نقش تعدیلی تنوع هیئت مدیره و پیچیدگی گزارشگری مالی در رابطه بیش اعتمادی مدیریت بر تصمیمات تامین مالی بدهی بازار سرمایه ایران

محورهای موضوعی : پژوهش های مالی و رفتاری در حسابداری

شکوفه اعتبار ¹ , حسین جنت مکان ² , علی تامرادی ³

1 - استادیار، دانشکده مهارت و کارآفرینی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
2 - استادیار، گروه حسابداری، دانشکده حسابداری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ايران
3 - مربی حسابداری، دانشگاه پیام نور رامهرمز، رامهرمز، ایران

تاریخ دریافت : 1403/08/29 تاریخ پذیرش : 1403/10/23 تاریخ انتشار : 1403/10/11

کلید واژه: بیش اعتمادی مدیریت, تصمیمات تامین مالی, تنوع هیئت مدیره, پیچیدگی گزارشگری مالی,

چکیده مقاله :

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش تعدیلی تنوع هیئت مدیره و پیچیدگی گزارشگری مالی بر رابطه بیش اعتمادی مدیریت بر تصمیمات تامین مالی در بازار سرمایه ایران است. اطلاعات 145 شرکت نمونه در بازه زمانی 1395 تا 1401 گردآوری و با استفاده از روش رگرسیون چند متغیره بر پایه داده‌های ترکیبی (تابلویی و به روش اثرات تصادفی ) موردآزمون قرار گرفته است . نتایج پژوهش نشان دادند که، بیش اعتمادی مدیریت بر تصمیمات تامین مالی از طریق بدهی تاثیر مثبت معناداری دارد، بنابراین با افزایش بیش اعتمادی مدیریت، تصمیمات تامین مالی از طریق بدهی در شرکت‌ها افزایش می‌یابد و بین پیچیدگی گزارشگری مالی و تصمیمات تامین مالی نیز رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین بین تنوع هیئت مدیره شرکت و تصمیمات تامین مالی رابطه معنی دار و مثبتی وجود دارد و بین پیچیدگی گزارشگری مالی و تصمیمات تامین مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه منفی و معناداری وجود دارد. تنوع هیئت مدیره رابطه بیش اعتمادی مدیریت و تصمیمات تامین مالی را تعدیل می‌کند (رابطه معنادار و مثبت)، بنابراین تنوع هیئت مدیره موجب تعدیل و کاهش رابطه مثبت بین بیش اعتمادی مدیریت و تصمیمات تامین مالی می‌شود، ولی افزایش پیچیدگی گزارشگری مالی موجب تعدیل رابطه مثبت (رابطه غیر معنادار و منفی) بین بیش اعتمادی مدیریت و تصمیمات تامین مالی نمی‌شود.

 

چکیده انگلیسی:

The aim of the present study is to investigate the moderating role of board diversity and financial reporting complexity on the relationship between management overconfidence and financing decisions in the Iranian capital market. Data from 145 sample companies were collected between 2015 and 2021 and tested using multivariate regression based on combined data (panel and random effects). The research results showed that, Management overconfidence has a significant positive effect on debt financing decisions, so with increasing management overconfidence, debt financing decisions in companies increase and there is also a significant relationship between the complexity of financial reporting and financing decisions. There is also a significant and positive relationship between the diversity of the company's board of directors and financing decisions, and there is a significant and negative relationship between the complexity of financial reporting and financing decisions of companies listed on the Tehran Stock Exchange. Board diversity moderates the relationship between management overconfidence and financing decisions (significant and positive relationship), so board diversity moderates and reduces the positive relationship between management overconfidence and financing decisions, but increasing the complexity of financial reporting does not moderate the positive relationship (non-significant and negative relationship) between management overconfidence and financing decisions.

 

منابع و مأخذ:

Adams, R. B., & Ferreira, D. (2001). Women in the Boardroom and Their Impact on. Journal of Law and Economics, 44, 179-198
. Alinejad Saro-Kalaei, Mehdi, Sobhi, Maryam. (2016). the effect of managers' overconfidence on capital structure. Financial Accounting and Auditing Research, 8(31): 93-109. (In Persian)
Bakhtiari Safa, Leila; Rezaei, Farzin; Nejad Tolmi, Babak. (2012). the effect of financial reporting complexity on the accounting expertise of board members and audit committee members and internal control weaknesses. Professional Auditing Research, 2(5):158-180. (In Persian)
Bertrand, M., & Schoar, A. (2003). Managing with style: The effect of managers on firm policies. The Quarterly journal of economics, 118(4): 1169-1208
. Ben-David, I., Graham, J. R., & Harvey, C. R. (2010). MANAGERIAL MISCALIBRATION WORKING PAPER 16215. NBER Working Paper Series, (16215)
. Biglarkhani, Gholamreza, Talebnia, Qodratollah. (1400). Investigating the effects of reducing the complexity of financial reporting with social responsibility and earnings management, Management Accounting and Auditing Knowledge, Volume 10(38): 183-203. (In Persian)
Bloomfield, R. (2008). Discussion of “annual report readability, current earnings, and earnings persistence”. Journal of Accounting and Economics, 45(2-3): 248-252.
Daniel, N. D. (2010). Sources of Financial Flexibility: Evidence from Cash Flow Shortfalls
. Ebrahimi, Ayatollah, Salgi, Mohammad, Vojoodi Nobakht, Armin, and Mousavi, Seyed Majid. (2013). Managerial Overconfidence and the Efficiency of Investment and Financing Decisions. Strategic Budget and Finance Research, 3(3): 103-135. (In Persian)
Etemadi, Hossein, Yarmohammadi, Akram. (2003). Study of factors affecting the timeliness of interim reporting in companies listed on the Tehran Stock Exchange, Social and Human Sciences, 19( 2): 87-99. (In Persian)
Fedyk, V. (2009). CEO overconfidence: An alternative explanation for corporate financing decisions. Financial Management, 38, 1-37
Ghodrati Zavaram, Abbas, Norouzi, Mohammad, Maldar, Alireza, Maheri Sardasht, Zahra. (2013). the effect of managers' overconfidence on financing methods. Accounting and Management Perspectives, 5(60):125-136. (In Persian)
Ghodrati Zavaram, Abbas, Norouzi, Mohammad, Maldar, Alireza, Maheri Sardasht, Zahra. (2013). the effect of managers' overconfidence on financing methods. Accounting and Management Perspectives, 5(60): 125-136. (In Persian)
Gorganli Doji, Jamadoroudi and Fahimeh Rajabpour, (2014) The relationship between women's presence on the board of directors and financial performance and stock risk of companies (a case study in companies listed on the Tehran Bahardar Stock Exchange), First National Conference on the Position of Management and Accounting in the Modern World of Business, Economics and Culture, Aliabad Katol, Islamic Azad University, Aliabad Katol Branch, https://www.civilica.com/Paper-NATIONCONF01-NATIONCONF01_108.html. (In Persian)
Gurdgiev, C., & Ni, Q. (2023). Board diversity: Moderating effects of CEO overconfidence on firm financing decisions. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 37, 100783
. Khoshtinat, Mohsen, Nadi Ghomi, Vali Elah. (2009). Framework for the relationship between investors' overconfidence behavior and stock returns, Accounting Studies, 7(25): 53-85. (In Persian)
Liu, Y., & Jiraporn, P. (2010). The effect of CEO power on bond ratings and yields. Journal of Empirical Finance, 17(4): 744-762
. Malmendier, U.; Tate, G. & J. Yan (2011). Overconfidence and Early Life Experiences: The Effect of Managerial Traits on Corporate Financial Policies, Journal of Finance, Vol. 66, 1687-733
. McClelland, P. L., Barker III, V. L., & Oh, W. Y. (2012). CEO career horizon and tenure: Future performance implications under different contingencies. Journal of Business Research, 65(9): 1387-1393
. Malmendier, U., Tate, G., & Yan, J. (2011). Overconfidence and early‐life experiences: the effect of managerial traits on corporate financial policies. The Journal of finance, 66(5), 1687-1733
. Mohammadi, Yadgar, Mohammadi, Esfandiar, Esmaeilikia, Gharibeh. (2019). Investigating the effect of managers' overconfidence on companies' financing strategies. Development and Capital, 5(1):205-226
. Nemati, Ali. (1400). the effect of managers' overconfidence on the probability of financial crises. Quarterly Journal of Capital Market Analysis, 1(2): 136-165. (In Persian)
Pathan, S. (2009). Strong boards, CEO power and bank risk-taking. Journal of banking & finance, 33(7), 1340-1350
. Rajabalizadeh, J. (2023). CEO overconfidence and financial reporting complexity: evidence from textual analysis. Management Decision, 61(13): 356-385
. Rihab, A & Lotfi, J (2016), Managerial Overconfidence and Debt Decisions, Journal of Modern Accounting and Auditing, Vol. 12, No. 4, 225-241
. Sari, Mohammad Ali, (1403). Investigating the role of opinion and audit quality in the relationship between financial reporting complexity and audit report
delay, Accounting and Financial Transparency, 2(1): 1-23. (In Persian) Sepasi, Sahar and Leila Abdoli (2016), the effect of gender of senior company managers on conditional conservatism, Social and Psychological Studies of Women, No. 46(1): 129-154. (In Persian)
Yahyawi Saein, Hadi and Amirhosseini, Zahra. (2013). Studying the impact of gender diversity on board of directors' financing decisions and debt structure selection of companies, 8th National Conference on Modern Research in Humanities, Economics and Accounting of Iran, Tehran, https://civilica.com/doc/1832605. (In Persian)

متن کامل:



Financial and Behavioral Researches in Accounting

Vol. 4, No. 3, Ser No. (14), Autumn 2024, pp 117-135

 

Moderating Role of Board Diversity and Financial Reporting Complexity in Relation between management Overconfidence on the liability Financing Decisions In the Iranian Capital Market

 

Shokoufeh Etebar¹, Hosein Jannat makan², Ali Tamoradi³

 

Received: 2024/11/19 Accepted: 2024/12/20

 

 

Extended Abstract

Background and Purpose: The issue of financing remains a persistent concern for financial managers in companies (Mohammadi et al., 2010). Beyond environmental and company-specific factors, decisions regarding debt financing can be significantly influenced by the behavioral traits of managers. Overconfident managers, for instance, tend to impact the efficiency of investment projects through a preference for internal financing (Ebrahimi et al., 2011). Empirical studies also indicate that board independence and diversity enhance decision-making processes and mitigate systemic errors arising from managerial overconfidence (Gurdeev, 2023). Simultaneously, financial reporting and its associated complexities have garnered substantial research interest. Evidence highlights that market reactions and investor behavior are shaped by the nature of financial reports, which offer critical insights into a company's future performance and correlate with subsequent economic outcomes (Rajebzadeh, 2023). Rajebzadeh (2023) further notes that such practices can conceal inefficiencies in investment and financing decisions, thereby contributing to the complexity of financial reporting. Given the importance of these variables in debt financing decisions, the present study examines the moderating role of board diversity and financial reporting complexity on the relationship between managerial overconfidence and financing decisions within the Iranian capital market.

