امامزاده جعفر (ع) شهر یزد و ساکنین محله مصلی و مسئولان طرح‌های توسعه حرم و مدیران شهری است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل‌های تحلیل شبکه (ANP) و‌ برنامه ریزی استراتژیک (SWOT) استفاده شده است. همچنین برای ارتباط علی و معلولی بین متغیرها، آزمون‌های آمار استنباطی مانند ضریب رگرسیون چندمتغیره به کار برده شده است. نتایج حاصل از مدل تحلیل شبکه نشان می­دهد، شاخص­های گردشگری مذهبی با 306/0 بیشترین تاثیر و شاخص­های مدیریتی با 081/0 کمترین تاثیر را در توسعه گردشگری مذهبی امامزاده جعفر دارند. همچنین مقادیر بتا از آماره­های ضریب رگرسیونی نشان داد که یک واحد تغییر در مولفه­های گردشگری، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی به ترتیب به اندازه 012/0، 026/0، 010/0 و 031/0 واحد تغییر در رونق گردشگری مذهبی و شهرنشینی در امامزاده جعفر (ع) ایجاد خواهد کرد. تحلیل برنامه­ریزی استراتژیک نیز بدون برنامه عمل کردن امام­زاده جعفر (ع) در استفاده از نقاط قوت و کاهش نقاط ضعف در ارتباط گردشگری مذهبی و رونق شهرنشینی را تائید می­کند. در این راستا، پیشنهاداتی چون معرفی گسترده جاذبه­های مذهبی امامزاده جعفر (ع) از طریق رسانه­ها، توجه به پیوند بافت تاریخی و امامزاده در ساماندهی آن، گسترش مراکز مذهبی مکمل مانند موزه­های مذهبی، مکان­های همایش­ها و آیین­های مذهبی در جذب گردشگران مذهبی و پویایی امامزاده جعفر و محله مصلی ارائه شده است.

منابع و مأخذ:

ابراهیم­زاده، عیسی و کاظمی­زاد، شمس ا... و اسکندری ثانی، محمد (1390) برنامه­ریزیاستراتژیکتوسعۀگردشگری،باتأکیدبرگردشگریمذهبی (مطالعۀموردی: شهرقم)، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 76، صص 141-115.

آصفی، حمدالله(1368)، نگرشی بر شهر و شهرنشینی، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره 1.

امین­زاده، بهناز(1389)، مسجد و محرم، مجموعه مقالات اولین و دومین دوره همایش معماری مساجد در ایران.

بحیرایی، حمید و بهمن کارگر (1386)، توسعه شهرنشینی و صنعت گردشگری در ایران (از مفهوم تا راه‌کار)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران.

تقوایی، مسعود، موسوی، سیدعلی و غلامی، یونس (1389) تحلیلی بر توسعه گردشگری مذهبی (مطالعه موردی: شهرستان نورآباد ممسنی)، فضای جغرافیایی، شماره 31، صص 64-39.

دفتر تعاونی‌های خدمات وزارت تعاون (1382)، بررسی وضعیت تعاونی‌های گردشگری و هتلداری، مجله تعاون، شماره 142.

شایسته فر، مهناز (1389)، جاذبه‌های گردشگری بناهای مذهبی بنادر و جزایر خلیج فارس، کتاب ماه هنر، شماره 149.

کاویان­فر، سیما (1386) توریسم مذهبی در فرانسه و جهان، ماهنامه شهرداری­ها، شماره 78، صص 37-31.

کروبی، مهدی (1382)، فرهنگ و گردشگری، فصلنامه مطالعات جهانگردی، شماره 2.

کلانتری، خلیل (1382)، پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی و اقتصادی، انتشارات شریف، تهران.

محمدی، حمید رضا و کوروش خسروی (1387)، نقش گردشگری زیارتی در توسعه ی اجتماعی - اقتصادی سکونتگاه‌های زیارتگاهی روستایی، مجلهرشد آموزش جغرافیا، شماره 85.

مهندسین مشاور آرمانشهر (1390)، طرح تفصیلی شهر یزد، شهرداری یزد.

نقدی، اسدالله و فاطمه رضایی (1391)، هجرت و تاثیرات آن بر شهرنشینی، همایش ملی هجرت امام رضا (ع) و هجرت تابعه و رویکرد تمدنی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی همدان.

هجرت، فاطمه (1384)، ایرانی‌ها تمایل به سفرهای توریستی داخلی ندارند، مجله گزارش، شماره 162.

Baedcharoen, I. (2000), “Impacts of Religious Tourism in Thailand,” unpublished Master's thesis, Department of Tourism, University of Otego, and Dunedin, New Zealand.

Case study: Jafar (Ed), Imam Descendant, Yazd))

Crain, M. M. (1996), “Contested territories: the politics of touristic development at the Shrine of El Rocio in Southwestern Andalusia,” in J. Boissevain (ed.) Coping with Tourists: European Reactions to Mass Tourism, Providence, RI: Berghahn Books.

Csapó, J. & Matesz, K. (2007). A cultural truisms jelentesage as scrape napjaink idegenforgalmában. In: Földrajzi Értesítő. 56. Eve. 3-4. fuzz. /2007. pp. 291-301. Cultural Tourism Industry Group. http://www. Culturaltourismvictoria. com.au.

Gesler, W. (1996), “Lourdes: healing in a place of pilgrimage,” Health & Place 2(2): 95–105.

Gupta, V. (1999), ‘Sustainable tourism: learning from Indian religious traditions’, International Journal of Contemporary Hospitality Management 11(2/3): 91–95.

Haab, B, (1996), The Way as an inward Journey: An Anthropological enquiry into the Spirituality of Present – day pilgrims to Santiago, confraternity of St. James Bulletin, 56.

Jacowski, A., Ptaszycka-Jackoska, D., and Soljan, I. 2003, The World system of pilgrimage centers Tourism, 12(2).

Johnston, A.M. (2006), Is the Sacred for Sale? Earth scan.

Nolan, M. L.; Nolan, S. 1989, Christian Pilgrimage in Modern Western Europe, Chapel Hill: The University of North Carolina Press.

Ostermann, T./Büssing, A. (2007), Spirituality and Gesandit: Kunzite, Operationally, Study nergebnisse, Vandenhoek & Ruprecht

Peter, P.D. (2005), Volunteer tourism posts modern pilgrimage in Tamilnadu. Journal of tourism and cultural change.

Poensgen, H. (2006), New Entwiklungen the spiritually Tourisms -Be spiel, Trends, Orientierungen. Was its Spiritually Tourisms Oder spiritualist raised? In: Ministerial for Wirtschaf t und albeit von.

Raj, R. Morpeth, N. D. (2007), Religious Tourism and Pilgrimage Management. An international Perspective, CABI.

Rinschede, G. (1986), “The pilgrimage town of Lourdes,” Journal of Cultural Geography 7(1): 21–34.

Rinschede, G. (1990), Religions tourisms, Geographers Rundschau 42(1): 14–20.

Shinde, M, (2003), Perceptions of pilgrimage Tourism Sociology of Religion, Oxford University Press, Vol. 63, No. 4, pp. 475-496

Sommer, a, Saviano, M. (2007), Spiritually Tourisms: Religiousness Raised in Deutschland, Berlin.Analytical on Role religious tourism in Urbanization Extension