انسان نالِدی: بینش‌های جدید درباره شجره‌نامه پیچیده انسان

محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ

سمانه نظیف ¹

1 - دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی پیش از تاریخ، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/05/15 تاریخ پذیرش : 1403/07/01 تاریخ انتشار : 1403/12/10

کلید واژه: انسان نالدی, انسان‌نما, تدفین, حکاکی, دیرین‌انسان‌شناسی, باستان‌شناسی پیش‌ازتاریخ,

چکیده مقاله :

قطعات اسکلتی سنگواره‌شده نشان می‌دهد خانوادۀ انسان‌نماها در حدود هفت‌میلیون سال پیش وجود داشته‌اند. در طی سال‌های گذشته سابقۀ سنگواره‌ای انسان‌های اولیه و استرالوپیته‌کوس‌ها به‌سرعت افزایش یافته است و این شواهد انباشته دیدگاه ما را دربارۀ پیدایش جنسمان تغییر داده است. ساختار غار رایزینگ استار، بخشی از محوطۀ میراث جهانی گهوارۀ بشریت در آفریقای جنوبی، برای سال‌ها توسط غارنوردان مورد کاوش قرار گرفته بود، ولی به هیچ سنگواره‌ای از آنجا اشاره نشده بود. این موضوع در سپتامبر 2013 (اوایل پاییز ۱۳۹۲) تغییر کرد، زمانی که دو غارنورد آفریقای جنوبی، نخستین استخوان‌های سنگواره‌ای شناخته‌شده از چیزی را که اکنون انسان نالدی نامیده می‌شود، در آن یافتند. مجموعۀ نالدی غنی‌ترین مجموعه از انسان‌نماهایی است که تا به حال در آفریقا کشف شده است. انسان نالدی به همان اندازه که دانش ما را ارتقاء می‌دهد، پیچیدگی شجره‌نامۀ انسان و ناآگاهی ما دربارۀ انسان باستانی را نیز برجسته می‌کند. در این پژوهش تلاش بر آن شده تا با کمک تازه‌ترین یافته‌ها و داده‌ها، پژوهشگران پارسی‌زبان را با این گونۀ انسانی آشنا کنیم. عرصۀ ورودمان کتابخانه‌ای و روش پژوهش اسنادی است. نخست دربارۀ کشف و شناسایی این گونۀ انسانی سخن خواهیم گفت و در ادامه به بررسی ریخت‌شناسی او در مقایسه با دیگر گونه‌های انسانی می‌پردازیم. انجام تدفین توسط انسان نالدی را از نظر می‌گذرانیم و سرانجام حکاکی‌های منتسب به او را بحث و بررسی خواهیم کرد. بی‌شک آگاهی از این اکتشافات تازه که نور بیشتری بر خاستگاه انسان‌ها می‌تاباند، ما را در فهم درست درخت تبارزایی انسان و پیچیدگی آن یاری‌رسان خواهد بود.

چکیده انگلیسی:

Fossilized skeletal fragments show that the hominin family existed approximately seven million years ago. Over the past years, the fossil record of early humans and Australopithecus has increased rapidly, and this accumulating evidence has changed our view of the origin of our genus. The Rising Star Cave structure, part of the Cradle of Humankind World Heritage Site in South Africa, has been explored by cavers for years, but no fossils have been identified. That changed in September 2013, when two South African cavers found the first known fossilized bones of what is now called Homo Naledi on the floor. The Naledi collection is the richest assemblage of hominins ever discovered in Africa. As much as it advances our knowledge, Homo Naledi also highlights the complexity of the human family tree and our ignorance of ancient humans. In this research, an attempt has been made to familiarize Persian-speaking researchers with this human species with the help of the latest findings and data. This research has been done by documentary method. First, I explain how the discovery and identification of this human species, and then examine the morphology of Homo Naledi in comparison with other human species. Further, I consider the burial by Homo Naledi, and finally, I discuss the engravings attributed to him. The knowledge of these discoveries, which shed more light on the origin of humans, will help us understand the human phylogenetic tree and its complexity.

منابع و مأخذ:

Antón, S. C. (2004). The face of Olduvai hominid 12. Journal of Human Evolution, 46(3), 335-345.
Berger, L. R., Hawks, J., de Ruiter, D. J., Churchill, S. E., Schmid, P., Delezene, L. K., ... & Zipfel, B. (2015). Homo naledi, a new species of the genus Homo from the Dinaledi Chamber, South Africa. elife, 4, e09560.
Berger, L. R., Makhubela, T., Molopyane, K., Kruger, A., Randolph-Quinney, P., Elliott, M., ... & Hawks, J. (2023a). Evidence for deliberate burial of the dead by Homo naledi. bioRxiv, 2023-06.
Berger, L. R., Hawks, J., Fuentes, A., van Rooyen, D., Tsikoane, M., Ramalepa, M., ... & Molopyane, K. (2023b). 241,000 to 335,000 Years Old Rock Engravings Made by Homo naledi in the Rising Star Cave system, South Africa. bioRxiv, 2023-06.
Brophy, J. K., Elliott, M. C., De Ruiter, D. J., Bolter, D. R., Churchill, S. E., Walker, C. S., ... & Berger, L. R. (2021). Immature hominin craniodental remains from a new locality in the Rising Star Cave System, South Africa. PaleoAnthropology.
Carbonell, E., & Mosquera, M. (2006). The emergence of a symbolic behaviour: the sepulchral pit of Sima de los Huesos, Sierra de Atapuerca, Burgos, Spain. Comptes rendus palévol, 5(1-2), 155-160.
Davidson, I. (2020). Marks, pictures and art: their contribution to revolutions in communication. Journal of Archaeological Method and Theory, 27(3), 745-770.
d'Errico, F., Henshilwood, C., & Nilssen, P. (2001). An engraved bone fragment from c. 70,000-year-old Middle Stone Age levels at Blombos Cave, South Africa: implications for the origin of symbolism and language. Antiquity, 75(288), 309-318.
Dirks, P. H., Berger, L. R., Roberts, E. M., Kramers, J. D., Hawks, J., Randolph-Quinney, P. S., ... & Tucker, S. (2015). Geological and taphonomic context for the new hominin species Homo naledi from the Dinaledi Chamber, South Africa. Elife, 4, e09561.
Dirks, P. H., Roberts, E. M., Hilbert-Wolf, H., Kramers, J. D., Hawks, J., Dosseto, A., ... & Berger, L. R. (2017). The age of Homo naledi and associated sediments in the Rising Star Cave, South Africa. Elife, 6, e24231.
Elliott, M., MAKHUBELA, T., Brophy, J., Churchill, S., Peixotto, B., FEUERRIEGEL, E., ... & BERGER, L. (2021). Expanded explorations of the Dinaledi subsystem, Rising Star cave system, South Africa. PaleoAnthropology, 2021(1), 15-22.
Francis Thackeray, J. (2015). Estimating the age and affinities of Homo naledi. South African Journal of Science, 111(11-12), 1-2.
Fuentes, A., Kissel, M., Spikins, P., Molopyane, K., Hawks, J., & Berger, L. R. (2023). Burials and engravings in a small-brained hominin, Homo naledi, from the late Pleistocene: contexts and evolutionary implications. bioRxiv, 2023-06.
Harcourt-Smith, W. E., Throckmorton, Z., Congdon, K. A., Zipfel, B., Deane, A. S., Drapeau, M. S., ... & DeSilva, J. M. (2015). The foot of Homo naledi. Nature Communications, 6(1), 1-8.
Hawks, J., Elliott, M., Schmid, P., Churchill, S. E., Ruiter, D. J. D., Roberts, E. M., ... & Berger, L. R. (2017). New fossil remains of Homo naledi from the Lesedi Chamber, South Africa. Elife, 6, e24232.
Helm, C. W., Cawthra, H. C., De Vynck, J. C., Helm, C. J., Rust, R., & Stear, W. (2021). Large geometric patterns from the Middle Stone Age in aeolianites on the Cape south coast, South Africa. Rock Art Research: The Journal of the Australian Rock Art Research Association (AURA), 38(1), 10-22.
Henshilwood, C. S. (2009). The origins of symbolism, spirituality and shamans: exploring Middle Stone Age material culture in South Africa. Becoming Human: Innovation in Prehistoric Material and Spiritual Cultures. Cambridge University Press, Cambridge, 29-49.
Henshilwood, C. S., & Dubreuil, B. (2011). The Still Bay and Howiesons Poort, 77–59 ka: symbolic material culture and the evolution of the mind during the African Middle Stone Age. Current anthropology, 52(3), 361-400.
Henshilwood, C. S., d’Errico, F., Van Niekerk, K. L., Dayet, L., Queffelec, A., & Pollarolo, L. (2018). An abstract drawing from the 73,000-year-old levels at Blombos Cave, South Africa. Nature, 562(7725), 115-118.
Henshilwood, C. S., d'Errico, F., Yates, R., Jacobs, Z., Tribolo, C., Duller, G. A., ... & Wintle, A. G. (2002). Emergence of modern human behavior: Middle Stone Age engravings from South Africa. Science, 295(5558), 1278-1280.
Joordens, J. C., d’Errico, F., Wesselingh, F. P., Munro, S., De Vos, J., Wallinga, J., ... & Roebroeks, W. (2015). Homo erectus at Trinil on Java used shells for tool production and engraving. Nature, 518(7538), 228-231.
Kissel, M., & Fuentes, A. (2017). A database of archeological evidence of representational behavior. Evolutionary Anthropology, 26(4), 149-150.
Kissel, M., & Fuentes, A. (2021). The ripples of modernity: How we can extend paleoanthropology with the extended evolutionary synthesis. Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews, 30(1), 84-98.
Kivell, T. L., Deane, A. S., Tocheri, M. W., Orr, C. M., Schmid, P., Hawks, J., ... & Churchill, S. E. (2015). The hand of Homo naledi. Nature communications, 6(1), 8431.
Kivell, T. L., Kibii, J. M., Churchill, S. E., Schmid, P., & Berger, L. R. (2011). Australopithecus sediba hand demonstrates mosaic evolution of locomotor and manipulative abilities. Science, 333(6048), 1411-1417.
Leakey, M. G., Spoor, F., Dean, M. C., Feibel, C. S., Antón, S. C., Kiarie, C., & Leakey, L. N. (2012). New fossils from Koobi Fora in northern Kenya confirm taxonomic diversity in early Homo. Nature, 488(7410), 201-204.
Martinón-Torres, M., d’Errico, F., Santos, E., Álvaro Gallo, A., Amano, N., Archer, W., ... & Petraglia, M. D. (2021). Earliest known human burial in Africa. Nature, 593(7857), 95-100.
Maureille, B., & Knüsel, C. J. (2022). The earliest European burials. In The Routledge Handbook of Archaeothanatology (pp. 140-158). Routledge. Parker Pearson, M. (1999). The Archaeology of Death and Burial. Texas.
Parkington, J. (2010). Coastal diet, encephalization, and innovative behaviors in the late Middle Stone Age of southern Africa. Human brain evolution: The influence of freshwater and marine food resources, 189-202.
Pettitt, P., & Anderson, J. R. (2020). Primate thanatology and hominoid mortuary archeology. Primates, 61(1), 9-19.
Potts, R., Behrensmeyer, A. K., Deino, A., Ditchfield, P., & Clark, J. (2004). Small mid-Pleistocene hominin associated with East African Acheulean technology. Science, 305(5680), 75-78.
Randoiph-Quinney, P. S. (2015). A new star rising: Biology and mortuary behaviour of Homo naledi. South African Journal of Science, 111(9-10), 01-04. Robben, A. C. (Ed.). (1991). Death, mourning, and burial: A cross-cultural reader. John Wiley & Sons.
Robbins, J. L., Dirks, P. H., Roberts, E. M., Kramers, J. D., Makhubela, T. V., Hilbert-Wolf, H. L., ... & Berger, L. R. (2021). Providing context to the Homo naledi fossils: Constraints from flowstones on the age of sediment deposits in Rising Star Cave, South Africa. Chemical Geology, 567, 120108.
Rodríguez-Vidal, J., d’Errico, F., Pacheco, F. G., Blasco, R., Rosell, J., Jennings, R. P., ... & Finlayson, C. (2014). A rock engraving made by Neanderthals in Gibraltar. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(37), 13301-13306.
Simpson, S. W., Quade, J., Levin, N. E., Butler, R., Dupont-Nivet, G., Everett, M., & Semaw, S. (2008). A female Homo erectus pelvis from Gona, Ethiopia. Science, 322(5904), 1089-1092.
Stringer, C. (2015). The many mysteries of Homo naledi. Elife, 4, e10627.
Tattersall, I. (2022). Understanding human evolution. Cambridge University Press.
Tillier, A. M. (2022). Early Primary Burials: Evidence from Southwestern Asia. In The Routledge Handbook of Archaeothanatology (pp. 124-139). Routledge.
Von Petzinger, G. (2017). The first signs: Unlocking the mysteries of the world's oldest symbols. Simon and Schuster.
Welker, B. (2017). The history of our tribe: Hominini. Open SUNY Textbooks.
White, R., Bosinski, G., Bourrillon, R., Clottes, J., Conkey, M. W., Rodriguez, S. C., ... & Willis, M. D. (2020). Still no archaeological evidence that Neanderthals created Iberian cave art.