Methodology: This study employs regression analysis to provide insights into practical applications. It is a post-event study based on temporal dimensions and applied in nature concerning its purpose. The statistical population comprises 630 companies listed on the Iranian Stock Exchange and OTC markets. Using a systematic knockout sampling method, financial data from 145 companies within the Iranian capital market were collected for the research period spanning 2015 to 2021. A multivariate regression model (Model 1) was utilized to test the first three hypotheses, following the framework of Rahib and Lotfi (2016) with modifications and expansions tailored to this study. Descriptive statistics, such as mean, median, range (largest and smallest values), standard deviation, and inferential statistics, like correlation coefficients and multivariate linear regression, were applied to analyze and evaluate the research hypotheses. The study conducted several assumption tests for regression implementation, including the Breusch–Pagan test, the Glejser test, the Harvey test, the ARCH test, and the White test, to address heteroscedasticity. It also assessed the independence of residuals using the Durbin–Watson statistic, the normality of the dependent variable distribution using the Jarque–Bera test, and multicollinearity using the Variance Inflation Factor (VIF). Additionally, the reliability of the research variables was examined using the Levin, Lin, and Chu test, and the appropriate model selection was confirmed using the F-Limer and Hausman tests. The collected data were processed and categorized using Microsoft Excel, and the final analyses were performed using EViews 11 software. 

Findings: The results indicate that managerial overconfidence has a significant positive effect on debt financing decisions. As managerial overconfidence increases, companies are more likely to engage in debt financing. Furthermore, a significant relationship exists between the complexity of financial reporting and financing decisions, supporting the first hypothesis. The findings also reveal a significant positive relationship between board diversity and financing decisions, alongside a significant negative relationship between financial reporting complexities and financing decisions for companies listed on the Tehran Stock Exchange. Board diversity moderates the relationship between managerial overconfidence and financing decisions by reducing the strength of the positive relationship, confirming the second hypothesis. However, the complexity of financial reporting does not moderate the positive relationship between managerial overconfidence and financing decisions. This relationship was found to be non-significant and negative, leading to the rejection of the third hypothesis. 

Discussion: The findings from the first hypothesis confirm that as managerial overconfidence increases, companies are more inclined to incorporate debt into their capital structure, leading to an increase in debt financing decisions. The second hypothesis demonstrates that greater gender diversity on the board of directors reduces the reliance on debt in the capital structure. Additionally, board diversity significantly moderates the relationship between managerial overconfidence and financing decisions in companies listed on the Tehran Stock Exchange. This indicates that higher board diversity mitigates the influence of managerial overconfidence on financing decisions. Financial reporting complexity, an important factor in the quality of financial disclosures, increases information asymmetry. Prior research suggests that higher complexity in financial reporting leads to greater information asymmetry between companies and creditors, reducing creditors’ willingness to extend financing. Consequently, increased interest rates hinder a company’s ability to finance through debt. Highlighting a significant relationship between overconfidence, financial reporting complexity, and financing decisions. However, the findings also reveal that financial reporting complexity does not moderate the relationship between managerial overconfidence and financing decisions, as evidenced by rejecting the third hypothesis. Based on these results, it is recommended that shareholder general assemblies prioritize the inclusion of at least one female board member when selecting board members to enhance board diversity. Additionally, companies are advised to reduce information asymmetry by improving the transparency of financial reporting, thereby facilitating better access to desired financing resources.

  

Keywords: Management Overconfidence, Financing Decisions, Board Diversity, Financial Reporting Complexity

JEL Classification: G32, G41, H63, M12, M41

 

---

[1] . College of Skills and Entrepreneurship, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran (Corresponding Author) ([e-mail]).

[2] . Department of Accounting, Faculty of Accounting, Azad University of Ahvaz, Iran ([e-mail]).

[3] . Department of Accounting, Faculty of Accounting, Payame Noor University, Ramhormoz, Iran ([e-mail]).

 

DOI: 10.30486/FBRA.1403.1190974                                                                                                                    

 

پژوهش‌های مالی و رفتاری در حسابداری

دورۀ چهارم، شمارۀ سوم، پیاپی 14، پاییز 1403، صفحۀ 135-117

 

نقش تعدیلی تنوع هیئت‌مدیره و پیچیدگی گزارشگری مالی در رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت بر تصمیم‌های تأمین مالی بدهی بازار سرمایۀ ایران

 

شکوفه اعتبار¹، حسین جنت‌مکان²، علی تامرادی³

 

تاریخ دریافت: 29/08/1403 تاریخ پذیرش: 30/09/1403

 

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش تعدیلی تنوع هیئت‌مدیره و پیچیدگی گزارشگری مالی بر رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت بر تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی در بازار سرمایۀ ایران است. اطلاعات 145 شرکت نمونه در بازۀ زمانی 1395 تا 1401 گردآوری و با استفاده از روش رگرسیون چندمتغیره بر پایۀ داده‌های ترکیبی (تابلویی و به روش آثار تصادفی ) آزمون شده است. نتایج پژوهش نشان دادند که بیش‌اعتمادی مدیریت بر تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی ‌‌‌‌‌‌تأثیر مثبت معناداری دارد؛ بنابراین با افزایش بیش‌اعتمادی مدیریت، تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی در شرکت‌ها افزایش می‌یابد و بین پیچیدگی گزارشگری مالی و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی نیز رابطۀ معنی‌داری وجود دارد. همچنین بین تنوع هیئت‌مدیرۀ شرکت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی رابطۀ معنی‌دار و مثبت و بین پیچیدگی گزارشگری مالی و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطۀ منفی و معناداری وجود دارد. تنوع هیئت‌مدیره رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی را تعدیل می‌کند (رابطۀ معنادار و مثبت)؛ بنابراین تنوع هیئت‌مدیره موجب تعدیل و کاهش رابطۀ مثبت بین بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی می‌شود، ولی افزایش پیچیدگی گزارشگری مالی موجب تعدیل رابطۀ مثبت (رابطۀ غیرمعنادار و منفی) بین بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی نمی‌شود.

 کلیدواژه‌ها: بیش‌اعتمادی مدیریت، تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی، تنوع هیئت‌مدیره، پیچیدگی گزارشگری مالی

طبقه‌بندی موضوعی: G32, G41, H63, M12, M41

 

مقدمه

 

---

[1] . استادیار، دانشکدۀ مهارت و کارآفرینی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ايران (نویسندۀ مسئول) ([e-mail])

[2] . استادیار، گروه حسابداری، دانشکدۀ حسابداری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ايران ([e-mail])

[3] . مربی، گروه حسابداری، دانشکدۀ حسابداری، دانشگاه پیام نور، رامهرمز، ایران ([e-mail])

 

DOI: 10.30486/FBRA.1403.1190974                                                                                                                    DOI:

یکی از دغدغه‌‌‌های همیشگی مدیران مالی شرکت‌ها بحث ‌‌‌تأمین مالی است. به دلیل اهمیت فراوان ‌‌‌تأمین مالی به صرفۀ منابع مالی مورد نیاز شرکت برای تداوم فعالیت و رشد ایشان، تحقیقات بسیاری در راستای یافتن راهکارهای مناسب برای ‌‌‌تأمین مالی بهینه و عوامل ‌‌‌مؤثر بر ‌‌‌تأمین مالی شرکت‌ها انجام و نظریه‌‌های بسیاری ارائه شده است و توسعۀ دانش و نظریه‌‌های مرتبط با این امر نیز مورد اقبال همیشگی مراجع حرفه‌ای مالی و حسابداری است (محمدی و همکاران، 1399) مدیران باید تصمیم بگیرند وجوه موردنیاز خود را چگونه ‌‌‌تأمین مالی کنند و منابع مالی در دسترس را چگونه مصرف نمایند. موضوع ساختار سرمایه ازجمله مسائل داخلی شرکت‌ها محسوب می‌گردد، اما از آنجا که تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت با محیط پیرامون آن در ارتباط است، بنابراین شرایط و وضعیت بازار سرمایه ‌بر روی تصمیم‌های ساختار سرمایه ‌‌‌‌‌‌تأثیر می‌گذارد. عوامل زیادی همچون مشکلات نمایندگی، عدم تقارن اطلاعاتی، اندازۀ شرکت، درماندگی مالی و غیره بر تصمیم‌گیری مدیران واحد تجاری مؤثر است. پیشینۀ پژوهشی شدیداً به بررسی رابطۀ بین ساختار سرمایۀ شرکت و ویژگی‌های مختلفی از سطوح صنعت و شرکت پرداخته است. با این حال شرکت‌هایی که از لحاظ این اصول مشابه هستند اغلب نسبت‌های اهرم مالی (نسبت بدهی) متفاوتی را در ساختار سرمایۀ شرکت انتخاب می‌کنند (مک کللند و همکاران، 2012). این موضوع باعث شده است تا محققان در حال حاضر به مطالعۀ ‌‌‌‌‌‌تأثیر خصوصیات شخصی مدیران اجرایی ارشد شرکت‌ها بپردازند چرا که مدیران اجرایی رده‌بالا با توجه به تصمیم‌های مالی (برتراند و شوار، 2003) و انتخاب‌های استراتژیک دیگر به نظر از عوامل مهم و ‌‌‌‌‌‌تأثیرگذار به شمار می‌روند. با این حال مطالعات در این زمینۀ خاص هنوز هم به ندرت صورت می‌گیرند. علاوه بر این استفادۀ بيشتر از بدهي‌ها در ساختار سرمايۀ شركت، از طريق كاهش نياز به تأمين مالي از طريق حقوق صاحبان سهام، باعث كاهش تعارضات و تضاد منافع بين مديران و سهام‌داران مي‌شود. در مقابل مدیران اجرایی ممکن است برای دستیابی به منافع شخصی از جمله حفظ فرصت‌طلبی مدیریتی و استفادۀ آزادانه از جریان نقدی آزاد به دنبال نسبت اهرمی اندک باشند. بیش‌اعتمادی مديران، يكي از مهمترين مفاهيم مالي رفتاري مدرن به شمار مـي‌رود كـه اصـل و اسـاس آن موضوع‌های روان‌شناختي است. از ديد روان‌شناسان، فردي داراي ويژگي‌هاي رفتاري فرااطميناني است كه به دقيق بـودن اطلاعات و دانش خود اطمينان دارد، در صورتي كه ممكن است در واقعيت اين گونه نباشد (خوش‌طينـت و نـادي قمـي، 1388).

