بررسی رابطه مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب
محورهای موضوعی : روانشناسی و ارتباطاتثمین کلانتری 1 , علی شاکر دولق 2
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه روانشناسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
2 - دانشیار گروه روانشناسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
کلید واژه: مثبت نگری, معنا در زندگی, بیماران سرطانی,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش بررسی رابطه مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب می باشد. روش تحقیق حاضر از نظر هدف، بنیادی و از حیث روش، توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه بیماران سرطانی مراجعه کننده به بیمارستان فاطمه زهرا شهر میاندوآب در سه ماهه اول سال 1403، که تعداد 180 نفر بر اساس فرمول كوكران و به روش نمونه گيري در دسترس انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه معنا در زندگی استگر و همکاران (MLQ) توسط استگر، فریزر، اویشی و کالر (2006)، پرسشنامه مثبت نگری (اینگرام و ویسنیکی، 2015) استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه در نرم افزار spss21 استفاده شده است. نتایج حاصل نشان داد که بین مؤلفه های مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب رابطه معناداری وجود دارد. همچنین مؤلفه های مثبت نگری نقش پیش بینی کننده ای در معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب دارند.
The aim of this study is to investigate the relationship between positivity and meaning in the lives of cancer patients in Miandoab city. The present research method is fundamental in terms of purpose and descriptive in terms of method of correlation. The statistical population of the present study is all cancer patients referred to Fatemeh Zahra Hospital in Miandoab city in the first quarter of 1403, of which 180 people were selected based on the Cochran formula and through the available sampling method. To collect information, the Meaning in Life Questionnaire (MLQ) by Stagger et al. (2006) and the Positivity Questionnaire (Ingram and Wisnicki, 2015) were used. To analyze the information, the correlation coefficient test and multiple regression in SPSS21 software were used. The results showed that there is a significant relationship between the components of positivity and meaning in the lives of cancer patients in Miandoab city. Also, the components of positivity have a predictive role in the meaning in the lives of cancer patients in Miandoab city.
1. Aghayousefi, Alireza and Monjem, Arefeh. (2019). The effectiveness of group psychotherapy based on interactional behavior analysis on the emotional schemas of addicts in the process of quitting. Journal of Military Medicine, 4(2), 113-124. [in Persian]
2. Ansari-Nejad, Nasrollah. (2016). Analysis of juvenile delinquency in Tehran Correctional Center. Social Welfare, 12(45), 423-450 . [in Persian]
3. Hosseinchari, Masoud and Fadakar, Mohammad Mehdi. (2015). Studying the impact of university on communication skills based on a comparison of students and undergraduates. Daneshvar Behaviour, 12(15), 21-32 . [in Persian]
4. Basharpour, Sajjad and Abbasi, Azadeh. (2019). The relationship between distress tolerance and negative and positive distress with the severity of dependence and craving in substance-dependent individuals. Journal of Behavioral Sciences Research, 112(1), 102-92 . [in Persian]
4. Bandura A.(2017). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Worth Publishers.
5. Baumagartner, S. between Adolescents’ Risky Sexual Online Behavior and Their Perceptions of this Behavior. J Youth Adolescent, 39(10), 1226–1239.
6. Betkowska-Korpała B.(2012) Personality in the big five model and maintaining abstinence after one year follow-up. Psychiatr Pol. 46 (3): 387-99.
7. Dennhardt AA, Murphy JG.(2013). Prevention and treatment of college student drug use: A review of the literature. Addict Behav. 38 (10): 2607- 18.
8. Tavakoli Ghochani, Hamid; Armat Mohammad Reza and Mortazavi, Hamed, (2014), Factors related to attempts to quit addiction in those referred to the Bojnourd Welfare Addiction Clinic between 2013 and 2014, Scientific Journal of Zanjan University of Medical Sciences and Health Services, 3, 38: 28-39.
9. Embleton L, Ayuku D, Atwoli L, Vreeman R, Braitstein P.(2012). Knowledge, attitudes, and substance use practices among street children in Western Kenya. Subst Use Misuse. 47 (11):1234-47.
10. Friedman GL.(2016). Narcotic Anonymous: Promotion of change and growth in spiritual health, quality of life and attachment dimensions of avoidance and anxiety in relation to program involvement and time clean. [Dissertation]. Alliant International University. Los Angeles, California. 4-32.