متن کامل:



17                   انسان نالِدی: بینش‌های جدید دربارهٔ شجره‌نامهٔ پیچیدهٔ انسان

پیام باستان‌شناس شاپا چاپی: ۴۲۸۵-۲۰۰۸ شاپا الکترونیکی: 9886-2980 دورة ۱۶، شمارة ۳۱، پاییز و زمستان ۱۴۰۳

 انسان نالِدی: بینش‌های جدید دربارة شجره‌نامة پیچیدة انسان

سمانه نظیف ۱

۱  دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی پیش از تاریخ، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. نویسندة مسئول: [e-mail]

 

چکیده		اطلاعات مقاله:
قطعات اسکلتی سنگواره‌شده نشان می‌دهد خانوادۀ انسان‌نماها در حدود هفت‌میلیون سال پیش وجود داشته‌اند. در طی سال‌های گذشته سابقۀ سنگواره‌ای انسان‌های اولیه و استرالوپیته‌کوس‌ها به‌سرعت افزایش یافته است و این شواهد انباشته دیدگاه ما را دربارۀ پیدایش جنسمان تغییر داده است. ساختار غار رایزینگ استار، بخشی از محوطۀ میراث جهانی گهوارۀ بشریت در آفریقای جنوبی، برای سال‌ها توسط غارنوردان مورد کاوش قرار گرفته بود، ولی به هیچ سنگواره‌ای از آنجا اشاره نشده بود. این موضوع در سپتامبر 2013 (اوایل پاییز ۱۳۹۲) تغییر کرد، زمانی که دو غارنورد آفریقای جنوبی، نخستین استخوان‌های سنگواره‌ای شناخته‌شده از چیزی را که اکنون انسان نالدی نامیده می‌شود، در آن یافتند. مجموعۀ نالدی غنی‌ترین مجموعه از انسان‌نماهایی است که تا به حال در آفریقا کشف شده است. انسان نالدی به همان اندازه که دانش ما را ارتقاء می‌دهد، پیچیدگی شجره‌نامۀ انسان و ناآگاهی ما دربارۀ انسان باستانی را نیز برجسته می‌کند. در این پژوهش تلاش بر آن شده تا با کمک تازه‌ترین یافته‌ها و داده‌ها، پژوهشگران پارسی‌زبان را با این گونۀ انسانی آشنا کنیم. عرصۀ ورودمان کتابخانه‌ای و روش پژوهش اسنادی است. نخست دربارۀ کشف و شناسایی این گونۀ انسانی سخن خواهیم گفت و در ادامه به بررسی ریخت‌شناسی او در مقایسه با دیگر گونه‌های انسانی می‌پردازیم. انجام تدفین توسط انسان نالدی را از نظر می‌گذرانیم و سرانجام حکاکی‌های منتسب به او را بحث و بررسی خواهیم کرد. بی‌شک آگاهی از این اکتشافات تازه که نور بیشتری بر خاستگاه انسان‌ها می‌تاباند، ما را در فهم درست درخت تبارزایی انسان و پیچیدگی آن یاری‌رسان خواهد بود.		تاریخ‌ها: دریافت: ۱۵/۰۵/۱۴۰۳ پذیرش: ۰۱/۰۷/۱۴۰۳
		واژگان کلیدی: انسان نالدی انسان‌نما تدفین حکاکی دیرین‌انسان‌شناسی باستان‌شناسی

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

در سنجش با زندگی میلیون سالۀ انسان (انسان ماهر¹ نخستین عضو از جنس انسان بود. از یک گروه استرالوپیته‌کوس² در حدود دومیلیون‌وششصدهزار سال پیش زاده شد و حدود یک‌میلیون‌وچهارصدهزار سال پیش منقرض شد)، کشف و شناسایی سنگواره‌های انسان‌نماها بسیار جدیدتر است و دیرزمانی نیست که پژوهشگران چنین سنگواره‌هایی را مطالعه و پژوهش می‌کنند. هنوز تا کامل‌شدن شجره‌نامۀ انسان راه بسیار زیادی مانده است. هر چندوقت یک‌بار خبر کشف یک گونۀ جدید انسانی را می‌شنویم که درخت تبارزایی انسان را پیچیده‌تر از پیش می‌کنند و ناآگاهی ما را از گذشته‌مان بیشتر به رخ می‌کشند. یکی از این گونه‌های جدید انسانی، انسان نالدی³ است که انسان‌شناسان را وادار کرد تا شجره‌نامۀ جنس انسان را بازنگری کنند.