علاوه بر عوامل محیطی و خاص شرکت‌ها، تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی از جمله ‌‌‌تأمین مالی بدهی‌های شرکت می‌تواند براساس ویژگی‌‌های رفتاری مدیران شکل بگیرد، در این خصوص یکی از مهمترین مواردی که تصمیم‌های سرمایه‌گذاری مدیران سازمان‌ها را تحت‌‌‌‌‌‌‌تأثیر قرار می‌دهد اعتماد بیش‌ازحد مدیران است. بیش‌اعتمادی مدیریت می‌تواند به اتخاذ تصمیم نادرست منجر شده و با انحراف از سیاست‌‌های مناسب سرمایه‌گذاری و ‌‌‌تأمین مالی، هزینه‌‌های گزافی بر شرکت تحمیل نماید. ‌‌‌تأمین مالی داخلی را به این دلیل که کنترل بیشتری بر روی آن دارند و هزینۀ کمتری در بر دارد نسبت به سایر روش‌های ‌‌‌تأمین مالی ترجیح می‌دهند بنابراین، مدیران بیش‌اعتماد مصمم هستند تا از طریق ‌‌‌تأمین مالی داخلی بر کارایی پروژه‌‌های سرمایه‌گذاری اثرگذار باشند (ابراهیمی و همکاران، 1401) پس از انقلاب اسلامی زنان در ایران با سرعت بیشتری به بازار کار و اشتغال با انگیزه‌های متفاوت روی آوردند(گرگانلی دوجی و رجب‌پور، 1393). از سوی دیگر، تحقیقات دانشگاهی ‌‌به‌طور فزاینده‌ای به ‌‌‌‌‌‌تأثیر تنوع هیئت‌مدیره و سایر جنبه‌‌های حاکمیت شرکتی بر ماهیت و کیفیت ‌فرایند تصمیم‌گیری در شرکت‌ها توجه می‌کنند. تعدادی از پژوهش‌ها بر این دیدگاه تمرکز دارند که عدم تقارن اطلاعاتی بین سهام‌داران و مدیریت را می‌توان از طریق تنوع هیئت‌مدیره کاهش داد (رجبعلی‌زاده، 2023). سایر تحقیقات تجربی نیز نشان می‌دهند که استقلال هیئت‌مدیره در کنار تنوع هیئت‌مدیره می‌تواند تصمیم‌گیری و خطاهای سیستمی را که ممکن است ناشی از بیش‌اعتمادی مدیریت باشد، بهبود بخشند (گوردگیف و نی، 2023) 

‌‌به‌طور همزمان، گزارشگری مالی و پیچیدگی آن توجه زیادی را در پژوهش‌ها به خود جلب کرده است. شواهد نشان می‌دهد که واکنش‌های بازار و پاسخ‌های سرمایه‌گذاران در واقع تحت‌‌‌‌‌‌‌تأثیر ماهیت گزارش‌های مالی است که بینش‌های ارزشمندی را در مورد عملکرد شرکت در آینده ارائه می‌دهد و با نتایج اقتصادی بعدی مرتبط است (رجبعلی‌‌زاده، 2023) با این حال، به نظر می‌رسد برخی از مدیران عملکرد ضعیف‌تر را از طریق افشای پیچیده پنهان می‌کنند و از عبارات متنی پیچیده برای عبور از دوره‌های کاهش درآمد یا پیش‌بینی‌های برآورده‌نشده استفاده می‌کنند (بلومفیلد، 2008). (رجبعلی‌‌زاده، 2023) بیان می‌کند که مدیران از طریق افشای پیچیده اقدام به پنهان‌کاری عدم کارایی تصمیم‌های سرمایه‌گذاری و ‌‌‌تأمین مالی می‌کنند و این پیچیدگی گزارشگری مالی را سبب می‌شود. بنابر موارد مطرح‌شده، این متغیرها در تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی بدهی دارای اهمیت هستند و پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی می‌باشد که: رابطۀ بین بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی با نقش تعدیلگری تنوع هیئت‌مدیره و پیچیدگی گزارشگری مالی چگونه است؟

 

مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش

تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی بدهی و بیش‌اعتمادی مدیریت 

در برخی از شرکت­ها، مدیرعامل تصمیم‌های اصلی و عمده را اتخاذ می­کند در حالی که در شرکت­های دیگر تصمیم‌ها به‌صورت روشن در نتیجۀ اجماع و تواق نظر مدیران ارشد است. اگر افراد مختلف دارای نظرات متفاوت باشند، توزیع قدرت تصمیم­گیری در داخل شرکت­ها می­تواند تصمیم­گیری­ها را تحت‌الشعاع قرار دهد (آدامز و همکاران،2005). براساس این ایده­ها، مطالعات قبلی فرضیه­ای را راجع به نحوۀ ‌‌‌‌‌‌تأثیر تسلط مدیرعامل در میان مدیران ارشد بر انتخاب­های ساختار سرمایۀ شرکت ایجاد و توسعه داده­اند ‌‌به‌طوری که در تلاشند تا ساختار سرمایۀ شرکت را براساس درجۀ قدرت تصمیم‌گیری مدیرعامل توصیف ­کنند. مبنای نظری برای این فرضیه تئوری نمایندگی است که در ابتدا  (مک کللند و همکاران، 2012) ارائه کرده‌اند. از لحاظ تئوری، اینکه چرا هزینه­های نمایندگی در برخی شرکت‌ها به اهرم مالی فراوان و یا اهرم مالی اندک منجر می­شود بی‌نتیجه ماند. از یک طرف شرکت­ها ممکن است نسبت بدهی زیاد را به دلیل اینکه بدهی به عنوان یک سازوکار حاکمیت شرکتی جایگزین برای کاهش هزینه­های نمایندگی از طریق کاستن دسترسی مدیران اجرایی به جریان نقدی آزاد را به‌کارگیرند. علاوه بر این استفادۀ بيشتر از بدهي­ها در ساختار سرمايۀ شركت، از طريق كاهش نياز به تأمين مالي از طريق حقوق صاحبان سهام، باعث كاهش تعارضات و تضاد منافع بين مديران و سهام‌داران مي‌شود. در مقابل مدیران اجرایی ممکن است برای دستیابی به منافع شخصی از جمله حفظ فرصت‌طلبی مدیریتی و استفادۀ آزادانه از جریان نقدی آزاد به دنبال نسبت اهرمی اندک باشند؛ چنان که نتایج پژوهش‌های انجام‌شده نظیر پژوهش (لیو و جیراپورن ،2010) نشان می­دهد، بیش‌اعتمادی مدیریتی به‌طور منفی عملکرد شرکت‌ها را تحت‌‌‌‌‌‌‌تأثیر قرار می­دهد. بررسی ‌‌‌‌‌‌تأثیر بیش‌اعتمادی مدیریتی بر روی سیاست­های شرکت از قبیل خط­مشی و سیاست­های حسابداری شرکت موضوع مهمی است؛ چرا که بیش‌اعتمادی می‌تواند منجربه تصمیم‌هایی گردد که ارزش شرکت را از بین می­برد. اختلال در فعالیت­های سرمایه­گذاری، ‌‌‌تأمین مالی و سیاست­های حسابداری می‌تواند هزینه­بر باشد (بن-دیوید و همکاران، 2010). مالمندیر و همکاران ،2011 استدلال کردند که تصمیم‌های سرمایه‌گذاری مدیران با اعتمادبه‌نفس بیش از اندازۀ نسبت به جریان نقدی حساس‌تر هستند به‌ویژه در شرکت‌هایی که ظرفیت بدهی کم دارند (رحیب و لطفی ،2016). 

 

تنوع هیئت‌مدیره، بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی بدهی

امروزه توانمندسازی زنان و مشارکت کامل آنان بر پایۀ برابری، در همۀ زمینه‌ها ازجمله در ‌فرایند تصمیم‌گیری و مدیریت جامعه یکی از پیش‌نیازهای توسعۀ پایدار است. در جوامعی که هنوز تعادل مطلوب و قابل قبول و مشارکت عادلانۀ زن و مرد در فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم و فرصت منصفانه بروز خلاقیت و استعداد انسان‌ها برقرار نشده است، ‌فرایند توسعه آن‌گونه که انتظار داشته‌اند، موفق نبوده است (سپاسی و عبدلی، 1395). در تحقیق (آدامز و فریرا ،2005) استدلال می‌شود که تنوع جنسیت در عملکرد هیئت‌مدیره ‌‌‌‌‌‌تأثیر داشته و مدیران زن نسبت به مدیران مرد حداقل در برخی جنبه‌ها رفتار متفاوت دارند و تنوع جنسیت در هیئت‌مدیره یکی از موضوعات مهم و اصلی مدیریتی می‌باشد  (پاتان ، 2009). زنان هیئت‌مدیرۀ شرکت در مورد امور ادارۀ شرکت از طریق استفادۀ بهتر از کل سرمایه استعداد بهتری دارند و همچنین در مورد ایجاد نهادهای کسب‌وکار برای نسل حاضر سهام‌داران خود جامع‌‌‌تر و عادلاته‌‌‌تر عمل می‌کنند. به‌منظور بررسی آثار اعتماد اجتماعی و اعتماد به نفس افراطی مدیران بر هزینۀ ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی، اطلاعات مالی مربوط به 104شرکت بورسی، (رمضانی و همکاران، 2024) نشان داد که بالا بودن سطح اعتماد اجتماعی شرکت منجربه کاهش هزینه بدهی می‌گردد. ضمن این که افزایش سطح ‌‌‌بیش‌اطمینانی یا اعتماد افراطی در مدیریت شرکت، هزینۀ بدهی را افزایش می‌دهد.