11. Garcia, D., Archer, T., Moradi, S., Andersson, A. (2012). Exercise Frequency, High Activation Positive Affect, and Psychological Well-Being: Beyond Age, Gender, and Occupation, Göteborgs Universitet, Psychology, 3(4), 328-336.
12. Hiroi, N., Agatsuma, S. (2015). Genetic susceptibility to substance dependence Journal of Molecular Psychiatry, 10, 336–344.
فصلنامه روانشناسی ارتباطات، زمستان سال 1403، دوره 1، شماره 1، صفحات 65 تا 77
Quarterly of Communications Psychology, Winter 2025 , 1(1): 65-77 |
Investigating the relationship between positivity and meaning in the lives of cancer patients in Miandoab city
Samin Kalantari1, Ali Shaker Dolog 2*
1- M.Sc. Student in Department of Psychology, Faculty Of Education And Psychology, Islamic Azad University, Urmia Branch, Iran.
2*-Associate professor Department of Psychology, Faculty Psychology, Islamic Azad University, Urmia Branch, Iran. (Corresponding Author) Ali.shaker2000@gmail.com
ABSTRACT |
|
The aim of this study is to investigate the relationship between positivity and meaning in the lives of cancer patients in Miandoab city. The present research method is fundamental in terms of purpose and descriptive in terms of method of correlation. The statistical population of the present study is all cancer patients referred to Fatemeh Zahra Hospital in Miandoab city in the first quarter of 1403, of which 180 people were selected based on the Cochran formula and through the available sampling method. To collect information, the Meaning in Life Questionnaire (MLQ) by Stagger et al. (2006) and the Positivity Questionnaire (Ingram and Wisnicki, 2015) were used. To analyze the information, the correlation coefficient test and multiple regression in SPSS21 software were used. The results showed that there is a significant relationship between the components of positivity and meaning in the lives of cancer patients in Miandoab city. Also, the components of positivity have a predictive role in the meaning in the lives of cancer patients in Miandoab city.
KEYWORDS Positivity, meaning in life, cancer patients.
|
Received: 2024/11/24 Revised: 2024/12/31 Accepted: 2025/01/01 Available online:2025/02/06
Article type: Research paper DOI:
|
بررسی رابطه مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب
ثمین کلانتری1، علی شاکر دولق*2
1- دانشجوی کارشناسی ارشد گروه روانشناسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران. Saminkalantar239@gmail.com
2*- دانشیار گروه روانشناسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران. (نویسنده مسئول) Ali.shaker2000@gmail.com
چکیده فارسی |
|
واژگان کلیدی بیماران سرطانی، مثبت نگری، معنا در زندگی.
|
تاریخ دریافت: 14/09/1403 تاریخ بازنگری: 11/10/1403 تاریخ پذیرش: 12/10/1403 تاریخ انتشار: 18/11/1403
مقاله علمی پژوهشی حوزه موضوعی: سلامت روانی و ارتباطات
|
مقدمه
«معنا در زندگی1 ساختاری چندبعدی است که از راههای گوناگون فهم میشود و به‌طور کلی به ارزش و مقصود زندگی، اهداف مهم زندگی و برای برخی افراد به معنویت اشاره دارد.» (بشیر پور و عباسی، 1398). «معناي زندگي مقوله‌ای است كه اذهان انديشمندان بزرگي را در تاريخ بشر به خود مشغول داشته است. در عين حال جستجوي معناي زندگي براي تمامي انسان‌ها در هر سطحي میتواند مطرح باشد. تلقي هركس از بيماري به تلقي او از ماهيت انسان بستگي دارد. از يكسو می‌توان براساس رويكرد طبیعت‌گرایانه انسان را بر حسب علوم زيستي توصيف كرد و بيماري را يك نوع كاركرد زیست‌شناختی دانست و از سوي ديگر می‌توان براي توصيف احساسات، خلقيات، اميدها و آرزوهاي او از اصطلاحات معطوف به ذهن و روان كمك گرفت.» (حسین‌چاری، فداکار، محمدمهدی، 1398).
