نگاهی نوین به ساحت های وجودی انسانی بر اساس آیات قرآنی باتکیه بر آرای مکاتب فلسفه اسلامی
محورهای موضوعی : تفسیر موضوعی قرآن کریم
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران
کلید واژه: قرآن .فلسفه, جسم, نفس, روح,
چکیده مقاله :
اغلب فلاسفه الهی انسان را موجودی دو ساحتی دانسته‌اند، ساحتی مادی - جسمانی و ساحتی روحی - نفسانی. تأمل در آثار فلاسفه بزرگی همچون فارابی، ابن سینا و سهروردی چنین نتیجه‌ای به دست می‌دهد که انسان موجودی است دو بعدی و دو ساحتی؛ ساحت نفس (روح) و ساحت جسم (ماده). عالمان دین نیز با تکیه بر منابع دینی و کمک از مبانی فلسفی برای حقیقت وجودی انسان همان دو ساحت را استنباط نموده‌اند. در میان فلاسفه الهی نوع نگاه ملاصدرا تا حدودی متفاوت است. وی با الهام از آیات قرآنی در کنار کشف و شهود عرفانی و استدلال برهانی با تکیه بر عوالم سهگانه عینی و تطبیق آن بر عوالم انسانی، سه ساحت برای انسان فهم کرده است؛ ساحت طبیعی، ساحت مثالی و ساحت عقلانی. هر چند از دوگانه‌انگاری فلاسفه پیشین عبور نکرده است. این مقاله درصدد است تا با تکیه بر مبانی هستی‌شناسانه انسانی در نظامات فلسفی، خوانشی نوین از ساحت‌های وجودی انسان از آیات قرآنی عرضه کند. نگارنده با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با تأمل در آثار فلاسفه الهی و تدبر در آیات قرآنی به این نتیجه رسیده است که ساحت‌های وجودی انسانی از منظر آیات قرآنی، سه ساحت است: جسم، نفس و روح.
Most divine philosophers have considered man to be a two-dimensional being, a material-physical dimension and a spiritual-spiritual dimension. Reflection on the works of great philosophers such as Al-Farabi, Avicenna, and Suhrawardi yields the following conclusion: man is a two-dimensional being; a dimension of the soul (spirit) and a dimension of the body (matter). Relying on religious sources and the help of philosophical foundations, for the existential truth of man, religious scholars have also deduced the same two dimensions. Among ‘Deity’ philosophers, Mulla Sadra's view is somewhat different. Inspired by Quranic verses, along with mystical discoveries and intuitions and demonstrative reasoning based on the three objective worlds and their application to human worlds, he has understood three dimensions for man: the natural dimension, the exemplary dimension, and the rational dimension. However, he has not transcended the dualism of previous philosophers.
This article seeks to present a new reading of the dimensions of man's existence from Quranic verses, relying on the ontological foundations of humanity in philosophical systems. The author, using a descriptive-analytical approach and reflecting on the works of divine philosophers and contemplating Quranic verses, has concluded that the dimensions of human existence from the perspective of Quranic verses are three dimensions: body, soul, and spirit.
منابع: 1. قرآن کریم 2. الشیرازی، صدرالدین محمد، (1380)، ترجمه اسفار اربعه
، مترجم: محمد خواجوی، تهران ،انتشارات مولی، چاپ اول. 3. ............، (1388)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة
، تصحیح: سید جلال الدین آشتیانی، قم ،مطبوعات دینی، چاپ دوم. 4. ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1388)، الهیات از کتاب شفا
، مترجم:ابراهیم دادجو،تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ اول. 5. ................ (1383)، الاشارت و التنبیهات
، شارح: خواجه نصیرالدین طوسی،قم، نشر البلاغة. 6. طباطبائی، محمدحسین، (1385)، نهایة الحکمة
، مترجم و شارح: علی شیروانی،قم،بوستان کتاب، چاپ ششم. 7. فارابی، ابونصر، (1976)، فصوص الحکم
، تحقیق محمد حسن آل یاسین،بغداد،مطبعه المعارف. 8. مولانا، (1376)، مثنوی معنوی
، تصحیح وپیشگفتار:عبدالکریم سروش،تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم. 9. یزدان پناه، سید یدالله، (1389)، حکمت اشراق
،قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول
