تدوین سناریوهای توسعۀ فضایی شهری در چارچوب الگوی رشد هوشمند با رویکرد آینده پژوهی (مطالعۀ موردی: شهر رشت)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

صادق کاظم خواه حسن کیاده ¹ , مصطفی قدمی ² , جلال عظیمی آملی ³ , غلامرضا جانباز قبادی ⁴

1 - دکتری تخصصی گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران.
2 - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
3 - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران.
4 - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران

تاریخ دریافت : 1399/04/16 تاریخ پذیرش : 1399/12/25 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: رشد هوشمند, شهر رشت, آینده پژوهی, واژگان کلیدی: سناریو, توسعۀ فضایی,

چکیده مقاله :

رشد هوشمند یک استراتژی جامع است که ‏جنبه های مختلف توسعه شهری را ‏پوشش می دهد و برنامه ریزی سناریو با بهره گیری از مقوله های کمی و کیفی می کوشد آینده های بدیل را در کانون توجه قرار دهد.مقیاس و شدت مشکلات شهری حاکم بر سرتاسر جهان نشان می‌دهد که روند برنامه‌ریزی موجود نتوانسته به‌طور مؤثر به هدف اصلی خود عمل کند. به همین دلیل شناسایی راه‌حل‌های پایدار مدیریت رشد شهری با اتخاذ روش‌های برنامه‌ریزی آینده، از اهمیت حیاتی برخوردار است، چرا که برنامه‌ریزان را قادر به پیش‌بینی و کاهش تضادها و همچنین آماده‌سازی شهرها برای شوک‌های احتمالی خواهد نمود. لذا پژوهش حاضر به دنبال ارائه و تدوین سناریوهای توسعه فضایی شهر رشت در چارچوب الگوی رشد هوشمند شهری است. هدف پژوهش حاضر کاربردی و نوع روش توصیفی تحلیلی است. داده‌ها و اطلاعات موردنیاز به دو روش کتابخانه‌ای و پیمایشی (پرسشنامه) جمع‌آوری‌شده است. فرایند تجزیه وتحلیل داده‌ها با استفاده از تکنیک دلفی چند مرحله‌ای، مبتنی بر روش تحلیل تأثیر متقابل با استفاده از نرم‌افزارهای میک مک و سناریو ویزارد است. نتایج وضعیت برای 13 سناریوی با سازگاری بیشتر حاکی است، 69/7 درصد (1 حالت) از وضعیت‌ها داری حالت مطلوب، 61/84 درصد (11 حالت) از حالت‌ها دارای وضعیت ایستا و 69/7 درصد (1 حالت) دارای وضعیت بدبینانه می‌باشند. 2 سناریو با امتیاز بالا و احتمال وقوع بیشتر در شرایط آینده هستند که سناریوی مطلوب شماره 1 با میزان تأثیرگذاری 359 و سناریوی وضعیت بحرانی شماره 13 با میزان تاثیر گذاری 227 را نشان می‌دهند. بنابراین برای تحقق الگوی رشد هوشمند در شهر رشت، از میان سه وضعیت فرضی پیش‌رو می‌بایست راهبرد برنامه‌ریزی آینده براساس سناریوی مطلوب شماره 1 مدنظر قراربگیرد. و در صورت تاکید بر عوامل سناریوی مزبور می‌توان به تحقق اهداف رشد هوشمندانه در شهر رشت امیدوار بود، چرا که در وضیت‌های حاکم بر این سناریو تمامی 14 عامل کلیدی از وضعیتی خوش‌بینانه و امیدوارکننده برخوردار هستند.

چکیده انگلیسی:

Smart growth is a comprehensive strategy covering various aspects of urban development, and scenario planning attempts to focus on alternative futures using quantitative and qualitative categories.The scale and severity of urban problems around the world show that the current planning process has not been able to effectively achieve its main goal. Therefore, identifying the sustainable urban growth management solutions by adopting future planning methods is vital because it will enable planners to anticipate and reduce conflicts as well as prepare cities for potential shocks. Therefore, the present study seeks to present and compile scenarios of spatial development of Rasht city within the framework of smart urban growth pattern. The aim of the present study is applied and the type of descriptive- analytical method. The required data and information were collected in two ways: library and survey (questionnaire). The process of data analysis using multi- step Delphi technique is based on the method of interaction analysis using MicMac and Sanario Wizard software. The results show that for 13 scenarios with greater compatibility, 7.69% (1 state) of the states have the desired state, 84.61% (11 states) of the states with a static state and 7.69% (1 state) with a pessimistic state. The two scenarios with high scores and the probability of occurrence are more in the future, which shows the optimal scenario number 1 with an impact rate of 359 and the critical situation scenario number 13 with an impact rate of 227. Therefore, in order to realize the smart growth pattern in the Rasht city, among the three hypothetical situations ahead, the future planning strategy should be considered based on the desired scenario number 1.And if the factors of this scenario are emphasized, we can hope for the realization of the goals of smart growth in Rasht, because in the current situation of this scenario, all 14 key factors have an optimistic and hopeful situation.