 

پیچیدگی گزارشگری مالی، بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی بدهی

در راستاي تأثير کيفيت گزارشگري بر ابعاد مختلف شرکت، موضوع هزينۀ سرمايه يکي ازمهم‌‌‌ترين ابعاد شرکت مي‌باشد. کيفيت گزارشگري مالي ازاين جهت با هزينۀ سرمايه مرتبط است که بر عدم تقارن اطلاعاتي مؤثر مي‌باشد، به‌گونه‌اي که با کاهش آن مي‌تواند نقشي مهم در کاهش هزينۀ سرمايه و بدهي ايفا نمايد (دنيل و همکاران، 2010). همچنین پیشینۀ پژوهشی ‌‌‌‌‌‌تأثیر بیش‌اعتمادی بر گزارشگری مالی در بررسی نقش میانجی قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی بر رابطۀ بین رفتارهای فرصت‌طلبانه مدیران و واگرایی عقاید سرمایه‌گذاران توسط (توحیدلو و همکاران، 1403) انجام شد که نتیجۀ پژوهش آنان نشان می‌دهد که قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی، رابطۀ مثبت میان مدیریت واقعی سود و بیش‌اطمینانی مدیریت بر واگرایی رفتار سرمایه‌گذاران دربارۀ تعیین رقم صحیح ارزش ذاتی سهام حین اخذ تصمیم سرمایه‌گذاری را تعدیل می‌کند. (بشیری‌‌منش و اورج اوغلی، 1400) به بررسی ‌‌‌‌‌‌تأثیر ‌‌‌بیش‌اطمینانی مدیران بر لحن گزارشگری مالی پرداختند، یافته‌های حاصل از آزمون فرضیه‌های پژوهش آنان نشان می‌دهد، ‌‌‌بیش‌اطمینانی مدیران وقتی به‌صورت سرمایه‌گذاری ‌‌‌بیش‌ازحد و افزایش مخارج سرمایه‌ای باشد، رابطۀ مثبت و معناداری با به‌کارگیری واژگان مثبت در صورت‌های مالی دارد. لذا در این حالت با توجه به ‌‌‌بیش‌اطمینانی و خوش‌بینی مدیر، لحن ساده و غیرمنتظرۀ گزارشگری مالی از واژگان مثبت بیشتری برخودار بوده و خوشبینانه می‌شود. اما در صورتی که رفتار ‌‌‌بیش‌اطمینانی مدیر به‌صورت افزایش میزان بدهی‌ها و دریافت تسهیلات بانکی بروز کند، رابطۀ منفی و معناداری با لحن ساده و غیرمنتظره گزارشگری مالی دارد. لذا در این حالت با توجه به افزایش ریسک مالی شرکت، به‌کارگیری واژگان مثبت در گزارشگری مالی کمتر می‌شود. بنابراین تئوری پیچیدگی در صورت‌های مالی چارچوبی برای فکر کردن و در نظر گرفتن جهان ارائه می‌کند. این تئوری رویدادی را پیش‌بینی نمی‌کند، اما قادر است به سازمان جهت شناسایی قابلیت‌ها و یافتن ریسک‌‌های آن‌ها کمک کند. پیچیدگی سیستم ناشی از قواعد پیچیده نمی‌باشد، بلکه ناشی از رفتار پیچیده‌ای است که از روابط درون‌سازمانی، تعاملات متقابل و ارتباطات دوجانبۀ عوامل در داخل و بین سیستم و محیط به وجود می‌آید. پیچیدگی را می‌توان بر حسب پیچیدگی ساختاری و پیچیدگی عملیاتی طبقه‌بندی کرد (بیگلرخانی و طالب‌نیا، 1400) پیچیدگی را می‌توان به عنوان وضعیتی دشوار برای درک یا اعمال توصیف نمود. بنابراین، پیچیدگی صورت‌های مالی نشان‌دهندۀ افزایش دشواری در فهم، تفسیر و پیش‌بینی صورت‌های مالی می‌باشد. (ایزدی‌نیا و همکاران، 1393) در پژوهش خود از وجود صورت‌های مالی تلفیقی به عنوان معیاری برای پیچیدگی اطلاعات حسابداری استفاده کردند. براساس استانداردهای حسابداری ایران، اطلاعات پیچیده‌ای که جهت رفع نیازهای تصمیم‌گیری اقتصادی مربوط تلقی می‌شود نباید به بهانۀ مشکل بودن درک آن توسط برخی استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی حذف شود، گرچه این‌گونه اطلاعات نیز باید حتی‌المقدور به‌گونه‌ای ساده ارائه شود. خوانایی کمتر گزارشگری مالی ممکن است نشان‌دهندۀ توضیح، افشا‌سازی یا مبهم‌سازی بیشتر اطلاعات منفی دربارۀ شرکت و عملیات آیندۀ آن باشد که ممکن است ریسک تجاری را افزایش و موجب ابهام در تداوم بقا و سودآوری شود (ساری، 1403). 

در ادامه به بررسی تعدادی از پژوهش‌های‌‌ داخلی و خارجی مرتبط با موضوع مقالۀ حاضر می‌پردازیم:

(رجبعلی‌‌زاده ،2023) به بررسی اعتماد ‌‌‌بیش‌ازحد مدیرعامل و پیچیدگی گزارشگری مالی پرداخت که نتایج نشان می‌دهد بیش‌اعتمادی مدیران ‌‌به‌طور مثبت با پیچیدگی مرتبط است و منجربه کاهش خوانایی می‌شود. علاوه بر این، تحلیل‌‌های‌‌ استحکام نشان می‌دهد که رابطۀ بین بیش‌اعتمادی مدیران و پیچیدگی برای شرکت‌هایی با سودآوری کمتر از شرکت‌هایی دیگر، متمایزتر و قابل توجه‌تر است. (گوردگیف و نی،2023) به بررسی تنوع هیئت‌مدیره: اثرات تعدیل‌کنندۀ اعتماد ‌‌‌بیش‌ازحد مدیرعامل بر شرکت تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی پرداختند که ‌‌‌‌‌‌تأثیر کلی تنوع هیئت‌مدیره بر اعتماد بیش‌ازحد مدیرعامل نسبت به معیار‌های‌‌ مختلف اعتماد بیش‌ازحد بسیار حساس است. اعتماد ‌‌‌بیش‌ازحد ضمنی مدیران عامل با ‌‌‌تأمین مالی بدهی شرکت همبستگی منفی دارد.

(رحیب و لطفی ،2016) در پژوهشی به بررسی ‌‌‌‌‌‌تأثیر اعتماد ‌‌‌بیش‌از حد مدیران بر تصمیم‌های بدهی در شرکت‌‌های‌‌ پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تونس پرداختند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد اعتماد ‌‌‌بیش‌ازحد مدیران بر سطح بدهی ‌‌‌‌‌‌تأثیر مثبت دارد و مالک بودن مدیران موجب کاهش رابطۀ مثبت بین اعتماد ‌‌‌بیش‌ازحد مدیران و سطح بدهی می‌شود. (فدایک ،2009) پژوهشی با عنوان «فرااعتمادي مديريت، توضيحي ديگر براي تصميمات مالي شركت» انجام داد. وي تأثير فرااعتمادي مديريت را بر سطوح بدهي منتشرشده، بررسي كرد. ضريب رگرسيون نشان داد فرااعتمادي نقش مهمي را در تصميم‌های مالي شركت ايفا مي‌كند. پنج درصد افزايش خالص در تأمين مالي از طريق بدهي و دو درصد افزايش خالص در تأمين مالي از طريق سهام توسط رگرسيون تعيين شده است. همچنين نشان داده شد كه مديران فرااعتماد ترجيح مي‌دهند بدهي بيشتري نسبت به سهام منتشر كنند. (ساری، 1403) به بررسی نقش اظهارنظر و کیفیت حسابرسی در رابطۀ پیچیدگی گزارشگری مالی با تأخیر گزارش حسابرسی پرداخت. نتایج پژوهش نشان داد که اظهارنظر حسابرسی، دورۀ تصدی مؤسسۀ حسابرسی، اندازۀ ‌‌‌مؤسسۀ حسابرسی و حق‌الزحمۀ حسابرسی رابطۀ پیچیدگی گزارشگری مالی با تأخیر در گزارش حسابرسی را تعدیل می‌کند. همچنین یافته‌ها از ‌‌‌‌‌‌تأثیر نوع اظهارنظر و کیفیت حسابرسی در تأخیر گزارش حسابرسی در صورت وجود پیچیدگی گزارشگری مالی حمایت می‌کند. (یحیوی صائین و امیرحسینی،1402) به بررسی ‌‌‌‌‌‌تأثیر تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی و انتخاب ساختار بدهی شرکت‌ها پرداختند. نتایج آزمون فرضیه‌ها نشان داد که: ۱) در سطح اطمینان ‎۹۵ درصد اطمینان تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر خالص ‌‌‌تأمین مالی ‌‌‌‌‌‌تأثیر معنی‌داری دارد؛ وجود زنان در هیئت‌مدیره باعث کاهش خالص ‌‌‌تأمین مالی می‌شود که نشان‌دهندۀ ریسک‌گریزی آنان می‌باشد؛ ۲) در سطح اطمینان ‎۹۵ درصد تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر انتخاب ساختار بدهی شرکت‌‌‌های‌‌ بورسی ‌‌‌‌‌‌تأثیر معنی‌داری دارد. وجود زنان در هیئت‌مدیره شرکت‌ها باعث کاهش سررسید بدهی شرکت‌ها می‌شود که نشان‌دهندۀ توجه بیشتر به نبود بدهی در شرکت می‌باشد.

 (قدرتی زوارم و همکاران،1401) به بررسی ‌‌‌‌‌‌تأثیر بیش‌اعتمادی مدیران بر روش‌‌های‌‌ ‌‌‌تأمین مالی پرداختند. با توجه به آزمون فرضیه‌ها مشخص گردید اهرم مالی و افزایش سرمایه بعد از اصلاح ساختار سرمایه (بافت مالی) تفاوت معناداری دارد.

(بیگلرخانی و طالب‌نیا، 1400) به تبیین رابطۀ بین پیچیدگی گزارش‌های مالی مورد استفادۀ سرمایه‌گذاران با حاکمیت شرکتی در شرکت‌‌‌های‌‌ پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج آزمون فرضیات در این پژوهش نشان می‌دهد که بین پیچیدگی گزارش‌های مالی با حاکمیت شرکتی در شرکت‌ها رابطۀ‌ معکوس و معناداری برقرار است و با اعمال هرچه بیشتر سازو کار‌‌‌های‌‌ حاکمیت شرکتی، پیچیدگی و ابهامات در گزارشگری مالی کاهش می‌یابد و منجربه ارتقا قابلیت فهم این گزارش‌ها برای سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی شرکت‌ها می‌گردد.