     لی برگر از دانشگاه ویتواترسرند،⁴ پل دیرکز از دانشگاه جیمز کوک⁵ وگروهی بین‌المللی از همکارانش کشف بیش از هزاروپانصد سنگوارۀ انسان‌نما⁶ از ساختار غار رایزینگ استار⁷ (شکل 1) در نزدیکی ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی را گزارش کردند که دست‌کم پانزده نفر را نشان می‌داد (Berger et al., 2015; Dirks et al., 2015). این بقایا اکنون به گونۀ جدیدی از انسان اختصاص داده شده است که انسان نالدی نام دارد. با وجود انبوهی از اطلاعات دربارۀ ویژگی‌های فیزیکی انسان نالدی که این مجموعه ارائه می‌دهد، رازهای بسیاری باقی مانده است.

     در مقالۀ برگر و همکاران، آنها توضیح می‌دهند که چگونه مجموعه ترکیبی منحصربه‌فرد از ویژگی‌های اولیه و مشتق‌شده را نشان می‌دهد (Berger et al., 2015). برای نمونه، اندازۀ کوچک مغز، انگشتان خمیده و شکل شانه، تنه و مفصل ران شبیه استرالوپیته‌کوس‌های پیش از انسان و گونه‌های اولیۀ انسان ماهر است. با این حال، مچ دست‌ها، دست‌ها، پاها شبیه انسان نئاندرتال‌⁸ و انسان‌های مدرن هستند. دندان‌ها دارای برخی ویژگی‌های ابتدایی هستند ولی نسبتاً کوچک و ساده‌اند و در استخوان‌های آرواره‌ جای می‌گیرند (Stringer, 2015).

     از آنجا که انسان نالدی در حال حاضر تنها از یک محوطه شناخته شده است، مشخص نیست که آیا او به جنوب آفریقا محدود شده بوده یا نه. اگر مشخص شود که انسان نالدی گسترده‌تر بوده، اندازۀ بدن متوسط آن ممکن است دانشمندان را به بررسی مجدد سنگواره‌های کوچک دیگر از سراسر آفریقا که معمولاً به شکل کوچکی از انسان راست‌قامت⁹ نسبت داده می‌شود، سوق دهد (Antón, 2004; Potts et al., 2004; Simpson et al., 2008; as cited in Stringer, 2015). دیرکز، برگر و همکاران، محیط سنگواره‌ها را توصیف می‌کنند: اتاق دینالدی¹⁰ (Dirks et al., 2015)، این اتاقک غار در حدود هشتاد متری داخل ساختار رایزینگ استار قرار دارد و باید همیشه در تاریکی دائمی بوده باشد. آن با شرایط انباشت معروف حدود شش‌هزاروپانصد سنگوارۀ انسان در سیما دلوس هوئزوز¹¹ (گودال استخوان‌ها) در سیرا د آتاپوئرکا¹² در اسپانیا مشابهت دارد. در هر دو مورد، شواهد مرتبطی از اشغال انسان وجود ندارد. با این حال، برخلاف اتاق دینالدی، سیما دارای موادی از دیگر پستانداران بزرگ بود. افزون بر این، گروه آتاپوئرکا استخوان‌های گوناگونی از دست‌ها، پاها و ستون فقرات را بازیابی کردند که می‌توانستند مفصل شوند (یا همان‌طور که در زمان زندگی بودند به هم متصل شوند). این باعث شد که آنها پیشنهاد کنند بقایای دست‌کم بیست‌و‌هشت نئاندرتال اولیه آگاهانه به داخل گودال پرتاب شده است (Carbonell and Mosquera, 2006; as cited in Stringer, 2015). دیرکز و همکاران، پس از درنظرگرفتن توضیحات جایگزین، از اشغال غارها توسط انسان نالدی تا اینکه آیا اجساد توسط شکارچیان در آنجا رها شده بودند یا خیر، سناریوی مشابهی که برای سیما پیشنهاد شده است را ترجیح می‌دهند. با این حال، آنها همچنین ادعا می‌کنند که دور‌انداختن آگاهانۀ اجساد مرده برای موجودی که مغزش بزرگ‌تر از انسان ماهر یا گوریل نیست، رفتار پیچیده‌ای بوده است (Stringer, 2015).

 

---

[1] . Homo habilis

[2] . Australopithecus: نخستین دوپاراه‌روندۀ واقعی؛ استرالوپیته‌کوس بود. نام جنس آن استرالوپیته‌کوس به معنی «میمون بزرگ جنوبی» است و اشاره‌ای به نخستین کشف آن در آفریقای جنوبی در سال 1924 دارد. کهن‌ترین شواهدی که از استرالوپیته‌کوس داریم، اصلا یک سنگواره نیست بلکه چند ردپای حفظ‌شده است. اگرچه استرالوپیته‌کوس دست‌ها و پاهایی قابل مقایسه با ما داشت، به نظر نمی‌رسد که آنها منحصرا دوپاراه‌رونده بوده باشند. برخی دیرینه‌شناسان آنها را با بونوبوها مقایسه می‌کنند، به این معنی که آنها زندگی اجتماعی بسیار توسعه‌یافته‌ای داشتند و بیشتر وقت خود را در زمین به جست‌وجوی خوراک می‌گذراندند ولی تا اندازۀ زیادی به درختان جنگل وابسته بودند.

[3] . Homo naledi

[4] . Witwatersrand

[5] . James Cook

[6] . Hominin: در تعریف می‌توان انسان‌نماها را مجموعه‌ای شامل بر انسان‌ریخت‌ها و پَن‌ها (شامپانزه‌ها و بونوبوها) درنظر گرفت.

[7] . Rising Star Cave

[8] . Homo neanderthalensis

[9] . Homo erectus

[10] . Dinaledi Chamber

[11] . Sima de los Huesos

[12] . Sierra de Atapuerca

 

 

 

شکل 1: موقعیت جغرافیایی غار رایزینگ استار (Hawks et al., 2017).

 

 

     در این پژوهش به مطالعه‌ و بازخوانی یافته‌های غار رایزینگ استار که بقایای انسان نالدی از آن یافته شده است می‌پردازیم. در پی آن هستیم تا انسان نالدی را بشناسیم و به این پرسش پاسخ دهیم که ریخت و ویژگی‌های اندامی این گونۀ جدید انسانی چگونه بوده‌ است و در سنجش با دیگر گونه‌های انسانی چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی را در ریخت‌شناسی این گونه می‌بینیم؟ آیا انسان نالدی آگاهانه تدفین را انجام داده؟ و آیا حکاکی‌های باقی‌مانده از او نشان‌دهندۀ توانایی شناختی در این گونۀ انسانی است؟

اهمیت و ضرورت پژوهش

از زمانی که نخستین سنگواره‌های گونه‌های انسانی کشف و شناسایی شدند، پژوهشگران بسیاری تلاش داشتند که شجره‌نامۀ جنس انسان را ترسیم کنند. هر چه سنگواره‌های بیشتر از گونه‌های مختلف شناسایی می‌شوند، پیچیدگی این مسیر دگرگشت طی‌شده بیشتر آشکار می‌شود. ولی از سویی برای ترسیم درخت تبارزایی انسان و سرهم‌کردن تکه‌های پازل تاریخ انسانی، شناخت تمام این گونه‌های انسانی ضروری به نظر می‌رسد. با کمی جست‌و‌جو در میان پژوهش‌های به زبان پارسی، متوجه کمبود پژوهش‌ها و نوشته‌هایی که به شرح و توضیح این گونه‌های انسانی در بستر علمی پارسی‌زبانان می‌پردازند، می‌شویم. بی‌شک آشنایی با این گونه‌های انسان باستانی ما را در فهم درست دگرگشت انسان و حتی ویژگی‌هایی که امروزه مختص گونۀ انسانی برشمرده می‌شوند یاری خواهد رساند. همچنین مطالعات این‌چنینی زمینۀ پژوهش‌های بیشتر و متنوع‌تر در دیرین‌انسان‌شناسی را فراهم خواهد آورد.

 

روش پژوهش

در این نوشتار، عرصۀ ورودمان کتابخانه‌ای است و روش پژوهش اسنادی است. نخست از انسان نالدی سخن می‌گوییم و با کشف این گونۀ انسانی توسط پژوهشگران آشنا می‌شویم. سپس به ریخت‌شناسی او می‌پردازیم. پس از آن دربارۀ اینکه آیا این انسان تدفین‌ را آگاهانه انجام داده یا خیر بحث و بررسی می‌کنیم. و سرانجام به بازخوانی حکاکی‌های باقی‌مانده از او می‌پردازیم.