تلقي صرفاً تجربي و طبیعت‌گرایانه از انسان و بيماري، تلقي ناقصي است؛ زيرا نمی‌تواند حق ماهيت انساني را به‌خوبی ادا كند؛ «زيرا انسان موجودي متفكر، خودآگاه و قادر به انتخاب است و نمی‌توان او را به هنگام بيماري همچون ماشيني در نظر گرفت كه خراب شده است و اضطراب و افسردگي او صرفاً نشانه‌های ناخوشايندي نيستند كه پزشك بايد آنها را از ميان بردارد؛ بلكه ممكن است حاكي از آن باشند كه فرد نياز دارد، كل رويكرد خود را به زندگي بررسي و تعديل كند.» (آقایوسفی و منجم، 1398).
احساسات مثبت، بخشي پيچيده‌ای از معنا در زندگي هستند. «فیلسوفانی همچون ارسطو، شادي سعادت‌بخش يا احساساتي كه با عمل سازگار هستند و با قواي واقعي فرد همراه می‌شوند را توصيف کرده‌اند. اين نظر در مقابل شادي لذت‌جويانه يا ارضاي اميال اوليه مثل گرسنگي، ميل جنسي يا استراحت قرار می‌گیرد. اشاره كردن به احساسات سعادت‌گرايانه‌ای مثل حس رضايت، آرامش و خشنودي، نوشته‌های نظري در باب معنا در زندگي را پر كرده است. به‌علاوه ديگران، عوامل ديگري را در ارزيابي معنا در زندگي سهيم دانسته‌اند، به‌عنوان مثال احساسات مثبت هم میتواند حس ارزشمند بودن زندگي را افزايش دهد. فردريكسون نشان میدهد كه احساسات مثبت، مجموعه افكار و اعمال فرد را از طريق وادار كردن او به درگير شدن با تجربه‌های زيستي تازه و خلاقانه، توسعه میدهد. بدين ترتيب آمادگي براي پذيرش ایده‌های نو، كاوش و جستجو و تعامل اجتماعي افزايش می‌یابد.» (انصاری‌نژاد، 1395).
یکی از عوامل روان‌شناختی که میتواند بر میزان دردی که بیماران سرطانی تجربه میکنند اثر بگذارد مثبت‌نگری است، «مثبت‌نگری یکی از مؤلفه‌های هوش محسوب میشود که اشاره به توانایی درک، تعدیل، تجربه و ابراز احساس دارد، مثبت‌نگری را می‌توان به‌صورت فرآیندهایی که از طریق آن، فرد میتواند بر اینکه چه نگرشی داشته باشد و چه زمانی آن را ابراز کند، اثرگذار باشد.» (گراس و جان2، 1398). افراد در رویارویی با شرایط استرس‌آور، راهبردهای مختلفی را در جهت کنترل، هدایت و مثبت نگری به کار می‌برند، به عبارتی؛ مثبت نگری به‌عنوان تلاش به کار گرفته شده توسط افراد برای حفظ و مهار افزایش تجربه و ابراز هیجانی تعریف میشود. «امروزه محققان بر این عقیده هستند که برای بهبود بیماری‌های سرطانی در کنار درمان‌های زیستی می‌توان از درمان‌های غیر دارویی استفاده کرد، به نظر می‌رسد استفاده از درمان‌های روان‌شناختی برای مبتلایان به بیماری‌های مزمن که معمولاً نیازمند حمایت‌های عاطفی و اجتماعی هستند، اثر ماندگارتری دارد. یکی از درمان‌های روان‌شناختی که از پشتوانه پژوهشی خوبی برخوردار است و مورد توجه روانشناسان و روان‌پزشکان قرار گرفته است، درمان مثبت نگری و معنا در زندگی است.» (اوژند، 1402).
«معنا در زندگی، روشی است برای مشاهدۀ افکار، تصاویر، احساسات و پذیرش آنها بدون اینکه فرد با محتوای افکار درگیر شود یا با فنون درمان شناختی رفتاری کلاسیک با افکار منفی چالش کند و به آزمون واقعیت بپردازد، در معنا در زندگی از تکنیک‌های پرت کردن حواس برای سرکوب یا اجتناب کردن از افکار منفی استفاده میشود.» (جهانگیر، ایمانی، مسجدی آرانی و مجتهدی، ۱۳۹۵). «بیماری‌های سرطانی یک بیماری برگشت‌ناپذیر محسوب میشود که در افراد مختلف با تظاهرات بالینی متفاوت جلوه میکند اما عمده‌ترین تظاهرات بالینی آن شامل اختلالات حرکتی، اختلالات حسی، خستگی، نواقص بینایی، نواقص شناختی و تغییرات روانی است.» (عبد خدایی، شهیدی، مظاهری پناهی و نجاتی، ۱۳۹۵). «از مشکلات اصلی این بیماری، علاوه بر میزان شیوع بالا و نبود درمان قطعی، می‌توان به به وجود آمدن اختلالات روانی و تهدید سلامت روانی افراد مبتلا به این بیماری، اشاره کرد.» (امیر غلامی و حیدری، ۱۳۹۳).