(نعمتی، 1400) ‌‌‌‌‌‌تأثیر بیش‌اعتمادی مدیران بر احتمال وجود بحران‌‌های‌‌ مالی پرداخت که نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در بازۀ زمانی مورد بررسی، بین بیش‌اعتمادی مدیران و احتمال وجود بحران‌‌های‌‌ مالی رابطۀ‌ مثبت و معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر، بیش‌اعتمادی مدیران باعث افزایش احتمال وجود بحران‌های مالی در شرکت‌ها می‌شود. (محمدی و همکاران ، 1399) به بررسی اثر بیش‌اعتمادی مدیران بر راهکارهای ‌‌‌تأمین مالی شرکت‌ها پرداختند که نتایج نشان داد که رابطۀ معکوس و معنا‌داری میان اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد مدیران و ‌‌‌تأمین مالی از طریق منابع داخلی شرکت وجود دارد به‌طوری‌که با افزایش اعتمادبه‌نفس مدیران از ‌‌‌تأمین مالی از طریق منابع داخلی شرکت کاسته می‌شود. همچنین رابطۀ مستقیم و معنا‌داری میان اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد مدیران و ‌‌‌تأمین مالی از طریق منابع خارج از شرکت وجود دارد به‌طوری‌که بالا بودن اعتمادبه‌نفس، مدیران شرکت را به سمت ‌‌‌تأمین مالی برون‌سازمانی سوق داده و درنتیجه میزان منابع ‌‌‌تأمین‌شده از خارج از شرکت افزایش می‌یابد. (علی نژاد سارو کلایی و صبحی، 1395) به بررسی ‌‌‌‌‌‌تأثیر بیش‌اعتمادی مدیران بر ساختار سرمایه پرداختند که نتایج حاصل از پژوهش حاکی از این است که میزان بیش‌اعتمادی مدیران ‌‌‌‌‌‌تأثیری بر ارزش دفتری ساختار سرمایه ندارد، این در حالی است که در این پژوهش ‌‌‌‌‌‌تأثیر بیش‌اعتمادی بر روی ارزش بازار ساختار سرمایه مشاهده شد.

 

فرضیه‌های پژوهش

جهت ارزیابی ‌‌‌‌‌‌تأثیر تعدیلگر تنوع هیئت‌مدیره و پیچیدگی گزارشگری مالی بر رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت‌ها، فرضیه‌های پژوهش به صورت زیر تبیین شده است:

‌‌‌فرضیۀ 1: بین بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی رابطۀ معنی‌داری وجود دارد.

‌‌‌فرضیۀ 2: تنوع هیئت‌مدیره رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی را تعدیل می‌کند.

‌‌‌فرضیۀ 3: پیچیدگی گزارشگری مالی رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی را تعدیل می‌کند.

 

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر بر مبنای بعد زمانی (زمان انجام پژوهش)، از نوع پس‌رویدادی می­باشد و از لحاظ هدف کاربردی است. در روش‌شناسی از منظر تجزیه‌وتحلیل روابط بین متغیرهای پژوهش با استفاده از مدل­های رگرسیونی به تحلیل همبستگی (‌‌‌‌‌‌تأثیر یک متغیر مستقل بر متغیر وابسته) صورت می­گیرد. بنابراین پژوهش حاضر تحلیل همبستگی بین متغیرهای مورد استفاده در مدل رگرسیونی می­باشد. شرکت­هایی که در بازار سهام کشور ایران فعالیت دارند ‌‌‌جامعۀ آماری این پژوهش را تشکیل می­دهند. ‌‌‌جامعۀ آماری شامل 630 شرکت (در بازار بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران) می­باشد، همچنین دورۀ زمانی مورد بررسی در این پژوهش دورۀ 7 ساله یعنی ابتدای سال 1395 تا انتهای سال 1401 می­باشد. اطلاعات مالی شرکت‌های‌‌ فعال بازار سرمایه با معیار‌های‌‌ زیر غربالگری شده و نمونه‌ای به تعداد 145 شرکت(داده­های 145 شرکت در 7 سال مالی همان 1015 = 7145) درنهایت انتخاب شدند:

1)       شرکت‌ها سال مالی آن­ها منتهی به اسفند بوده و تغییر سال مالی نداده باشند.

2)       شرکت­های از سال 1395 در بورس پذیرفته و تا پایان سال 1401 مستمر فعال بوده باشند.

3)       شرکت­ها جزء بانک­ها، ‌‌‌مؤسسه‌های سرمایه­گذاری، هلدینگ و لیزنگ نباشند.

4)       شرکت توقف فعالیت عملیاتی بیشتر از دو ماه نداشته باشند.

5)       اطلاعات صورت­های مالی در دورۀ مورد بررسی در دسترس باشد.

 اطلاعات مالی مرتبط با متغیرهای پژوهش از صورت‌های مالی در نرم‌افزار اکسل تجمیع و برای تجزیه‌وتحلیل به ‌‌‌نرم‌افزار آماری اویوز منتقل می‌گردد و ‌‌‌تأیید و رد فرضیه‌های پژوهش در سطح خطای پنج درصد و سطح اطمینان 95 درصد مورد بررسی و آزمون قرار خواهد گرفت.

در این پژوهش جهت آزمون ‌‌‌فرضیۀ یک تا سه پژوهش مطابق پژوهش (رحیب و لطفی ،2016) با تعدیل و بسط مدل مورد استفاده در پژوهش آن‌ها از مدل رگرسیون چندمتغیره مدل(1) استفاده می‌شود.

مدل(1)

 

که در مدل DEBT: تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی، MO: بیش‌اعتمادی مدیریت، BD: تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره، CFR: پیچیدگی گزارشگری مالی، SIZE: اندازۀ شرکت، ROA: بازده دارایی‌ها، MTB: فرصت رشد، LIQ: سطح نقدینگی، BSIZE: اندازۀ هیئت‌مدیره شرکت، BIND: استقلال هیئت‌مدیره، ACSIZE: اندازۀ کمیتۀ حسابرسی، ACIND: استقلال کمیتۀ حسابرسی، β1 ضرایب متغیرها و Β0: ضریب ثابت و μ: خطای رگرسیون هستند. 

متغیر وابسته تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی: همانند تحقیق (رحیب و لطفی ،2016) نسبت بدهی‌ها از جمع مقدار کل بدهی‌‌های شرکت تقسیم بر جمع کل دارایی‌‌های شرکت در سال مورد نظر به‌دست می‌آید.

DEBT= Total Debt/ Total Assets

که در آن DEBT نسبت بدهی ، Total Debt کل بدهی­ها و Total Assets کل دارایی­ها می­باشد.

متغیر مستقل بیش‌اعتمادی مدیریت: همانند تحقیق (رحیب و لطفی، 2016) اعتماد ‌‌‌بیش‌ازحد مدیران از طریق سرمایه‌گذاری ‌‌‌بیش‌از حد در دارایی­ها به‌دست می‌آید. سرمایه­گذاری ‌‌‌بیش‌ازحد در دارایی­ها از باقیمانده­های مدل رگرسیونی رشد دارایی­ها بر رشد فروش بر مبنای سال-صنعت و طبق فرمول (2) ذیل محاسبه می­شود:

(2)

                                                                                              

که در فرمول بالا داریم:

 رشد فروش در پايان دورۀ مالي t براي شركت i؛

 رشد دارایی­ها در پايان دورۀ مالي t براي شركت i؛

 باقیمانده­های رگرسیونی در پايان دورۀ مالي t براي شركت i که مقدار مثبت این باقیمانده­ها بیانگر سرمایه­گذاری ‌‌‌بیش‌از حد در دارایی­ها و مقدار منفی این باقیمانده­ها بیانگر سرمایه­گذاری کمتر از حد در دارایی­ها است.

نحوۀ محاسبه رشد فروش و رشد دارایی­ها به شرح زیر در فرمول (2) و (3) بیان شده است:

 (2)

                                                                                                

(3)

                                                                                        

که:

 میزان فروش در پايان دورۀ مالي t براي شركت i؛

 میزان فروش در پايان دورۀ مالي t-1 براي شركت i؛

 میزان کل دارایی­ها در پايان دورۀ مالي t براي شركت i؛

 میزان کل دارایی­ها در پايان دورۀ مالي t-1 براي شركت i.

در پژوهش حاضر ابرای اندازۀ­گیری تنوع جنسیتی اعضای هیئت‌مدیره از یک متغیر مجازی (دو وجهی) استفاده می­شود، در صورتی که در هیئت‌مدیرۀ شرکت­ها حداقل یک عضو زن وجود داشته باشد، این متغیر برابر یک و در غیر این صورت از عدد صفر استفاده خواهد شد.

برای اندازۀ­گیری پیچیدگی گزارشگری مالی از سه شاخص 1- صورت­های مالی تلفیقی؛ 2- تولید بیش از یک محصول توسط شرکت؛ 3- وجود اقلام تعهدی اختیاری بیش از سطح میانگین(کل شرکت‌های نمونه آماری) استفاده می­شود. در صورتی که شرکتی همزمان هر سه شاخص ذکرشده را داشته باشد، گزارش­های مالی‌اش نسبت به سایر شرکت­ها پیچیدگی بیشتری خواهد داشت. بنابراین در پژوهش حاضر برای اندازۀ­گیری پیچیدگی گزارشگری مالی از یک متغیر مجازی (دو وجهی) استفاده می­شود، در صورتی که در شرکتی هر سه معیار پیچیدگی وجود داشته باشد این متغیر برابر یک و در غیر این صورت از عدد صفر استفاده خواهد شد (بیگلرخانی و طالب­نیا، 1401، بختیاری صفا و همکاران، 1400). براي تعيين اندازۀ شركت از لگاریتم ارزش دفتری دارایی­های شركت با فرمول(4) استفاده می­شودمی‌شود. استفاده از لگاریتم براي از بين بردن حالت غيرخطي بودن داده­هاي مربوط به‌اندازۀ شركت می­باشد. 

 (4)

                                                                                                       Size= Log (Total Assets)

که در آن Size اندازۀ شرکت، Log لگاریتم و Total Assets کل دارایی­ها می­باشد.

در این تحقیق اندازه‌گیری بازده دارایی‌‌های شرکت از حاصل تقسیم سود خالص بر مجموع دارایی‌ها با فرمول(5) قابل محاسبه است.

(5)

                                                                                              ROA = Net Profit/ Total assets

ROA بازده دارایی­ها، Net Profit سود خالص، Total assets کل دارایی­ها می­باشد.

فرصت رشد برابر است با ارزش بازار سهام بر ارزش دفتری آن است. ارزش بازار شركت برابر قيمت سهام شركت در آخر سال در تعداد سهام منتشر و ارزش دفتري شركت برابر ارزش دفتري حقوق صاحبان سهام است. 

برای اندازه‌گیری سطح نقدینگی از نسبت نقدینگی شرکت (وجوه نقد و شبه نقد) به مجموع دارایی­ها استفاده شد.

در این تحقیق برای اندازه‌گیری اندازۀ هیئت‌مدیره از مجموع تعداد مديران (اعم از موظف و غيرموظف) كه عضو هيئت‌مديره هستند استفاده می­شود. استقلال هیئت‌مدیره از تقسیم تعداد اعضای غیرموظف هیئت‌مدیره به‌کل اعضای موظف و غیرموظف هیئت‌مدیره به‌دست می­آید. اعضای غیرموظف سمت اجرایی در شرکت ندارند.