 

انسان نالدی 

انسان‌های مدرن اکنون تنها گونۀ زنده در جنس خود هستند. ولی تا حدود صدهزار سال پیش، چندین گونۀ دیگر وجود داشت که متعلق به جنس انسان بودند. به همراه انسان‌های مدرن، این گونه‌های انسانی منقرض‌شده، نیاکان ما و خویشاوندان نزدیک آنها، درمجموع به عنوان «انسان‌نماها» شناخته می‌شوند. در غار رایزینگ استار در محوطۀ میراث جهانی گهوارۀ بشریت¹ در آفریقای جنوبی گونه‌ای منقرض‌شده از جنس انسان از اعماق زیر زمین در جایی که اتاقک دینالدی (شکل 2) نامیده می‌شود، کشف شده است. این گونه انسان نالدی نام دارد. «نالدی» در زبان سوتو² (که سسوتو³ نیز نامیده می‌شود)، که یکی از زبان‌های رایج در آفریقای جنوبی است، به معنای «ستاره» است (Berger et al., 2015). این جدیدترین عضو جنس ما یک بار دیگر تاریخ دگرگشتی تبار انسان را مخدوش کرده است. هیجان‌انگیزترین جنبه این است که ماهیت این بقایا نشان می‌دهد که آنها آگاهانه در غاری عمیق که در آن کشف شده‌اند، نهشته شده‌اند. انسان هایدلبرگ⁴ تاکنون نخستین گونه‌ای بود که تصور می‌شد دفن آگاهانۀ بدن را انجام می‌داده (Welker, 2017: 180). بقایای دست‌کم پانزده فرد، در‌مجموع هزاروپانصدوپنجاه سنگواره (شکل 3)، در سال‌های 2013 و 2014 از اتاقک دینالدی، کاوش شدند (Berger et al., 2015). سنگواره‌ها بزرگ‌ترین مجموعه از گونه‌های انسان‌نما در آفریقا هستند. محفظه سی متر زیر زمین است و تنها از طریق یک شفت باریک دوازده متری قابل دسترسی است (شکل 2). بر اساس داده‌های رسوبی، اجساد در درازای زمان نهشته شد‌ه‌اند (Welker, 2017: 180-181). دیرینه‌انسان‌شناس لی برگر (که پیش‌تر در همان نزدیکی سنگواره‌‌هایی از گونه‌های استرالوپیته‌کوس دومیلیون ساله را کشف کرده بود و او را استرالوپیته‌کوس سدیبا⁵ نامیده بود) برای باستان‌شناسان داوطلب لاغراندام اعلام نیاز کند (در یک نقطه از داخل غار آنها گزارش دادند که مجبور بودند از طریق یک شکاف حدودا بیست سانتی‌متری به‌سختی عبور کنند و به زور خود را جا دهند). سپس آنها آغاز به بازیابی صدها سنگواره کردند.

     تا اواخر سال 2014، بیش از هزاروپانصد نمونه از اتاق اصلی دینالدی بازیابی شده بود، و به‌زودی و پس از آن، صدوسی قطعۀ دیگر از سه فرد دیگر از اتاق لسدی،⁶ بخشی از همان ساختار غار ولی به طور جداگانه به دست آمد. به نظر می‌رسد که همۀ سنگواره‌ها نمایانگر همان نوع انسان‌نما هستند (Tattersall, 2022: 126-127). از این مجموعه‌ هزاروچهارصدوسیزده نمونه استخوان و صدوسی‌و‌هفت نمونۀ دندانی جدا شده‌اند. بیشتر ذخایر سنگواره‌ای در گهوارۀ بشریت که دیرینگی آنها بین سه‌میلیون‌و‌هفتصدهزار تا پانصدهزار سال پیش است، از مواد استخوانی محصور در سنگ‌های آواری سخت سیمانی که معمولاً به عنوان سنگ برش غار  شناخته می‌شوند، تشکیل شده‌اند.

     در غیاب ذخایر آتشفشانی، دستیابی به سن دقیق برای سنگواره‌ها به طور کلی دشوار است، نه تنها به این دلیل که تکنیک‌های قابل اعتماد اندک است، بلکه بیشتر به این دلیل که توالی لایه‌نگاری در غارها پیچیده و ناپیوسته است (Dirks et al., 2017). سن انسان نالدی نخست مشخص نبود، ولی مغز کوچک او به اکثریت می‌گفت که کاملاً باستانی است و احتمالاً بیش از یک‌میلیون‌و‌پانصدهزار سال پیش زندگی می‌کرده است. ترکیبی از تکنیک‌های رزونانس اسپین الکترون  (ESR) روی دندان‌ها، اورانیوم ـ توریم روی فلوستون،  و تاریخ‌گذاری دیرینه مغناطیسی، سنگواره‌های دینالدی را سیصدوسی‌و‌پنج تا دویست‌و‌سی‌و‌شش‌هزار سال پیش تعیین تاریخ کرد (Tattersall, 2022: 127).

 

---

[1] . Cradle of Humankind World Heritage

[2] . Sotho

[3] . Sesotho

[4] . Homo heidelbergensis

[5] . Australopithecus sediba

[6] . Lesedi Chamber

 

 

شکل 2: اتاق دینالدی (Welker, 2017: 181).

 

 

 

 

شکل 3: نمونه‌های اسکلتی دینالدی. اینها هفتصدوسی‌و‌هفت عنصر اندامی ناقص یا کامل را تشکیل می‌دهند که بسیاری از آنها از چندین نمونۀ بازسازی‌شده تشکیل شده‌اند. طرح «اسکلت» در مرکز عکس ترکیبی از عناصر از چندین فرد است (Welker, 2017: 182).

 

 

ریخت‌شناسی 

ریخت‌شناسی کلی انسان نالدی آن را در جنس انسان قرار می‌دهد تا استرالوپیته‌کوس یا دیگر جنس‌های اولیۀ انسان‌نما. ویژگی‌های مشترک مشتق‌شده که انسان نالدی را به دیگر اعضای انسان متصل می‌کند، بیشترِ مناطق اسکلت انسان نالدی را دربر می‌گیرد. ویژگی‌های حرکتی مشترک با انسان شامل اندام تحتانی کاملاً کشیده، با خط خشن  مشخص، اتصال‌های ماهیچۀ سرینی بزرگِ  قوی، استخوان نازک‌نی  ظریف، و به طور کلی مچ و پای انسان‌مانند است. این جنبه‌های اندام تحتانی عملکرد حرکتی بهبودیافته را برای راه‌رفتن گام‌به‌گام نشان می‌دهند. دست انسان نالدی جنبه‌هایی از ریخت‌شناسی انسان در مچ، شست و کف دست دارد که به توانایی افزایش‌یافتۀ دستکاری و تغییر شیء نسبت به استرالوپیته‌کوس‌‌ها، از جمله استرالوپیته‌کوس سدیبا اشاره می‌کند (Kivell et al., 2011; Kivell et al., 2015; as cited in Berger, 2015). در حالی که دست انسان نالدی (نگاه کنید به شکل 4) ویژگی‌های مشترکی با دیگر انسان‌نماها دارد، ترکیب این ویژگی‌ها منحصربه‌فرد است. آنها انگشتان بلندی داشتند و دو عدد فالانژ  (بند انگشت) ابتدایی‌تر حتی بیشتر از انگشتان استرالوپیته‌کوس‌ها خمیده هستند که نشان‌دهندۀ فعالیت‌های درختی است. با این حال، ریخت‌شناسی مچ دست آنها بیشتر شبیه به نئاندرتال‌ها و انسان‌های مدرن است و به همراه انگشت شست بلند و قوی‌شان، قادر به انجام فعالیت‌های دستی قوی بودند (Kivell et al., 2015; Berger et al., 2015; as cited in Welker, 2017: 182). قفسۀ سینه و لگن مانند استرالوپیته‌کوس‌ها پهن شده بودند، ولی مهره‌ها شبیه مهره‌های انسان راست‌قامت و گونه‌های سپسین انسان هستند(Welker, 2017: 183) . در حالی که ترکیبی از ویژگی‌هایی که در استخوان‌های پا دیده می‌شود متمایز است، آنها شبیه به انسان هستند، با این تفاوت که گردن استخوان ران  مانند گردن استرالوپیته‌کوس‌ها بلند است. پا بسیار شبیه انسان است، با تفاوت‌های اصلی انحنای انگشتان آنها و کمتربودن یک قوس طولی میانی(شکل‌های ۵ و 6 را ببینید) (Harcourt-Smith et al., 2015; as cited in Welker, 2017: 184).

 

 

شکل 4: دست انسان نالدی توسط تیم پژوهشی لی برگر  (Welker, 2017: 183)

 

 

شکل 5: پای انسان نالدی توسط تیم پژوهشی لی برگر (Welker, 2017: 184).

 

 

 

شکل 6: مقایسۀ استخوان ران انسان نالدی با آنهایی که به انسان اولیه نسبت داده شده‌اند (در بالا: ابتدای استخوان ران منسوب به انسان فلورزی، انسان هوشمند، انسان نالدی، و انسان راست‌قامت، همه در نمای خلفی نشان داده شده‌اند)  (Hawks et al., 2017).