نکتۀ مهم دربارۀ بیماری‌های سرطانی، این است که طی دو دهه اخیر روند رو به رشدی داشته، هرچند علت شیوع زیاد مشخص نیست، «اما بدون تردید عوامل محیطی ازجمله پریشانی و منفی نگری بی‌تأثیر نیستند و شکی نیست که پریشانی و عوامل روانی در تشدید بیماری و بروز حملات جدید نقش مؤثری دارند، برای بیماران سرطانی آنچه بیش از دارو و درمان‌های پیچیده توصیه می‌گردد، دوری از اضطراب و تنش‌های روانی است.» (میر هاشمی و نجفی، ۱۳۹۴). بنابراین هدف روانشناسی مثبت نگر، از بین بردن اختلالات و ریشه کن کردن آنها نیست «بلکه ساختن عواملی است که در انسان موجب تحول و رشد بیماران سرطانی میشود، بدون اینکه اهمیت و ضرورت آسیب را انکار کنند.» (دک ورس، استین و سلیگمن3، ۲۰1۵).
پیشینۀ پژوهش
پژوهش‌های در ارتباط با رابطه مثبت‌نگری انجام گرفته که به چند مورد از آنها اشاره میشود:
1- اوژند (1402)، پژوهشی با عنوان «بررسی رابطه مثبت نگری با هیجان بیماران دیابتی شهرکرمان» انجام داده که پس از بررسی و تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری‌شده به این نتیجه رسیده است که مثبت اندیشی سبب میشود، فرد وضعیت خود را با برداشت‌های شخصی مثبت‌تر تشریح کند، همچنین اگر ادراکات عادی انسان با یک مفهوم مثبت از خود و از کنترل شخصی و یک دیدگاه خوش‌بینانه در مورد آینده همراه شود، در کنار آمدن با دشواری‌ها به افراد کمک میکند؛ و نیز آموختن اینکه در هنگام دشواری‌ها چگونه فرد مسیر افکار خود را به سمت خوش‌بینی سوق دهد، مهارتی دائمی به فرد میدهد که بتواند بر افسردگی و ناامیدی غلبه نماید و هیجان‌های مثبت خود را بهبود بخشد.
2- رحیمی و پرندین (1401) پژوهشی با هدف «تأثیر آموزش مثبت نگری بر کیفیت خواب و تاب‌آوری در زنان سالمند شهر کرمانشاه» انجام داده‌اند و پس از بررسی و تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری‌شده، به این نتیجه رسیده‌اند که آموزش مثبت نگری، مداخلۀ اثربخش برای سالمندان است؛ و همچنین نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که آموزش مثبت نگری بر کیفیت خواب و تاب‌آوری در زنان سالمند شهر کرمانشاه تأثیر معنادار دارد. با توجه به افزایش سالمندان کشور انجام آموزش‌های مثبت نگری میتواند در جهت افزایش کیفیت زندگی آنان اثربخش باشد.
3- آنتونی، داویر، آندروتی وکانگارد4 (2023) در پژوهشی که انجام داده بودند نشان دادند که مداخله مبتنی بر روانشناسی مثبت به‌طور معنی‌داری بر بهبود نمرات مؤلفه‌های سرزنش خود باز ارزیابی مثبت و سرزنش دیگران در شرکت‌کنندگان گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل مؤثر بوده است؛ اما بر سایر مؤلفه‌های تنظیم هیجان، تاثیر معنی‌داری نداشت.
4- چاخسی، کرس، سامرز- اسپایکرمن و بوهلمیجر5 (2023) در پژوهشی خودشان به این نتیجه رسیده‌اند که مداخلات روان درمانی مثبت بر بهبود کیفیت زندگی در میان جمعیت کلینیکی با اختلالات جسمانی‌شکل تاثیر معنی‌داری دارند.
از جمله آموزش‌های مختلفی که در پژوهش‌ها تأیید شده که بر بیماران سرطانی مؤثر می‌باشد. مثبت نگری است که تاکنون در کشور ما انجام نشده است.