منابع و مأخذ:

1. Abdoli, A., Mohammadi, J., Ghalibaf, M.B., Poor Moosavi, M. (2014). Strategic Planning of Urban Development with Emphasis on Smart Growth Strategy (Case Study: Districts 6, 19 and 22 of Tehran), Ph.D. Thesis, Isfahan University, Faculty of Literature and Humanities.


2. Amer, M., Daim, T., Jetter, A. (2013). A Review of Scenario Planning, Futures, Vol. 46, PP: 23-40.


3. Beardsley, K., Thorne, J., Roth, N., Gao, Sh., McCoy, M. (2009). Assessing the Influence of Rapid Urban Growth and Regional Policies on Biological Resource, Landscape and Urban Planning, Vol. 93, Issue 3-4, PP: 172-183. [doi.org/10.1016/j.landurbplan.2009.07.003]


4. Behan, K., Maoh, H., Kanaroghlou, P. (2008). Smart Growth Strategies, Transportation and Urban Sprawl: Simulated Futures for Hamilton, Ontario, The Canadian Geographer, Vol. 52, No. 3, PP: 271–404.


5. Conticelli, E. (2019). Compact City as a Model Achieving Sustainable Development, Authors and Affiliations.


6. Chatman, D., Rayle, L.‎, Gabbe, C.J., Plowman, J. (2016). ‎Analyzing the Economic Benefits and Costs of Smart Growth,‎ Final Report, California Environmental Protection Agency, Air Resources Board.‎


7. Chakraborty, A., McMillan, A. (2015). Scenario Planning for Urban Planners: Toward a Practitioner's Guide, Journal of the American Planning Association, Vol. 81, Issue 1, PP: 18-29. [doi.org/10.1080/01944363.2015.1038576]


8. Dierwechter, Y. (2014). The Spaces that Smart Growth Makes: ‎Sustainability‏, Segregation and Residential Change across Greater Seattle, Urban ‎Geography, Vol. 35, No. 5, PP: 691–714‎. [doi.org/10.1080/02723638.2014.916905]


9. Davodi, H., Alimoradi, A. (2014). Spatial Analysis of Urban Boulevards (Case Study: Shahid Ansari Boulevard, Rasht), Azad University: Rasht Branch, Masters.


10. Edwards, M., Haines, A. (2007), Evaluating Smart Growth: Implications for Small Communities, Journal of Planning Education and Research, Vol. 27. Issue 1, PP: 49-64.


11. Feng, H., Liu, H., Lu, Y. (2012). Scenario Prediction and Analysis of Urban Growth Using SLEUTH Model, Pedosphere, Vol. 22, Issue 2, PP: 206-216. [doi.org/10.1016/S1002-0160(12)60007-1]


12. Gren, A., Colding, J., Berghauser, M., Marcus, L. (2019). How Smart is Smart Growth? Examining the Environmental Validation Behind City Compaction. Ambio, Vol. 48, No. 6, PP: 580-589.


13. Graham ,R ., Albert ,T. , Sasha Tsenkova, H., 2019, An Analysis of the Influence of Smart Growth on Growth Patterns in Mid-Sized Canadian Metropolitan Areas, Planning Practice & Research, Taylor & Francis Journals, vol. 34, No. 5,pp: 498-521. [doi.org/10.1080/02697459.2019.1601800]


14. Hasanpoor, R., Heidarzadeh, M., )2011(, An Analysis of the Changes in the Network and Urban System of Rasht City in the Last Three Decades, Human Resource Planning Studies (Geographical Perspective), Vol. 6, No. 15, pp: 35-49.


15. Homafar, M., Saeedirezvani, N., Mehrabi, M.. (2015). Neo- ‎Liberalism and Urban Smart Growth, From Theory to ‎Action,‎ Indian Journal of Fundamental and Applied Life Sciences, Vol. 5 (S2), PP: 1804-‎‎


16. Hadadan yazdi, K., 2007, Recognition and Control of Urban Land Development Patterns through Inefficient Urban Region Emphasis on: Smart Growth (Case Study: Yaftabad District), MA. Thesis, Supervisor: M., Rafieian, Department of Urban & Regional Planning Faculty of Art Tarbiat Modarres University, Tehran.


17. Haase, D., Kabisch, N. , Haase, A., (2013) Endless Urban Growth? On the Mismatch ‎of Population, Household and Urban Land Area Growth and Its Effects on the ‎Urban Debate. PLoS ONE 8(6)


18. Khandan. M. (2012). Urban Spreading and its Factors (Rasht City Case Study), (Unpublished Masters Thesis), University of Kurdistan, Faculty of Literature and Humanities, Department of Geography and Urban Planning (In Persian).