اندازۀ کمیتۀ حسابرسی: در این تحقیق برای اندازۀ گیری اندازۀ کمیتۀ حسابرسی از مجموع تعداد مديران (اعم از مستقل و غیر مستقل) كه عضو کمیتۀ حسابرسی هستند استفاده می­شود. استقلال کمیتۀ حسابرسی از تقسیم تعداد اعضای مستقل کمیتۀ حسابرسی به تعداد ‌کل اعضای کمیتۀ حسابرسی به‌دست می­آید.

 

یافته‌های پژوهش

در این بخش در جدول(1) نتایج آمار توصیفی متغیرهای پژوهش نشان داده شده است، شاخص­های آمار توصیفی به ترتیب شامل میانگین، میانه، بزرگترین داده، کوچک­ترین داده و انحراف معیار ارائه شده است. میانگین یکی از شاخص‌های اصلی مرکزی داده­های آماری است که نشان‌دهندۀ تمرکز داده­ها در چه عددی بوده است. همان‌طور که مشاهده می­شود میانگین تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی شرکت 61/0 است و نشان می­دهد نسبت بدهی­ها به دارایی­ها 61 درصد است. همچنین میانگین تنوع جنسیتی اعضای هیئت‌مدیره 29/0 است و نشان می­دهد 29 درصد از داده­های مرتبط با این متغیر عدد یک دریافت کردند. میانگین پیچیدگی گزارشگری مالی حدود 38/0 است و نشان می­دهد 38 درصد از داده­ها مرتبط با این متغیر عدد یک دریافت کردند. انحراف معیار نیز یکی از شاخص­های پراکندگی است که هر چه مقدار آن برای داده مورد بررسی کمتر باشد، نشان از توزیع نرمال آن متغیر دارد. همان‌طور که در جدول(1) مشاهده می­شود، در بین متغیرهای پژوهش، (بیش‌اعتمادی مدیریت) و (اندازۀ کمیتۀ حسابرسی) به ترتیب دارای کمترین 12/0 و بیشترین 95/0 میزان پراکندگی می­باشند. استقلال هیئت‌مدیره ‌‌به‌طور میانگین 601/0 که کمترین مقدار مربوط به خودروسازی سایپا (صفر) و بیشترین استقلال مربوط به شرکت قند مرودشت است.

 

 

جدول(1). نتایج مربوط به آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

متغیر کمی	میانگین	میانه	بزرگترین داده	کوچکترین داده	انحراف معیار
تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی	614/0	661/0	833/0	150/0	169/0
بیش‌اعتمادی مدیریت	225/0	218/0	532/0	237/0-	128/0
تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره	297/0	000/0	000/1	000/0	458/0
پیچیدگی گزارشگری مالی	387/0	000/0	000/1	000/0	486/0
تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره * بیش‌اعتمادی مدیریت	067/0	000/0	532/0	220/0-	121/0
پیچیدگی گزارشگری مالی * بیش‌اعتمادی مدیریت	083/0	000/0	532/0	237/0-	134/0
اندازۀ شرکت	159/14	135/14	139/18	143/12	781/0
بازده دارایی­ها	132/0	115/0	590/0	266/0-	143/0
فرصت رشد	146/6	993/5	118/18	236/2	651/0
سطح نقدینگی	052/0	051/0	130/0	035/0	024/0
اندازۀ هیئت‌مدیره	252/5	000/5	000/7	000/5	644/0
استقلال هیئت‌مدیره	506/0	400/0	000/1	000/0	201/0
اندازۀ کمیتۀ حسابرسی	726/3	000/3	000/5	000/3	950/0
استقلال کمیتۀ حسابرسی	601/0	600/0	000/1	200/0	293/0

 

ابتدا متغیرها با استفاده از داده‌های ‌‌‌جمع‌آوری شده برای هر یک از شرکت‌ها و هر یک از سال‌های مورد مطالعه محاسبه شدند. همۀ عملیات تلخیص با استفاده از ‌‌‌نرم‌افزار صفحه گسترده اکسل انجام شد؛ سپس با استفاده از ‌‌‌نرم‌افزار ایویوز اقدام به آزمون فرضیه‌ها گردید. محقق پيش از آزمون فرضیه‌ها به‌منظور اطمينان از برقراري پیش‌فرض استفاده از مدل رگرسيوني و نيز اطمينان از قابل‌اتکا بودن نتايج، شرایط استفاده از رگرسیون خطی را مورد بررسی قرار می‌دهد، بنابراین قبل از اجرای مدل رگرسیونی پژوهش آزمون‌های زیر انجام شدند.

 

بررسی مشکل هم‌خطی

پیش از آزمون مدل پژوهش، آزمون بررسی مشکل هم‌خطی بین متغیرهای مستقل و کنترلی مورد استفاده در مدل رگرسیون خطی ضروری می‌باشد. در پژوهش حاضر برای آزمون مشکل هم‌خطی بین متغیرهای مستقل و کنترلی مورد استفاده در مدل پژوهش از عامل تورم واریانس استفاده شد. جدول(2) نشان می‌دهد که برای مدل‌های یک تا سه‌ پژوهش میزان عامل تورم واریانس برای کلیۀ متغیرهای پژوهش کمتر از 10 است؛ بنابراین، مشکل هم‌خطی میان متغیرها در مدل‌ پژوهش وجود ندارد.

 

جدول(2). نتایج حاصل از بررسی هم‌خطی بین متغیرهای مدل­های پژوهش

تورم واریانس	متغیر
333/2	بیش‌اعتمادی مدیریت
573/4	تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره
329/4	پیچیدگی گزارشگری مالی
921/4	تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره * بیش‌اعتمادی مدیریت
908/4	پیچیدگی گزارشگری مالی * بیش‌اعتمادی مدیریت
065/1	اندازۀ شرکت
057/1	بازده دارایی­ها
103/1	فرصت رشد
208/1	سطح نقدینگی
062/1	اندازۀ هیئت‌مدیره
021/1	استقلال هیئت‌مدیره
185/1	اندازۀ کمیتۀ حسابرسی
297/1	استقلال کمیتۀ حسابرسی

 

 

 

آزمون مدل پژوهش

‌‌‌فرضیۀ پژوهش در سطح داده­های ترکیبی آزمون می­گردد. اما قبل از تخمین مدل لازم است که روش تخمین (تلفیقی یا تابلویی) مشخص شود. برای انتخاب روش مناسب برای تخمین مدل از آزمون F لیمر (آزمون چاو) استفاده شده است. با توجه به جدول(3) برای تخمین مدل پژوهش، با توجه به اینکه سطح خطای آزمون F لیمر برای مدل­ پژوهش کمتر از 5 درصد است از روش داده­های تابلویی استفاده می­شود. در مدل­ پژوهش برای تعیین روش آثار ثابت یا تصادفی از آزمون هاسمن استفاده می­شود. در جدول(3) از آنجا که سطح خطای آزمون هاسمن در مدل­ پژوهش بیشتر از 5 درصد است نوع مدل منتخب مدل آثار تصادفی خواهد بود.

جدول(3). نتایج آزمون چاو

آزمون	آمارۀ­ آزمون	سطح معناداری	نتیجه
آزمون چاو	081/5	000/0	دادهای تابلویی
آزمون هاسمن	960/16	201/0	آثار تصادفی

 

نتایج آزمون معناداری مدل­ پژوهش برای سال­های 1395 تا 1401 به‌صورت تحلیل ترکیبی داده­ها به شرح جدول(4) می­باشد. همان‌طور که مشاهده می­گردد، مقدار آمارۀ دوربین واتسون برای مدل رگرسیونی پژوهش 961/1 می­باشد. به دلیل اینکه این عدد بین 5/1 تا 5/2 است فرض وجود خودهمبستگی سریالی یا همان خودهمبستگی بین باقی­مانده­های مدل پژوهش رد می­شود و می­توان پذیرفت باقیمانده‌ها در مدل­ رگرسیونی مستقل هستند و مدل رگرسیون را برای آزمون فرضیه­های پژوهش به کار برد.

 ضریب تعیین، معیاری را برای خوبی برازش رگرسیون برآورد شده با اطلاعات آماری دورۀ نمونه و برای مقاطع مختلف، فراهم می­سازد. هر چه مقدار ضریب تعیین بیشتر باشد برازش بهتری بین رابطۀ خطی برآورد شده و داده‌‌های آماری نمونه وجود دارد. همان‌گونه که مشاهده می­شود به ترتیب 68 درصد از تغییرات تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت­ها را می‌توان به وسیلۀ متغیرهای مستقل و کنترلی مدل پژوهش توضیح داد. از سوی دیگر در معادلۀ رگرسیون چندگانه، چنانچه رابطه‌ای بین متغیر وابسته و متغیرهای مستقل نباشد، باید تمام ضرایب متغیرهای مستقل در معادله، مساوی صفر باشد. جدول(4) حاوی تحلیل واریانس رگرسیون برای بررسی وجود رابطۀ خطی بین متغیرهای مستقل و کنترلی با متغیر وابسته است. با توجه به آنکه در مدل پژوهش مقدار سطح خطای آمارۀ F 000/0 بوده و این عدد کمتر از 05/0 است، می­توان پذیرفت در مدل پژوهش دست‌کم یکی از متغیرهای مستقل و یا کنترلی دارای رابطۀ خطی با متغیر وابسته است. همان‌طور که در جدول(4) مشاهده می­شود، برای ‌‌‌فرضیۀ اول که متغير مستقل بیش‌اعتمادی مدیریت، متغیر وابسته تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت­ها است، ضريب متغير بیش‌اعتمادی مدیریت 219/0و سطح خطا نيز 001/0 بوده است و مقدار آمارۀ تی برای متغیر مستقل پژوهش 239/3 است که قدر مطلق این عدد بالاتر از 96/1می­باشد، همچنین سطح خطا نیز 001/0 است و این عدد کمتر از سطح خطای 05/0 است، به همین دلیل در سطح اطمینان 95 درصد فرض H0 رد شده و فرض H1 مبنی بر رابطۀ معنادار بین اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت­ها پذیرفته می­شود.