 

     انسان نالدی فاقد جویدن قوی است که مشخصۀ استرالوپیته‌کوس‌‌ و پارانتروپوس  است، با دندان‌های عموماً کوچک در سراسر دندان، سیمفیزیس  و بدنۀ آروارۀ زیرین ظریف، خطوط گیجگاهی با موقعیت جانبی، باریک‌شدگی خفیف پشت کاسۀ چشم و قوس‌های استخوان گونۀ غیربیرون‌زده (شکل 7) (Berger et al., 2015). پیکربندی ساختاری جمجمۀ انسان نالدی، فراتر از جنبه‌های عملکردی جویدن، با انسان مشترک است. مانند بسیاری از نمونه‌های انسان ماهر و انسان راست‌قامت، در انسان نالدی طاق جمجمه شامل یک برجستگی واقع در بالای کاسۀ چشمِ به‌خوبی توسعه‌یافته و نسبتا قوس‌دار است، که از بخش صدفی پیشانی  توسط یک شیار و تورفتگی فوق‌العاده پیوسته، برآمدگی پیشانی مشخص شده است. افزون بر این، مانند بسیاری از جمجمه‌های انسان راست‌قامت، انسان نالدی یک برجستگی زاویه‌دار و برجستگی پس سری را نشان می‌دهد. صورت انسان نالدی شامل قسمت زیر بینی  (از زیر بینی تا شروع دندان‌ها) صاف و مربعی است که با انسان ردلفنزیز  (Leakey et al., 2012; as cited in Berger et al., 2015) قابل مقایسه است.

 

 

 

 

شکل 7: مقایسۀ فک پایین انسان نالدی با دیگر گونه‌های انسان‌نما، از نمای جانبی. فک پایین انسان نالدی تام‌مونه¹ DH1 و تام‌مونهLES1 ، دارای بدنۀ فک پایین نسبتاً عمیقی در سنجش با دیگر گونه‌های انسان هستند. فک پایین LES1 دارای ارتفاع بدنۀ جلویی کمی بیشتر (در P3) نسبت به عقبی (در M2) است (Hawks et al., 2017).

 

 

شکل 8: مقایسۀ بین انسان نالدی، انسان ماهر، انسان راست‌قامت آفریقایی و انسان فلورزی، توسط کریس استرینگر، موزۀ تاریخ طبیعی، بریتانیا (Welker, 2017: 180).

 

 

---

[1] . Holotype: نمونه یا تصویری که نام علمی بر مبنای آن اختیار شده و در زمان انتشار از آن استفاده یا به آن استناد شده است.

     در حالی که اندام انسان نالدی، او را ‌آشکارا در جنس انسان قرار می‌دهد، جمجمه و دندان‌های او فاقد بسیاری از ویژگی‌های مشتق‌شدۀ مشترک انسان پلیئستوسن  میانی و متأخر و انسان هوشمند هستند. ویژگی‌های استرالوپیته‌کوس‌مانند، از اندام بدون جمجمه، از جمله قفسۀ سینه، شانه، ابتدای استخوان ران، و انگشتان نسبتاً بلند و خمیده نیز به‌شدت از ریخت‌شناسی موجود در انسان پلیئستوسن میانی و انسان هوشمند فاصله می‌گیرد. شباهت‌های انسان نالدی به اعضای پیشین انسان، از جمله انسان ماهر، ردلفنزیز و انسان راست‌قامت نشان می‌دهد که این گونه ممکن است در منشأ اولیه و تنوع جنس ما ریشه داشته باشد (Berger et al., 2015).

برگر و همکارانش وزن جنس‌ها را به صورت زیر محاسبه کرده‌اند: نرها 8/55 کیلوگرم و ماده‌ها 7/39 کیلوگرم. تنها استخوانی که می‌توانستند برای محاسبۀ قد از آن استفاده کنند، استخوان درشت‌نی بود که تخمینی بین ۵/۱۴۴ تا 147.8 سانتی‌‌متر را ارائه کرد. آنها بیان می‌کنند که این گونه در محدودۀ قد جمعیت‌های مدرن انسان با قد کوتاه قرار می‌گیرد، و همچنین تخمین‌هایی برای هیپودایم  انسان گرجی  از دمانیسی  (Welker, 2017: 184).

 

 

تدفین‌ها 

تدفین‌ها در سوابق باستان‌شناسی به ‌عنوان گودال‌هایی در داخل زمین شناخته می‌شوند که آگاهانه برای بقایای مردگان حفر شده‌اند (Parker Pearson, 1999; Pettitt and Anderson, 2020; as cited in Berger et al., 2023a). به خاک‌سپردن یکی از انواع بسیار شیوه‌های تدفین متنوع در جوامع بشری است و معانی و کارکردهایی دارد که در بسیاری از موارد با اشکال آنها مرتبط است  (Robben, 1991; as cited in Berger et al., 2023a). انسان‌های مدرن و نئاندرتال‌ها در اواخر پلیئستوسن، شیوه‌های مختلف تدفین از جمله به خاک‌سپردن داشتند. آنها اجساد را در گودال‌های انسان‌زاد،¹ فرورفتگی‌های طبیعی و طاقچه‌های صخره‌ای، در حالت‌های مختلف، گاهی به تنهایی و گاهی با بدن‌های متعدد با هم دفن می‌کردند (Martinón-Torres et al., 2021; Tillier, 2022; Maureille and Knüsel, 2022; as cited in Berger et al., 2023a). کهن‌ترین دفن انسان شناخته‌شده در آفریقا در غار پانگا یا سعیدی  در کنیا بوده که دیرینگی آن به حدود هفتادوهشت‌هزار سال بازمی‌گردد، جایی که اسکلت ناقص یک کودک آگاهانه در گودالی حفرشده در زمین دفن شده، با مفصل‌بندی دقیق و ارتباط اندامی عالی عناصر اسکلتی که نشان‌دهندۀ تجزیۀ برجای بدن است (Martinón-Torres et al., 2021; as cited in Berger et al., 2023a). در اینجا تدفین‌هایی را از ساختار غار رایزینگ استار توصیف می‌کنیم که دارای اجساد انسان نالدی هستند. دو فیچر  تدفین مرزبندی‌شده (تعیین حدود شده) در کف اتاقک دینالدی کشف و تا حدی کاوش شدند (Dirks et al., 2015; as cited in Berger et al., 2023a) و یک فیچر تدفین مرزبندی‌شده از کف برجستگی داخل اتاقک  استخراج شد (شکل‌های 9 و 10) (Elliott et al., 2021; as cited in Berger et al., 2023a). تجزیه و تحلیل لایه‌نگاری، بافت، ترکیب ژئوشیمیایی و دانه‌سنجی  رسوبات اطراف و درون تدفین در کف اتاقک دینالدی نشان می‌دهد که این دو تدفین در گودال‌هایی رخ داده‌اند که آگاهانه حفر شده‌اند. 

     کاوش 2013-2014 بین یک تا دو متر در جنوب غربی فیـچر 1 دینـالدی تعیین محـل شد. در یک منطقۀ حفـاری هشتاد در هشتاد سانتی‌متری، بقایایی را که می‌توان به دست‌کم پنج نفر نسبت داد، با بسیاری از عناصر به‌شدت تکه‌تکه‌شده و سایر عناصرِ در مفصل‌بندی یافته شد (Berger et al., 2023a; as cited in Berger et al., 2015). یک توضیح ساده برای این پیکربندی بقایای اسکلتی آن است که این بقایا ممکن است نمایش چندلایه از تدفین‌هایی باشند که به طور متوالی یکدیگر را مختل کرده‌اند. در این انگاره، زمانی که گودال‌هایی برای تدفین‌های سپسین حفر می‌شده، تدفین‌های اولیه مختل می‌شدند. دیگر موارد بقایای خارج از اتاقک دینالدی و برجستگی داخل اتاقک (Hawks et al., 2017; Brophy et al., 2021; as cited in Berger et al., 2023a) به‌عنوان شواهد احتمالی اعمال تدفینی مورد بحث قرار گرفته است. مواردی که بخش‌هایی از افراد در معابر باریک دورافتاده رخ می‌دهند را نمی‌توان در نتیجۀ حمل گوشتخوار یا آب توضیح داد (Elliott et al., 2021; Brophy et al., 2021; as cited in Berger et al., 2023a). لازم است درنظر بگیریم که انسان نالدی ممکن است این بقایای ناقص را در این مکان‌ها قرار داده باشد؛ احتمالاً نمایانگر نوعی ذخیره‌سازی تدفینی. این احتمال وجود دارد که انسان نالدی از بخش‌های خاصی از ساختار غار برای خاک‌سپاری و دیگر روش‌های تدفین استفاده کرده باشد که کاوش بیشتر در ساختار غار ممکن است این انگاره را ارزیابی کند.