19. Koch, J., A. Dorning, , B. Van Berkel, D., M. Beck, S. ‎‎, M. Sanchez, G., Shashidharan, A., Smart, L.,  Zhang, Q.‎‎, W. Smithg, J., K. Meentemeyer, R., )‎‏2019(, Modeling Landowner ‎Interactions and Development Patterns at the Urban Fringe, Landscape and Urban ‎Planning, No. 182, pp: 101–113‎. [doi.org/10.1016/j.landurbplan.2018.09.023]


20. Keough, SH., Shanahan, K. (2008). Scenario Planning: Toward a More Complete Model for Practice, Advances in Developing Human Resources, Vol. 10, No. 2, PP: 166-178[doi.org/10.1177/1523422307313311]


21. Kalliomäki ,Helka ,2015, Reframing strategic spatial planning as a ‘coproductive trading zone’between state-led and place-based interests: Reflections from Maryland and Finland, Land Use Policy 42 113–123. [doi.org/10.1016/j.landusepol.2014.07.008]


22. Lindgren, M., Bendhold, H. (2011). Scenario Design; The link Between the Future and Strategy, Educational and Research Institute of Defense Industries, Translated by Abdul Aziz Tatar, First Edition, PP: 1-212.


23. Liu, G., Han, X. , Li, Z., (2018) Urban Smart Growth Mathematical Model and Application, Applied and Computational Mathematics. Vol. 7, No. 3, pp: 83-88 [doi.org/10.1016/j.seps.2005.02.001]


24. Nazemi, A., Vahidi Motlagh, V., Alizadeh, A. (2008). Scenario or Scenario- Based Planning, Institute of International Energy Studies, First Edition, Tehran, PP: 1-256.


25. Pour Sheikhian, A., Nazarian, (2010). The Emergence of Metropolitan Area and its Spatial Conception Case Study of Rasht, Land Geography, 7 )3(, 33-50.


26. Perveen, S., Kamruzzaman, MD., Yigitcanlar, T. (2017). Developing Policy Scenarios for Sustainable Urban Growth Management: A Delphi Approach, Sustainability, Vol. 9, No. 10.[ doi.org/10.3390/su9101787]


27. Randhawa, A., Kumar, A. (2017) Exploring Sustainability of Smart Development Initiatives in India, International Journal of Sustainable Built ‎Environment, No. 6, PP: 701–710‎.[ doi.org/10.1016/j.ijsbe.2017.08.002]


28. Rahnama, M., Shakarmi, K., Abbasi, H. (2018). Identifying and Analyzing Effective Proponents of Regional Development in Alborz Province Using a Baseline Scenario Planning Approach, Land use planning, 10)1), 139-166 (In Persian).


29. Stojanovic, M., Mitkovic, P., Mitkovic, M. (2014). The Scenario Method in Urban Planning, Series Architecture and Civil Engineering, Vol. 12, No.1, PP: 81-95.[ doi.org/10.2298/FUACE1401081S] 


30. Stewart, D. (2010). Smart Growth: From Rhetoric to Reality in Irish Urban Planning 1997-2007, Dublin Institute of Technology.


31. Sasanpour, F., Hatami, A., Babayi, S. (2016). The Future of Urbanization Bubble in Tehran Metropolitan, Geographical Sciences Applied Research, 17)47(, 172-190 (In Persian).


32. VanderJeugdt, B. (2014). Transportation Aspects of Smart Growth in the Research Triangle Region (NC), Current Conditions and Future Prospects, Master's Thesis, East Carolina University.


33. Vermeiren, K., Van Rompaey, A., Loopmans, M., Serwajja, E., P. Mukwaya. P. (2012). Urban Growth of Kampala, Uganda: Pattern Analysis and Scenario Development, Landscape and Urban Planning, 106, Issue 2, PP: 199-206.[ doi.org/10.1016/j.landurbplan.2012.03.006]


34. Wegmann, J., Chapple, K. (2014). Hidden Density in Single Family ‎Neighborhoods: Backyard Cottages as an Equitable Smart Growth Strategy, International Research on Placemaking and Urban Sustainability, Vol. 7, No. 3, PP: 307–329. [doi.org/10.1080/17549175.2013.879453]


35. Zelazny, R. (2017). Determinants and Measurement of Smart Growth: Evidence ‎from Poland,‎ Journal of International Studies, 10, No.1, PP: 34-45.[ doi: 10.14254/2071-8330.2017/10-1/2]


36. Zali, N., Poursarab, A. (2017). Forecasting Regional Development with Integrated Scenario Writing and SWOT Analytical Model Case Study: Guilan Province, Space Planning and Preparation, 21(3), 189-220 (In Persian).


37. Zali, N., Zamanipoor, M. (2018). Systematic Analysis of Strategic Variables of Regional Development in Basic Scenario Planning (Case Study: Mazandaran province), Land Planning, Vol. 7, No. 1, PP: 1-28.