با توجه به مباحث فوق سؤال اصلی پژوهش حاضر عبارتست از: آیا بین مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب رابطه معناداری وجود دارد؟
مبانی نظری
مثبت نگری
همانگونه که اشاره شد، روانشناسی مثبت مبتنی بر اصول و مفروضه‌هایی است که به‌نوعی در تقابل با اصول و مفروضه‌های روانشناسی معمولی و به‌ویژه روانشناسی بالینی قرار دارد، اصلی‌ترین این تفاوت‌ها در اصول و مفروضه‌های مرتبط با سرشت و ماهیت انسان است. سلیگمن و چیکزنت میهای (2000) متذکر می‌شوند که «روانشناسی معاصر، اولویت را به آن مفهومی از انسان داده است که تا حد زیادی بر مبنای آسیب‌شناسی، ضعف و ناکارآمدی است، یعنی یک روانشناسی پزشکی محور». سلیگمن در اثر دیگری (2022) در اشاره به همین مفروضه اساسی می‌نویسد: «روانشناسی، مانند موشکی است که به دنباله‌روی از موشک دیگری که به‌اصطلاح روان‌پزشکی نامیده شده به پرواز درآمده است» از اینجاست که «مادوکس این روانشناسی را پیرو ایدئولوژی بیماری می‌نامد که مفروضه اساسی آن ضعف، بیماری و بی‌توجهی به توانایی‌ها و توانمندی‌های افراد است.»
سلیگمن (2002) مفروضه‌های اصلی روانشناسی مثبت‌گرا را چنین برشمرده است: «در روانشناسی مثبت‌گرا مفروضه اصلی مبتنی بر پتانسیل‌های ذاتی انسان برای رشد و کمال است. در این گرایش (مثبت‌گرا) آدمی موجودی است که در او توانایی‌های بالقوه‌ای برای رشد و تحول به ودیعه گذاشته شده است و این مفهوم‌سازی همان است که در تمایلات یا گرایشات شکوفاسازی که توسط راجرز یا مزلو ذکر گشته به چشم می‌خورد.» یورگنسن و نفستاد (2014) «مفهوم محوری در روانشناسی مثبت‌گرا را توانمندی‌های خوب می‌دانند.»
نظریه‌هایی دربارۀ مثبت نگری
دربارۀ مثبت نگری، چند نظریه‌ای عمده وجود دارد: اولین نظریۀ مطرح در این زمینه، نظریۀ «خوش‌بینی سرشتی» است. بر این اساس «افراد خوش بین، کسانی هستند که انتظار دارند رویدادهای خوبی برای آنان رخ میدهد، ولی افراد بدبین، کسانی هستند که انتظار دارند امور بدی برای آنان اتفاق می‌افتد. این دیدگاه سلامت روانی، سلامت جسمانی و سازگاری روان‌شناختی افراد خوش بین را ناشی از سبک‌های مقابله آنان می‌داند. این دیدگاه ریشه در نظریۀ سنتی «انتظار ارزش» در باب انگیزش دارد.» (مقدس، 1393).
معنای زندگی
«منظور از معنادار بودن زندگی انسان، این است که انسان جزئی از کل حقیقت عالم است و این حقیقت صرفاً در کالبد مادی و زندگی محدود چندسال، این دنیا خلاصه نمی‌شود؛ بلکه او به‌عنوان یکی از اجزای بسیار بااهمیت جهان هستی در یک آهنگ کلی وجود، قرار گرفته که از آغاز تا انتها از سیر معقول و هدفمندی برخوردار است. در حقیقت وجود انسان مستند به حکمت و اراده کلی الهی است که در عرصه طبیعت جلوه نموده و شکوفایی‌اش در گرو مسیری است که انتخاب میکند؛ به این صورت که اگر در مسیر الهی گام بردارد، شخصیتش به شکوفایی خواهد رسید و در حیاتی معنادار خواهد زیست.» (جورج، 2019).