 

جدول(4). نتایج تحلیل رگرسیون مدل پژوهش

متغیرها		ضریب	آمارۀ تی	سطح معناداری
بیش‌اعتمادی مدیریت		219/0	239/3	001/0
تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره		133/0-	516/2-	012/0
پیچیدگی گزارشگری مالی		063/0-	136/2-	032/0
تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره * بیش‌اعتمادی مدیریت		078/0	205/2	027/0
پیچیدگی گزارشگری مالی * بیش‌اعتمادی مدیریت		103/0	868/1	062/0
اندازۀ شرکت		186/0-	603/2-	009/0
بازده دارایی­ها		301/0-	001/3-	002/0
فرصت رشد		150/0-	356/2-	018/0
سطح نقدینگی		250/0-	862/2-	004/0
اندازۀ هیئت‌مدیره		091/0-	404/2-	016/0
استقلال هیئت‌مدیره		122/0-	777/2-	005/0
اندازۀ کمیتۀ حسابرسی		083/0-	998/1-	046/0
استقلال کمیتۀ حسابرسی		161/0-	414/2-	015/0
عرض از مبدأ		720/0	350/3	000/0
ضریب تعیین           689/0	آمارۀ دوربین واتسون            961/1
آمارۀ اف        78/142	سطح خطا                     000/0

 

مقدار آمارۀ تی برای متغیر مستقل تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره 516/2- است که قدر مطلق این عدد بالاتر از 96/1 می­باشد، ضریب متغیر تنوع هیئت‌مدیره 133/0- است، بنابراین می­توان پذیرفت که در شرکت­های بازار سهام ایران بین تنوع هیئت‌مدیره و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی رابطۀ منفی معنی‌داری وجود دارد. با توجه به اينكه مقدار آمارۀ تي براي تنوع هیئت‌مدیره * بیش‌اعتمادی مدیریت 205/2 و قدر مطلق اين عدد بالاتر از 96/1 مي‌باشد و سطح خطا نيز 027/0 و كمتر از سطح خطاي 05/0 است، به همين دليل در سطح اطمينان 95 درصد ‌‌‌فرضیۀ دوم پژوهش مبني بر تأثير معنادار تنوع هیئت‌مدیره رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شركت‌ها پذيرفته مي‌شود. ضريب تعدیلگری براي تنوع هیئت‌مدیره * بیش‌اعتمادی مدیریت 078/0 است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که تنوع هیئت‌مدیره در رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شركت‌ها تأثير تعدیلگر کاهشی معناداري دارد. اين بدان معناست كه تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره موجب کاهش رابطۀ مثبت بین بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شركت‌ها مي‌شود (کاهش ضریب متغير بیش‌اعتمادی مدیریت از 219/0 به 078/0).

برای متغير مستقل پیچیدگی گزارشگری مالی، مقدار آمارۀ تی 136/2- است که قدر مطلق این عدد بالاتر از 96/1 می­باشد، از آنجا که ضریب متغیر مستقل پیچیدگی گزارشگری مالی 063/0- است، بنابراین می­توان پذیرفت که در شرکت­های بازار سهام ایران بین پیچیدگی گزارشگری مالی و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی رابطۀ منفی معنی‌داری وجود دارد. همان‌طور كه در جدول(4) مشاهده مي­شود، با توجه به اينكه مقدار آمارۀ تي براي پیچیدگی گزارشگری مالی * بیش‌اعتمادی مدیریت 898/1و قدر مطلق اين عدد بالاتر از 96/1 و سطح خطا نيز 062/0 است و بیشتر از سطح خطاي 05/0 است، به همين دليل در سطح اطمينان 95 درصد فرضيۀ سوم پژوهش، مبني بر تأثير معنادار پیچیدگی گزارشگری مالی در تعدیل رابطۀ بین بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شركت‌ها پذيرفته نمي‌شود.

 

بحث و نتیجه‌گیری

با توجه به نتایج فرضیه‌های پژوهش، بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطۀ مثبت و معناداری دارد، این بدان معناست که با افزایش بیش‌اعتمادی مدیریت، تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی را در شرکت‌ها افزایش می‌دهد و مدیران تمایل بیشتری به استفاده از بدهی در ساختار سرمایه دارند. درنتیجه ‌‌‌فرضیۀ یک پژوهش در سطح اطمینان بیش از 95 درصد تأیید شد. مدیریت دارای بیش‌اعتمادی یک ارزیابی خوش‌بینانه از پرداخت‌های سرمایه‌گذاری و هزینۀ سرمایۀ شرکت برای سرمایه‌گذاری منابع نقدی انجام می‌دهد. به همین دلیل این اعتماد بیش‌ازحد موجب افزایش تمایل مدیران برای ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی می‌شود. همچنین مدیران با اعتماد به نفس بیش از اندازۀ، با توجه به اینکه احتمال ریسک بازپرداخت‌نشدن بدهی را پایین برآورد می‌‌کنند، بیش از سرمایۀ داخلی اقدام به ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی می‌‌کنند به همین دلیل بیش‌اعتمادی مدیریت منجربه افزایش ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی می‌شود. از سوی دیگر نتایج حاصل از آزمون ‌‌‌فرضیۀ دو پژوهش نشان می‌دهد که تنوع هیئت‌مدیره و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطۀ منفی و معناداری دارد، این بدان معناست که با افزایش تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره، تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی را در شرکت‌ها کاهش می‌یابد و مدیران تمایل کمتری به استفاده از بدهی در ساختار سرمایه دارند. تنوع هیئت‌مدیره رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران ‌‌‌‌‌‌تأثیر تعدیلگر معناداری دارد و بدان معناست که افزایش تنوع هیئت‌مدیره موجب کاهش رابطۀ بین بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی می‌شود؛ درنتیجه ‌‌‌فرضیۀ دو پژوهش در سطح اطمینان بیش از 95 درصد ‌‌‌تأیید می‌گردد. نتایج پژوهش با پژوهش‌‌های (یحیوی صائین و امیرحسینی،1402) و پژوهش‌های (آدامز و فریرا ،2009)، (پاتان،2009) و (گوردگیف ونی ،2023) هماهنگی دارد. ‌‌‌‌‌‌تأثیر حضور زنان در هیئت‌مدیره بر تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت­ها از طریق دو نظریۀ وابستگی به منابع¹ و نظریۀ نمایندگی² قابل توجیه است. نظریۀ وابستگی به منابع فرض می­کند که شرکت­ها برای بقا در محیط خارجی به منابع متکی هستند. براساس این نظریه به دو مزیت حضور زنان در هیئت‌مدیرۀ شرکت منجربه افزایش ارزش افزوده بازار شرکت­ها می­شود: مشاوره و مشروعیت؛ براساس مزیت مشاوره، کانال‌های ارتباطی در رابطه با مشاوره نشان می‌دهد که هیئت‌های دارای تنوع جنسیتی با مشاوره‌های با کیفیت بیشتر در مورد مسائل چالش‌برانگیز همراه هستند که برخی از آن­ها ممکن است در یک هیئت کاملاً ناخوشایند تلقی شوند. بر این اساس زنان نسبت به مردان ریسک­پذیری کمتری دارند و در خصوص ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی سخت­گیری بیشتری دارند. به همین دلیل در زمانی که مدیران بیش‌اعتماد، تمایل زیاد به ‌‌‌تأمین مالی داشته باشند حضور زنان در هیئت‌مدیره مانع از بی­پروایی مدیران شده و ماندۀ ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی خواهند شد. همچنین ‌‌‌‌‌‌تأثیر حضور زنان در هیئت‌مدیره بر تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی از طریق نظریۀ نمایندگی قابل بررسی می­باشد. تضادهای نمایندگی در یک محیط شرکتی زمانی رخ می­دهد که مدیران هنگام تصمیم‌گیری­های شرکت، بهترین انتخاب را برای افزایش منافع سهام‌داران در نظر نمی­گیرند. تقویت نقش نظارتی هیئت‌مدیره راه­حلی است که می­تواند منافع مدیران و سهام‌داران را همراستا نماید. نظارت دقیق­تر زنان در هیئت‌مدیره به‌واسطۀ ریسک­گریزی بیشتر مانع از ‌‌‌تأمین مالی زیاد مدیران از طریق بدهی خواهد شد. شواهد تجربی نشان داده است که زنان اغلب حضور فعال­تر در فعالیت­های نظارتی شرکت ایفا می­کنند که مانعی برای بیش­اعتمادی مدیران در خصوص ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی می­شود.

از سوی دیگر یکی از بحث­هاي مهم در رابطه با کیفیت گزارشگری مالی، موضوع پیچیدگی گزارشگری مالی است که موجب افزایش عدم تقارن اطلاعات می­شود. پژوهشگران اعتقاد دارند زمانی که پیچیدگی گزارشگری مالی افزایش پیدا می­کند، عدم تقارن اطلاعات بین شرکت و اعتباردهندگان افزایش پیدا کرده و آن­ها تمایل کمتری به دادن تسهیلات به شرکت­ها خواهند داشت و به همین دلیل میزان بهره را بالا برده که نتیجه آن کاهش توان شرکت برای ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی خواهد شد. در نتیجه پیچیدگی گزارشگری مالی موجب کاهش ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی می­شود، یعنی در پژوهش حاضر نیز مطابق با پژوهش‌های (رحیب و لطفی ،2016)، (بیگلرخانی و طالب‌نیا، 1400)، (رجبعلی‌‌زاده ،2023)، (علی‌نژاد ساروکلایی و صبحی، 1395)، (محمدی و همکاران، 1399) و (نعمتی ،1400) بین بیش‌اعتمادی بین پیچیدگی گزارشگری مالی و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی رابطۀ معنی‌داری وجود دارد. اما نتایج حاصل از آزمون ‌‌‌فرضیۀ سه پژوهش حاضر نشان می­دهد که پیچیدگی گزارشگری مالی رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی را تعدیل نمی‌کند و به این معنا است که افزایش پیچیدگی گزارشگری مالی موجب تعدیل رابطۀ مثبت بین بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی نمی­شود. درنتیجه ‌‌‌فرضیۀ سه پژوهش در سطح اطمینان بیش از 95 درصد پذیرفته نمی‌شود. یکی از بحث­هاي مهم در رابطه با کیفیت گزارشگری مالی، موضوع پیچیدگی گزارشگری مالی است که موجب افزایش عدم تقارن اطلاعات می­شود. نبود تقارن اطلاعات منجربه تصمیم­گیري­هاي نامناسب اقتصادي توسط سرمایه­گذاران و اعتباردهندگان می­شود. شرکت­ها برای فعالیت و سرمایه­گذاری­های خود نیازمند سرمایه هستند و عمدتاً سرمایه را به دو شکل از منابع داخلی خارجی کسب می­کنند. منابع داخلی شرکت­ها شامل افزایش سرمایه و عدم تقسیم سود است و وام گرفتن از بانک­ها و ‌‌‌مؤسسات نیز ‌‌‌تأمین مالی خارجی است. در حالی­که سهام‌داران، در قبال سرمایه­گذاری خود به دنبال سود سهام و بازده از سرمایه هستند، وام‌دهندگان (اعتبار دهندگان) نیز در قبال منابعی که در اختیار شرکت قرار می­دهند به عنوان پاداش بهره دریافت می­نمایند که در ادبیات پژوهشی هزینۀ بدهی خوانده می­شود. پژوهشگران اعتقاد دارند زمانی که پیچیدگی گزارشگری مالی افزایش پیدا می­کند، عدم تقارن اطلاعات بین شرکت و اعتباردهندگان افزایش پیدا کرده و آن­ها تمایل کمتری به دادن تسهیلات به شرکت­ها خواهند داشت و به همین دلیل میزان بهره را افزایش داده که نتیجۀ آن کاهش توان شرکت برای ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی خواهد شد. در نتیجه پیچیدگی گزارشگری مالی موجب کاهش ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی می­شود.