 

حکاکی‌های انسان نالدی

تولید طرح‌های نقاشی‌شده، حکاکی‌شده یا کنده‌کاری‌شده روی دیوارهای غار یا سطوح دیگر به عنوان یک مرحلۀ شناختی بزرگ در دگرگشت انسان شناخته می‌شود. چنین طرح‌های آگاهانه، که به طور گسترده به عنوان دلالت، ثبت و انتقال اطلاعات به شیوه‌ای بادوام تفسیر می‌شوند، زمانی منحصر به انسان هوشمند دوران پلیئستوسن پسین درنظر گرفته می‌شدند. کار اخیر نشان داده است که دیگر گروه‌های انسان‌نما نیز چنین نشانه‌هایی را ایجاد کرده‌اند، از جمله نئاندرتال‌ها (Rodríguez-Vidal et al., 2014; as cited in Berger et al., 2023b) و به گمان انسان راست‌قامت دوران پلیئستوسن میانی (Joordens et al., 2015; as cited in Berger et al., 2023b). چنین نشانه‌های بادوام نشان‌دهندۀ یک ویژگیِ عمدی معناسازی است که استدلال می‌شود به سطوح قابل‌توجهی از توانایی‌های شناختی نیاز دارد که در گونه‌هایی با اندازه‌های مغز کوچک‌تر یافت نمی‌شود (Parkington, 2010; as cited in Berger et al., 2023b). درواقع چنین پنداشته می‌شود که تکامل چنین نمادهای معنابخشی جنبۀ اصلی معنای «انسان بودن» است (Henshilwood, 2009; as cited in Berger et al., 2023b).

 

---

[1] . Anthropogenic: ویژگی آنچه انسان آن را ساخته یا در نتیجۀ فعالیت او پدید آمده باشد.

 

شکل 9: نقشه‌های محل مطالعه. (الف) ساختار غار رایزینگ استار. مکان‌های زیرساختار دینالدی (بزرگ‌شده در ب)، اتاقک لسدی و ورودی اصلی غار نشان داده شده است. (ب) موقعیت برجستگی داخل اتاقک در زیرساختار دینالدی. (ج) نمایۀ کف برجستگی داخل اتاقک و اتاقک دینالدی که ارتفاع و زاویه و مناطق حفاری را نشان می‌دهد (Berger et al., 2023a).

 

 

شکل 10: فیچرهای تدفین اتاقک دینالدی. الف) مدل فتوگرامتری کف اتاقک دینالدی و مناطق کاوش. مکان‌های منطقۀ کاوش 2013-2016 و دو واحد کاوش سال 2018 برچسب گذاری شده است. (ب) عکس منطقۀ کاوش شامل فیچر 1 و فیچر 2. (ج) بازسازی سه‌بعدی ‌کاوش شامل مواد اسکلتی حفاری‌شده و مواد حفاری‌نشده در موقعیت مکانی. ناحیۀ بیضی‌شکل فیچر 1 مربوط به کنتراست رسوب و طرح کلی مواد اسکلتی باقی‌مانده در محل است. سه استخوان کاوش‌شده در سمت چپ و یکی در سمت راست از نظر لایه‌نگاری بالاتر و خارج از فیچر بودند. (د) بازسازی سه‌بعدی از فتوگرامتری فیچر 1 (Berger et al., 2023a).

 

     در اینجا به بحث و بررسی نخستین نمونۀ شناخته‌شده از الگوها و اشکال انتزاعی حکاکی‌شده در زیرساختار دینالدی غار رایزینگ استار در آفریقای جنوبی می‌پردازیم. نشانه‌هایی شناسایی شدند که روی دیواره‌های سنگ آهکی دولومیتی غار حک شده بودند. حکاکی‌هایی که در اینجا شرح داده شده‌اند، هاشور‌های متقاطع و دیگر اشکال هندسی عمیقا نقش‌گذاری‌شده هستند. سطوحِ دارای این حکاکی‌ها به نظر آماده‌شده و صاف‌شده بودند.

     در برخی مناطق بقایایی وجود دارد که درخششی را روی سطح ایجاد می‌کند که احتمالاً نشان‌دهندۀ دست‌زدن یا مالش مکرر سنگ است. انسان نالدی وارد این قسمت از ساختار غار شده و اجساد را در اتاقک دینالدی و مجاور برجستگی داخل اتاقک دفن کرده (Dirks et al., 2017; Robbins et al., 2021; Berger et al., 2023a; as cited in Berger et al., 2023b). حکاکی‌هایی که در اینجا توضیح داده می‌شوند روی ستونی در برجستگی داخل اتاقک یافته شده‌اند که به دالان شکاف طبیعی گسترش یافته‌اند که دو اتاقک را به هم پیوند می‌دهد و پژوهشگران آنها را با انسان نالدی مرتبط می‌کنند.

     در 28 ژوئیه 2022، طی بررسی زیرساختار دینالدی، آنچه را که به نظر می‌رسد نشانه‌های حکاکی‌شده در جبهه‌های جنوبی و شمالی یک ستون طبیعی است شناسایی شدند که ورودی و خروجی گذرگاهی را تشکیل می‌دهند که برجستگی داخل اتاقک را به اتاقک دینالدی متصل می‌کند. بیشتر این علامت‌ها فیچرهای خطی بین پنج تا پانزده سانتی‌متر طول هستند. بسیاری از اینها با هم تلاقی می‌کنند و الگوهای هندسی مانند مربع، مثلث، صلیب، و X را تشکیل می‌دهند، در حالی که برخی از آنها خطوط مجزا هستند. حکاکی‌ها روی سه پانل دولومیتی قرار گرفته‌اند که آنها را A، B و C نامگذاری کرده‌اند (Berger et al., 2023b). انتساب نشانه‌های حکاکی‌شده یا نقاشی‌شده به نئاندرتال‌ها، انسان راست‌قامت یا دیگر گروه‌های انسان‌نما به‌طور کلی بحث‌هایی را برانگیخته است. منتقدان بر نیاز اثباتِ به‌روشنی آگاهانه‌بودن نشانه‌گذاری‌ها در مقابل فرآیندهای طبیعی تأکید کرده‌اند. شک و تردید اغلبِ روش‌های تعیین سن زمین‌شناسی نشانه‌های حکاکی‌شده یا نقاشی‌شده را احاطه کرده است. برخی تأکید کرده‌اند که در حالی که رخدادهای منفرد ممکن است نشان‌دهندۀ آگاهانه‌بودن باشد، تنها شواهد مکرر از چندین محوطه می‌تواند نشانه‌ای از قصد نمادین یا نمایشی احتمالی ارائه دهد (Davidson, 2020; as cited in Berger et al., 2023b).

     به‌دست‌آوردن شواهد زمین‌شناسی برای نشانه‌گذاری‌ها روی سطوح سنگ طبیعی بسیار دشوار است. پانل‌های حکاکی‌شده در زیرساختار دینالدی با رسوبات پوشیده نشده‌اند و هیچ گونه تشکیل کلسیتی را که روی فیچرهای حکاکی‌شده همپوشانی داشته باشد شناسایی نشده‌اند. این امر ارزیابی معاصربودن حکاکی‌ها با شواهد تدفین انسان نالدی تنها از چند متر دورتر را دشوار می‌کند (Berger et al., 2023b). بعید است که هیچ جمعیت دیگری از انسان‌نما‌ها این حکاکی‌ها را ساخته باشد. هیچ شواهد فیزیکی یا فرهنگی از هیچ‌گونه جمعیت انسان‌نمای دیگری در این قسمت از ساختار غار وجود ندارد، و هیچ شواهدی مبنی بر این‌که انسان‌های اخیر یا انسان‌نماهای اولیه‌تر پیش از بررسی‌های انجام‌شده توسط کاوشگران غار در درازای چهل سال گذشته وارد هر منطقۀ مجاور غار شده‌ باشند وجود ندارد. تعداد غارنوردان و باستان‌شناسان مدرنی که وارد زیرساختار دینالدی شده‌اند بسیار محدود است. هیچ مدرکی دال بر تغییر دیوارهای غار توسط غارنوردان مدرن در زیرساختار دینالدی یا در جای دیگری در ساختار رایزینگ استار وجود ندارد. شواهد موجود بیشترین سازگاری را با گونۀ منقرض‌شدۀ انسان نالدی به عنوان آفرینندۀ این نشانه‌ها دارد. شواهد خاک‌سپاری‌ها و شیوه‌های تدفین مرتبط با انسان نالدی در نزدیکی حکاکی‌ها، این ادعا را تقویت می‌کند که این گونه، الگوهای رفتاری پیچیدۀ مکرری را در این محیط عمیق غار انجام داده است (Fuentes et al., 2023; as cited in Berger et al., 2023b). حکاکی‌ها در موقعیت مشخصی قرار دارند، روی دیوار سمت چپ همان‌طور که هنگام ورود به ساختار از سمت شمال دیده می‌شود، و ستون سمت چپ داخلی که طاق ورودی به تونل را تشکیل می‌دهد که منطقۀ تدفین برجستگی داخل اتاقک را به منطقۀ تدفین بزرگ‌تر اتاقک دینالدی مرتبط می‌کند. این تنها مکانی است که تاکنون در زیرساختار دینالدی حکاکی‌هایی کشف شده است. شواهدی که نشان می‌دهد پانل A در قسمت‌های متعدد علامت‌گذاری شده است، احتمالاً با زمان قابل‌توجهی از هم جدا هستند که خود نشان‌دهندۀ آن است انتخاب این مکان تصادفی نبوده است، و یک فرد یا افراد به این مکان بازگشته‌اند تا الگوی مشابهی از فعالیت را در موارد متعدد انجام دهند. حکاکی‌های اصلی روی پانل A شبیه به دیگر حکاکی‌های حکاکی‌های اصلی روی پانل A شبیه به دیگر حکاکی‌های موجود در پلیئستوسن متأخر به نظر می‌رسد. اشکال حکاکی‌های روی پانل‌های A، B و C شامل فرم‌های هندسی است که توسط فون پتزینگر (2017) شناسایی شده‌اند: ضربدری، صلیبی، خطی، بادبزنی، نردبانی، زاویه باز و بیضی. با این حال، کار تحلیلی و مقایسه‌ای بیشتری باید انجام شود تا دقیقاً تأیید شود که چه اندازه شباهت و همپوشانی بین حکاکی‌های دینالدی و حکاکی‌های دیگر محوطه‌های پلیئستوسن وجود دارد. حکاکی‌های پانل A احساس صلیب‌ها و خطوط روی همدیگر را ارائه می‌دهند و از نظر ظاهری به طرز قابل‌توجهی شبیه به حکاکی از غار گورهام، جبل‌الطارق  هستند (Rodríguez-Vidal et al., 2014; as cited in Berger et al., 2023b) دیرینگی این حکاکی به بیش از سی‌و‌نه‌هزار سال پیش از میلاد می‌رسد و به نئاندرتال‌ها نسبت داده شده است.

