تحلیل پیشرانهای کلیدی مؤثر بر تغییر کاربری اراضی سکونتگاههای پیراشهری کلانشهر مشهد با رویکرد آیندهپژوهی
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
علی اکبر عنابستانی
1
(استاد گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران و هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران)
فهیمه جعفری
2
(دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
کلید واژه: کاربری اراضی, کلانشهر مشهد, آینده پژوهی, سکونتگاههای پیراشهری, نرمافزار میک مک,
چکیده مقاله :
امروزه بر اثر گسترش ارتباطات میان شهرها و روستاها شاهد تاثیرپذیری سکونتگاههای واقع در حریم شهرها از کلانشهرها هستیم، تغییرات کاربری اراضی سکونتگاههای پیراشهری کلانشهرها نمودی از آن میباشد که شاهد افزایش آن هستیم و این روند می تواند نتایج جبران ناپذیری برای کلانشهرها و سکونتگاه های واقع در حریم آن ها در برداشته باشد. براین اساس هدف پژوهش حاضر تعیین عوامل کلیدی مؤثر بر تغییرات کاربری اراضی سکونتگاههای پیراشهری با استفاده از رویکرد آینده پژوهی میباشد. روش تحقیق به صورت کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق شامل سکونتگاههای پیراشهری کلانشهر مشهد میباشد که با استفاده از نرمافزار GIS و دستور Buffer سکونتگاههای واقع در حریم 3 کیلومتری شهر مشهد مشخص شدند که در این حریم تعداد 34 سکونتگاه قرار گرفتند و به عنوان جامعه آماری مشخص شدند. جهت تعیین عوامل موثر بر تغییرات کاربری اراضی نخست عوامل مؤثر بر تغییرات کاربری اراضی با روش مشاهده اسنادی استخراج شدند سپس با استفاده از تکنیک دلفی مدیران (دهیاران)، ماتریس اثرات متقاطع مولفه ها تشکیل شد و در مرحله بعد با کمک نرم افزار MicMak عوامل کلیدی مؤثر در تغییرات کاربری اراضی سکونتگاههای پیراشهری در سه دسته عوامل درونی، عوامل بیرونی و عوامل ناشی از همجواری دسته بندی شد. نتایج نشان میدهد که از 35 عامل اولیه استخراج شده، متغیرهای اشتغال و الگوی بهرهبرداری از اراضی با امتیاز 82 دارای بیشترین ضریب تأثیرگذاری بر دیگر متغیرها بوده است. درنهایت 14 عامل الگوی بهرهبرداری از اراضی، اشتغال، تغییر در الگوهای بهرهبرداری از فضا، تحولات جمعیتی، تغییر ساختار معیشت روستایی تحت تأثیر همجواری با شهر، تغییر استانداردهای زندگی، تغییر ارزش زمین و مسکن، نزدیکی روستا به شهر، جریانها و پیوندهای روستا- شهری، توسعه و خزش شهری بر اثر تصمیمات مدیریت شهری، رونق سوداگری زمین، رشد بیرویه جمعیت حاشیهای کلانشهر، ضعف در نظارت بر حرایم و عرصههای ممنوعه در ساختوسازها، تغییر ابزار و منابع تولید، براساس نیروهای مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذار و تأثیرپذیر، مهمترین عوامل کلیدی مؤثر بر تغییرات کاربری اراضی سکونتگاههای پیراشهری محسوب میشود.
The purpose of this study is to determine the key factors affecting land use changes in the pre-urban settlements using a Future study approach. The research method is applied and its method is descriptive-analytical. The statistical population of the research consisted of Mashhad metropolitan settlements. 34 settlements were selected using GIS software. To Determine Factors Affecting Land Use Changes First, the factors affecting land use changes were extracted by document observation method. To determine the factors affecting land use changes first, the factors affecting land use changes were extracted by document observation method then, using the Delphi technique of the managers (dehyaran), the cross-effects matrix of the components was formed. In the next step, with the help of MicMak software, key factors affecting land use changes in suburban settlements are identified and analyzed. The results show that of the 35 primary factors extracted, 14 factors Land use pattern, Employment, Changes in space utilization patterns, Population changes, Rural livelihoods change, Neighborhood change, Living standards, Land and housing change, Rural proximity to towns, rural flows and links - Urbanization, urban development and creep due to urban management decisions, land speculation boom, unnecessary metropolitan marginal population growth, weak supervision of banned lands and areas in construction, change of tools and production resources the most important key factors affecting land use changes in the pre-urban settlements are considered.
_||_