پیشنهادهای کاربری زیر با توجه به نتایج، برای استفاده‌کنندگان از پژوهش ارائه شده است:

1.       سرمایه­گذاران یکی از مهمترین گروه­های استفاده از اطلاعات گزارش­های مالی هستند، با توجه به ‌‌‌‌‌‌تأثیر مثبت ‌‌‌‌‌‌تأثیر بیش‌اعتمادی مدیران بر سطح ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی، به آن­ها پیشنهاد می­شود در زمان خریدوفروش سهام به پیامدهای منفی اطمینان بیش‌ازحد مدیران توجه نمایند و آثار مالی آن را در تجزیه‌وتحلیل اطلاعات صورت­های مالی ارزیابی نمایند تا تصمیم­گیری بهتری داشته و دچار ضرر در معاملات خرید و فروش سهام نشوند.

2.       با توجه به ‌‌‌‌‌‌تأثیرات اعتماد بیش‌ازحد مدیران بر سطح ‌‌‌تأمین مالی از طریق بدهی، به ارکان حاکمیت شرکتی (هیئت‌مدیره و کمیتۀ حسابرسی) پیشنهاد می‌شود که برای حمایت از حقوق سهام‌داران، با نظارت بیشتر بر تصمیم­های مدیران در جهت تعدیل اعتماد بیش‌ازحد مدیران گام بردارند.

3.       با توجه به ‌‌‌‌‌‌تأثیر کاهشی تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی، به سرمایه­گذاران پیشنهاد می­شود مجمع عمومی صاحبان سهام هنگام انتخاب اعضای هیئت‌مدیره سعی کنند حداقل یک عضو از هیئت‌مدیره را از زنان انتخاب نمایند تا با تنوع جنستی اعضای هیئت‌مدیره کارایی هیئت‌مدیره را افزایش دهند.

4.       با توجه به رابطۀ منفی بین پیچیدگی گزارشگری مالی و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی، به این معنا که پیچیدگی گزارشگری مالی با افزایش عدم تقارن اطلاعات مانع از دسترسی شرکت­ها به منابع ‌‌‌تأمین مالی از بانک­ها می­شود، به شرکت­ها پیشنهاد می­شود با افزایش شفافیت گزارشگری مالی تقارن اطلاعات را بالا برده تا از این طریق اعتماد اعتباردهندگان را در جهت دسترسی به سطح مطلوب منابع ‌‌‌تأمین مالی افزایش دهند.

5.       یکی از استفاده‌کنندگان از اطلاعات صورت­های مالی شرکت­ها، بانک­ها هستند که براساس این اطلاعات نسبت به اعطای تسهیلات اقدام می­نمایند، از این رو به آن­ها پیشنهاد می­شود آثار ناشی از بیش‌اعتمادی مدیریت، تنوع هیئت‌مدیره و پیچیدگی گزارشگری بر تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت‌ها را بررسی نمایند تا از این طریق بهتر بتوانند ریسک اعتباری شرکت­ها را ارزیابی نمایند.

 همچنین پیشنهادهای زیر جهت پژوهش‌های آتی به شرح ارائه شده است:

پیشنهاد می‌شود ‌‌‌‌‌‌تأثیر سایر ویژگی­های هیئت‌مدیره (اندازۀ هیئت‌مدیره، تخصص مالی هیئت‌مدیره، استقلال هیئت‌مدیره)، ‌‌‌‌‌‌تأثیر سایر ویژگی­های گزارشگری مالی (کیفیت گزارشگری مالی، شفافیت گزارشگری مالی، زمان‌بندی گزارشگری مالی) بر رابطۀ بیش‌اعتمادی مدیریت و تصمیم‌های ‌‌‌تأمین مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی گردد. 

پیشنهاد می‌شود ‌‌‌‌‌‌تأثیر بیش‌اعتمادی مدیریت بر سیاست تقسیم سود و سیاست سرمایه­گذاری در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شود.

 

---

[1] . Resource Dependence Theory

[2] . Agency Theory

 

 

References

Adams, R. B., & Ferreira, D. (2001). Women in the Boardroom and Their Impact on. Journal of Law and Economics, 44, 179-198.

Ali Nejad Saro Kalai, M., & Sobhi, M. (2016). The Impact of Managerial Overconfidence on Capital Structure. Financial Accounting and Auditing Research, 8(31), 93-109.(In Persian)

Izdi nia, N,. & Azimi Dastgardi, P. (2014). Impact of Investment Growth on the Relationship between Earnings and Equity Value in Different Levels of Profitability. Accounting Knowledge Journal, 5(16), 101-118. (In Persian)

Bakhtiari Safa, L; Rezaei, Farzin., & Nejad Toolami, Babak. (2022). The effect of complexity, reporting, finance on the expertise, accounting of board members and members, audit committee and weak internal control points. Professional Auditing Research, 2(5),158-180. (In Persian)

Bashirimanesh, N.,& Ourojoghli, N.(2021). The Effect of Managers' Overconfidence on Financial Reporting Tone. Journal of Financial and behavioral, 1(2), 81-99. (In Persian)

Bertrand, M., & Schoar, A. (2003). Managing with style: The effect of managers on firm policies. The Quarterly journal of economics, 118(4), 1169-1208.

Ben-David, I., Graham, J. R., & Harvey, C. R. (2010). Managerial Miscalibration Working Paper 16215. NBER Working Paper Series, (16215).

Biglarkhani, Gh., & Talebnia, Gh. (2022). Investigating the effects of reducing the complexity of financial reporting with social responsibility and earnings management, Management Accounting and Auditing, Knowledge, 10(38), 183-203. (In Persian)

Bloomfield, R. (2008). Discussion of “annual report readability, current earnings, and earnings persistence”. Journal of Accounting and Economics, 45(2-3), 248-252.

Daniel, N. D. (2010). Sources of Financial Flexibility: Evidence from Cash Flow Shortfalls.

Ebrahimi, A, Selagi, M, Vojudi Nobakht, A., & Mousavi, S. M. (2022). Managerial Overconfidence and the Efficiency of Investment and Financing Decisions. Strategic Budget and Finance Research, 3(3), 135-167. (In Persian)

Fedyk, V. (2009). CEO overconfidence: An alternative explanation for corporate financing decisions. Financial Management, 38, 1-37.

Ghodrati Zavaram, A., Norouzi, M, Maldar, A., & Mahery Sardasht, Z. (2022). the effect of managers' overconfidence on financing methods. Accounting and Management Perspectives, 5(60),125-136. (In Persian)

Gorganli Doji, J., & Rajabpour, F. (2014) The relationship between women's presence on the board of directors and financial performance and stock risk of companies (a case study in companies listed on the Tehran Bahardar Stock Exchange), First National Conference on the Position of Management and Accounting in the Modern World of Business, Economics and Culture (In Persian)

Gurdgiev, C., & Ni, Q. (2023). Board diversity: Moderating effects of CEO overconfidence on firm financing decisions. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 37, 100783.

Khoshtinat, M., & Nadi Gbomi, V. (2009). The framework of relation of investors overconfidence behavior with stock return. Empirical Studies in Financial Accounting, 7(25), 53-85.

Liu, Y., & Jiraporn, P. (2010). The effect of CEO power on bond ratings and yields. Journal of empirical Finance, 17(4), 744-762.

Malmendier, U., Tate, G., & Yan, J. (2011). Overconfidence and early‐life experiences: the effect of managerial traits on corporate financial policies. The Journal of finance, 66(5), 1687-1733.

McClelland, P. L., Barker III, V. L., & Oh, W. Y. (2012). CEO career horizon and tenure: Future performance implications under different contingencies. Journal of Business Research, 65(9), 1387-1393.

Mohamadi, Y., Mohamadi, E., & Esmaeli Kia, G. (2020). Investigating the Effect of Managers' Overconfidence on Companies' Financing Working Procedures. Journal of Development and Capital, 5(1), 205-226.

Nemati, A. (1400). The effect of Managers' Overconfidence on the Probability of Financial Crises. Quarterly Journal of Capital Market Analysis, 1(2), 136-165. (In Persian)

Pathan, S. (2009). Strong boards, CEO power and bank risk-taking. Journal of banking & finance, 33(7), 1340-1350.

Rajabalizadeh, J. (2021). CEO overconfidence and financial reporting complexity: evidence from textual analysis. Management Decision, 61(13), 356-385.

Rihab, B. A., & Lotfi, B. J. (2016). Managerial overconfidence and debt decisions. Journal of modern accounting and auditing, 12(4), 225-241.

Ramezani, M., Davoudi, M., Lalbar, A., Zanjirdar, M., & Haji, G. (2024). The effects of social trust and extreme management confidence on debt financing. Journal of Investment Knowledge, 14(53), 111-131. (In Persian)

Sari, M. A. (2024). Investigating the effect of audit opinion & quality in the relationship between financial reporting complexity and audit delay. Journal of Accounting and Financial Transparency, 2(1), 1-23. (In Persian)

Sepasi, S., & Abdoli, L. (2016). Effect of managers’ gender on conditional conservatism. Women's Studies Sociological and Psychological, 14(1), 129-154. (In Persian)

Tohidlo, M., Bayat, A, Mohammadi,A., & Rostami, V. (2023). Investigating the Mediating Role of Financial Statement Comparability on the Relationship Between Managers' Opportunistic Behaviors and Divergence of Investors' Opinions. Journal of Financial and behavioral research in accounting, 4(1), 79-103. (In Persian)

Yahyawi Saein, H., & Amirhosseini, Z. (2023). Studying the impact of gender diversity on board of directors' financing decisions and debt structure selection of companies, 8th National Conference on Modern Research in Humanities, Economics and Accounting. (In Persian)

 

---