 

 

شکل 11: حکاکی‌ها در غار رایزینگ‌ استار Berger et al., 2023b)).

 

 

     دیگر الگوهای هندسی ساخته‌شده با خطوط برای برخی از محوطه‌های پلیئستوسن متأخر در جنوب آفریقا و جاهای دیگر گزارش شده است (Von Petzinger, 2017; as cited in Berger et al., 2023b). این‌ها عبارتند از خطوط اُخرایی، استخوان‌های حکاکی‌شده و تکه‌های اُخرای حکاکی‌شده از غار بلومبوس¹ (d'Errico et al., 2001; Henshilwood et al., 2002; Henshilwood et al., 2018; as cited in Berger et al., 2023b)، حکاکی‌هایی از غار واندرورک² و خطوطی که درون فیچر‌های ماسه‌ای قرار گرفته‌اند که سپس‌تر به بادسنگ‌ها³ تبدیل شده‌اند (Helm, 2021; as cited in Berger et al., 2023b). همچنین چند حکاکی دیگر از محوطه‌هایی در اروپا در عمق زمانی مشابه وجود دارد (Von Petzinger, 2017; Kissel and Fuentes, 2017; as cited in Berger et al., 2023b) و همچنین خطوط هندسی روی صدف آب شیرین از ترینیل جاوه⁴ که از نظر زمین‌گاهشمارانه به انسان راست‌قامت نسبت داده می‌شود (Joordens et al., 2015; as cited in Berger et al., 2023b). حکاکی‌های زیرساختار دینالدی شباهت‌هایی با بسیاری از این بیانات هندسی از محوطه‌ها و مناطق جغرافیایی دارند. همچنین دست‌ساخته‌های بلومبوس شامل سطوحی هستند که به نظر می‌رسد پیش از حکاکی آماده یا صاف شده‌اند، احتمالاً مشابه فرآیندهای درگیر در صاف‌کردن پانل A دینالدی.

     به نظر می‌رسد، بسیاری از این نمونه‌های خطوط حکاکی‌شده از محوطه‌های پلیئستوسن متأخر به‌ طور غیرتصادفی روی یک شی یا سطح قرار گرفته‌اند (Henshilwood and Dubreuil, 2011; as cited in Berger et al., 2023b). برخی پژوهشگران پیشنهاد کرده‌اند که باید کمتر روی ویژگی‌های طرح‌ها، و بیشتر بر علت اصلی ساخت آنها تمرکز کرد. پژوهشگران مفاهیم نمادینی را برای چنین حکاکی‌هایی پیشنهاد می‌کنند و آنها را با پیدایش انسان‌های هوشمند مرتبط می‌دانند. با این حال، شناسایی حکاکی‌ها و دیگر اشکال معناسازی مادی در دامنه‌ای از انسان‌نماهای غیر از انسان‌ هوشمند در محوطه‌های پلیئستوسن متأخر (Kissel and Fuentes, 2017; as cited in Berger et al., 2023b) نشان می‌دهد که چنین فعالیتی، خواه «نمادین» باشد یا نه، منحصر به انسان هوشمند نیست. با گزارش اینکه محتمل‌ترین خالق حکاکی‌ها در رایزینگ استار انسان کوچک‌مغز نالدی بوده است، به پیچیدگی بررسی و درک مفاهیم چنین حکاکی‌هایی اضافه می‌شود. این موضوع پیامدهایی برای دگرگشت هوش زیستی در بین انسان‌نماها و ارتباط با انسفالیزاسیون⁵ با پیچیدگی شناختی دارد (Berger et al., 2023b).

 

نتیجه‌گیری

انسان نالدی گونه‌ای از انسان‌های اولیه با ترکیبی عجیب از ویژگی‌های باستانی و مدرن تنها چند صدهزار سال پیش در آفریقای جنوبی زندگی می‌کرده است. این گونه مغزی به اندازۀ مغز گونه‌های انسان‌نماهای باستانی داشت که میلیون‌ها سال پیش می‌زیسته‌اند. کشف صدها سنگوارۀ انسان نالدی، بزرگ‌ترین کشفی بود که تا به حال در قارۀ آفریقا انجام شده است. نکتۀ مهم در این بین آن است که سن کم او به این معنی است که انسان نالدی در قارۀ آفریقا با تعدادی دیگر از انسان‌های بزرگ‌مغز، از جمله نیای گونۀ خودمان، انسان هوشمند، زندگی می‌کرده است. مغز کوچک این گونه و شکل بالاتنۀ آن بیشتر شبیه به استرالوپیته‌کوس‌های پیش از انسان و گونه‌های انسان اولیه مانند انسان ماهر است. ویژگی‌های اندامی انسان نالدی نشان می‌دهد که او روی دو پا با یک راه‌رفتن مدرن و یک گام بلندِ کارآمد راه می‌رفته است. موقعیت شانه و شکل انگشتانش به بالارفتن و آویزان‌شدن از درختان کمک می‌کرده است که می‌توانسته ویژگی‌هایی باشد که از یکی از نیاکان میمون‌مانند باقی مانده است. با وجود تاریخ جوان سنگوارۀ انسان نالدی، اندام آنها نشان می‌دهد که از نظر دگرگشتی می‌توانند نزدیک به منشأ گونة انسان باشند. دست‌ها و مچ‌های انسان نالدی برای ساخت ابزار مناسب بود، ولی هنوز هیچگونه ابزار سنگی‌ مرتبط با سنگواره‌های او یافته نشده است. دندان‌ها و اسکلت پایین بدن نشان می‌دهد که احتمالاً انسان نالدی سبک زندگی و رژیم غذایی مشابه دیگر شکارچیان ـ گردآورنده‌های هم‌عصر در آفریقا، مانند انسان هایدلبرگ متأخر و انسان‌های هوشمند اولیه، را داشته است.

 

منابع

Antón, S. C. (2004). The face of Olduvai hominid 12. Journal of Human Evolution, 46(3), 335-345.

Berger, L.R., Hawks, J., de Ruiter, D.J., Churchill, S.E., Schmid, P., Delezene, L.K., Kivell, T.L., Garvin, H.M., Williams, S.A., DeSilva, J.M., & Skinner, M.M., (2015). Homo naledi, a new species of the genus Homo from the Dinaledi Chamber, South Africa. Elife, 4, e09560.

Berger, L.R., Makhubela, T., Molopyane, K., Krüger, A., Randolph-Quinney, P., Elliott, M., Peixotto, B., Fuentes, A., Tafforeau, P., Beyrand, V., & Dollman, K., (2023a). Evidence for deliberate burial of the dead by Homo naledi. BioRxiv, 2023-06.

Berger, L.R., Hawks, J., Fuentes, A., van Rooyen, D., Tsikoane, M., Ramalepa, M., Nkwe, S., & Molopyane, K. (2023b). 241,000 to 335,000 Years Old Rock Engravings Made by Homo naledi in the Rising Star Cave system, South Africa. BioRxiv, 2023-06.

Brophy, J.K., Elliott, M.C., De Ruiter, D.J., Bolter, D.R., Churchill, S.E., Walker, C.S., Hawks, J., & Berger, L.R., (2021). Immature hominin craniodental remains from a new locality in the Rising Star Cave System, South Africa. PaleoAnthropology.

Carbonell, E., & Mosquera, M. (2006). The emergence of a symbolic behaviour: the sepulchral pit of Sima de los Huesos, Sierra de Atapuerca, Burgos, Spain. Comptes rendus palévol, 5(1-2), 155-160.

Davidson, I. (2020). Marks, pictures and art: their contribution to revolutions in communication. Journal of Archaeological Method and Theory, 27(3), 745-770.

d'Errico, F., Henshilwood, C., & Nilssen, P. (2001). An engraved bone fragment from c. 70,000-year-old Middle Stone Age levels at Blombos Cave, South Africa: implications for the origin of symbolism and language. Antiquity, 75(288), 309-318.

Dirks, P.H., Berger, L.R., Roberts, E.M., Kramers, J.D., Hawks, J., Randolph-Quinney, P.S., Elliott, M., Musiba, C.M., Churchill, S.E., de Ruiter, D.J., & Schmid, P., (2015). Geological and taphonomic context for the new hominin species Homo naledi from the Dinaledi Chamber, South Africa. Elife, 4, e09561.

Dirks, P.H., Roberts, E.M., Hilbert-Wolf, H., Kramers, J.D., Hawks, J., Dosseto, A., Duval, M., Elliott, M., Evans, M., Grün, R. and Hellstrom, J., (2017). The age of Homo naledi and associated sediments in the Rising Star Cave, South Africa. Elife, 6, e24231.

Elliott, M., Makhubela, T., Brophy, J., Churchill, S., Peixotto, B., FEUERRIEGEL, E., Morris, H., Van Rooyen, D., Ramalepa, M., Tsikoane, M., & Kruger, A., (2021). Expanded explorations of the Dinaledi subsystem, Rising Star cave system, South Africa. PaleoAnthropology, 2021(1), 15-22.

Francis Thackeray, J. (2015). Estimating the age and affinities of Homo naledi. South African Journal of Science, 111(11-12), 1-2.

Fuentes, A., Kissel, M., Spikins, P., Molopyane, K., Hawks, J., & Berger, L. R. (2023). Burials and

---

[1] . Blombos Cave

[2] . Wonderwerk Wonderwerk

[3] . Aeolianites: سنگ رسوبی متراکمی که از کانی‌های آورای نهشته‌شده با باد تشکیل شده است.

[4] . Trinil Java

[5] . Ncephalization

engravings in a small-brained hominin, Homo naledi, from the late Pleistocene: contexts and evolutionary implications. BioRxiv, 2023-06.

Harcourt-Smith, W.E., Throckmorton, Z., Congdon, K.A., Zipfel, B., Deane, A.S., Drapeau, M.S., Churchill, S.E., Berger, L.R. and DeSilva, J.M., (2015). The foot of Homo naledi. Nature Communications, 6(1), 1-8.

Hawks, J., Elliott, M., Schmid, P., Churchill, S.E., Ruiter, D.J.D., Roberts, E.M., Hilbert-Wolf, H., Garvin, H.M., Williams, S.A., Delezene, L.K., & Feuerriegel, E.M., (2017). New fossil remains of Homo naledi from the Lesedi Chamber, South Africa. Elife, 6, e24232.

Helm, C. W., Cawthra, H. C., De Vynck, J. C., Helm, C. J., Rust, R., & Stear, W. (2021). Large geometric patterns from the Middle Stone Age in aeolianites on the Cape south coast, South Africa. Rock Art Research: The Journal of the Australian Rock Art Research Association (AURA), 38(1), 10-22.

Henshilwood, C. S. (2009). The origins of symbolism, spirituality and shamans: exploring Middle Stone Age material culture in South Africa. Becoming Human: Innovation in Prehistoric Material and Spiritual Cultures. Cambridge University Press, Cambridge, 29-49.

Henshilwood, C. S., & Dubreuil, B. (2011). The Still Bay and Howiesons Poort, 77–59 ka: symbolic material culture and the evolution of the mind during the African Middle Stone Age. Current anthropology, 52(3), 361-400.

Henshilwood, C. S., d’Errico, F., Van Niekerk, K. L., Dayet, L., Queffelec, A., & Pollarolo, L. (2018). An abstract drawing from the 73,000-year-old levels at Blombos Cave, South Africa. Nature, 562(7725), 115-118.

Henshilwood, C.S., d'Errico, F., Yates, R., Jacobs, Z., Tribolo, C., Duller, G.A., Mercier, N., Sealy, J.C., Valladas, H., Watts, I. and Wintle, A.G., (2002). Emergence of modern human behavior: Middle Stone Age engravings from South Africa. Science, 295(5558), 1278-1280.

Joordens, J.C., d’Errico, F., Wesselingh, F.P., Munro, S., De Vos, J., Wallinga, J., Ankjærgaard, C., Reimann, T., Wijbrans, J.R., Kuiper, K.F., & Mücher, H.J., (2015). Homo erectus at Trinil on Java used shells for tool production and engraving. Nature, 518(7538), 228-231.

Kissel, M., & Fuentes, A. (2017). A database of archeological evidence of representational behavior. Evolutionary Anthropology, 26(4), 149-150.

Kissel, M., & Fuentes, A. (2021). The ripples of modernity: How we can extend paleoanthropology with the extended evolutionary synthesis. Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews, 30(1), 84-98.

Kivell, T.L., Deane, A.S., Tocheri, M.W., Orr, C.M., Schmid, P., Hawks, J., Berger, L.R. and Churchill, S.E., (2015). The hand of Homo naledi. Nature communications, 6(1), 8431.

Kivell, T. L., Kibii, J. M., Churchill, S. E., Schmid, P., & Berger, L. R. (2011). Australopithecus sediba hand demonstrates mosaic evolution of locomotor and manipulative abilities. Science, 333(6048), 1411-1417.

Leakey, M. G., Spoor, F., Dean, M. C., Feibel, C. S., Antón, S. C., Kiarie, C., & Leakey, L. N. (2012). New fossils from Koobi Fora in northern Kenya confirm taxonomic diversity in early Homo. Nature, 488(7410), 201-204.

Martinón-Torres, M., d’Errico, F., Santos, E., Álvaro Gallo, A., Amano, N., Archer, W., Armitage, S.J., Arsuaga, J.L., Bermúdez de Castro, J.M., Blinkhorn, J. and Crowther, A., (2021). Earliest known human burial in Africa. Nature, 593(7857), 95-100.

Maureille, B., & Knüsel, C. J. (2022). The earliest European burials. In The Routledge Handbook of Archaeothanatology (pp. 140-158). Routledge.

Parker Pearson, M. (1999). The Archaeology of Death and Burial. Texas.

Parkington, J. (2010). Coastal diet, encephalization, and innovative behaviors in the late Middle Stone Age of southern Africa. Human brain evolution: The influence of freshwater and marine food resources, 189-202.

Pettitt, P., & Anderson, J. R. (2020). Primate thanatology and hominoid mortuary archeology. Primates, 61(1), 9-19.

Potts, R., Behrensmeyer, A. K., Deino, A., Ditchfield, P., & Clark, J. (2004). Small mid-Pleistocene hominin associated with East African Acheulean technology. Science, 305(5680), 75-78.

Randoiph-Quinney, P. S. (2015). A new star rising: Biology and mortuary behaviour of Homo naledi. South African Journal of Science, 111(9-10), 01-04.

Robben, A. C. (Ed.). (1991). Death, mourning, and burial: A cross-cultural reader. John Wiley & Sons.

Robbins, J.L., Dirks, P.H., Roberts, E.M., Kramers, J.D., Makhubela, T.V., Hilbert-Wolf, H.L., Elliott, M., Wiersma, J.P., Placzek, C.J., Evans, M., & Berger, L.R., (2021). Providing context to the Homo naledi fossils: Constraints from flowstones on the age of sediment deposits in Rising Star Cave, South Africa. Chemical Geology, 567, 120108.

Rodríguez-Vidal, J., d’Errico, F., Pacheco, F.G., Blasco, R., Rosell, J., Jennings, R.P., Queffelec, A., Finlayson, G., Fa, D.A., Gutierrez Lopez, J.M., & Carrión, J.S., (2014). A rock engraving made by Neanderthals in Gibraltar. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(37), 13301-13306.

Simpson, S. W., Quade, J., Levin, N. E., Butler, R., Dupont-Nivet, G., Everett, M., & Semaw, S. (2008). A female Homo erectus pelvis from Gona, Ethiopia. Science, 322(5904), 1089-1092.

Stringer, C. (2015). The many mysteries of Homo naledi. Elife, 4, e10627.

Tattersall, I. (2022). Understanding human evolution. Cambridge University Press.

Tillier, A. M. (2022). Early Primary Burials: Evidence from Southwestern Asia. In The Routledge Handbook of Archaeothanatology (pp. 124-139). Routledge.

Von Petzinger, G. (2017). The first signs: Unlocking the mysteries of the world's oldest symbols. Simon and Schuster.

Welker, B. (2017). The history of our tribe: Hominini. Open SUNY Textbooks.

White, R., Bosinski, G., Bourrillon, R., Clottes, J., Conkey, M.W., Rodriguez, S.C., Cortés-Sánchez, M., de la Rasilla Vives, M., Delluc, B., Delluc, G., & Feruglio, V., (2020). Still no archaeological evidence that Neanderthals created Iberian cave art.