نظریه‌هایی دربارۀ معنای زندگی
درمان وجودی در بهترین شکل خود به‌عنوان یک رویکرد فلسفی و روان درمانی است که آبشخوری برای برخی از روش‌های روان درمانی است. یکی از این روش‌ها «معنا درمانی» است. فرانکل به‌عنوان شاگرد فروید، حوزه کاری خود را در روان‌پزشکی با جهت‌گیری روانکاوانه آغاز نمود، بعداً تحت تأثیر نوشته فیلسوفان وجودی قرار گرفت و روان درمانی خودش را با عنوان «معنا درمانی» در پیش گرفت.» (گواهی جهان،1398). «بر اساس نظر فرانکل، ناخوشی زمان ما عبارتست از «بی‌معنایی» یا «خلاء وجودی» که غالباً وقتی تجربه میشود که مردم خودشان را با امور عادی یا کار مشغول نمی‌سازند. فرایند درمانی، زمانی به نتیجه می‌رسد که فرد با رنج بردن، کار و عشق، چالش ایجاد نماید. معنا درمانی بر پایه مفاهیم اساسی از قبیل آزادی، مسئولیت‌پذیری، ارزش‌ها و جستجوی معنا قرار دارد.» (پور ابراهیم، 1395).
اهداف پژوهش
هدف اصلی
هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب می‌باشد.
اهداف فرعی
1-بررسی رابطه بین مؤلفه‌های مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی.
2-بررسی نقش پیشبینی کننده‌ای مؤلفه‌های مثبت نگری در معنا در زندگی بیماران سرطانی.
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نظر هدف «کاربردی» و از حیث روش، «توصیفی از نوع همبستگی» است. جامعۀ آماری پژوهش مورد نظر، همۀ بیمارانی که بیماری سرطانی معده داشتند و در سه ماهه اول سال 1403 به بیمارستان فاطمه الزهرا شهرستان میاندوآب مراجعه کرده بودند؛ که تعداد 180 نفر از آنها بر اساس فرمول كوكران و به روش نمونه‌گیری انتخاب شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامۀ معنا در زندگی استگر و همکاران (MLQ) توسط استگر، فریزر، اویشی و کالر در سال 2006 استفاده شده است.
مقیاس معنای زندگی شامل دو زیر مقیاس است که وجود معنا در زندگی و نیز جستجو برای یافتن معنا را ارزیابی میکنند. مجموع نمرات سؤال‌های 2، 3، 7، 8 و 10 میزان تلاش فرد برای یافتن معنا و مجموع نمرات سؤال‌های 1، 4، 5، 6 و 9 (سؤال 9 با کدگذاری معکوس) میزان معناداری زندگی فرد را مشخص میکنند. طبق پژوهش‌های استگر و همكاران (2006) اعتبار اين مقياس براي ارزيابي زندگي 86/0 و براي زير مقياس وجود معنا 87/0 براي زير مقياس جستجوي معنا برآورد شده است. طبق پژوهش استگر و همكاران (2006) پايايي زير مقیاس‌های وجود معنا و جستجوي معنا به ترتيب 70/0 و 73/0 است. پايايي آزمون و باز آزمون اين مقياس در ايران با دو هفته فاصله براي زير مقياس وجود معنا 84/0 و براي زير مقياس جستجوي معنا 74/0 به دست آمد. اشتاد، الهام، (1388) بررسي اثربخشي گروه درماني شناختي بر بهزيستي ذهني دانشجويان، پایان‌نامه كارشناسي ارشد روانشناسي باليني، انستيتو روان‌پزشکی تهران.
آلفاي كرونباخ براي زير مقياس جستجوي معنا 75/0 و براي زير مقياس داشتن معنا 78/0 محاسبه شد؛ و از پرسشنامه مثبت نگری (اینگرام و ویسنیکی، 2015) که شامل 30 سوال 5 گزینه‌ای می‌باشد. پایایی این آزمون بر اساس آلفای کرونباخ 94/0 و بر اساس روش دونیمه کردن 95/0 محاسبه شد. روایی این آزمون مورد تأیید متخصصان بوده است. پاسخ‌های سؤالات از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت می‌باشد همیشه=5، اغلب اوقات =4، گاهی= 3 بندرت=، ۲ هرگز= 1 و دارای 5 خرده مقیاس جهت سنجش فراوانی افکار مثبت است که شامل پنج زیر مقیاس است که عبارتند از: کارکرد مثبت روزانه (6-7-11-13-4-15-17-19-20-29)؛ خودارزیابی مثبت (10-20-22-23-25-28)، ارزیابی دیگران از خویش (1-2-5-12)، انتظارت مثبت آینده (3-4)، خود اعتمادی (8-9-16-18-24-26-27-30) استفاده شده است. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از آزمون ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه در نرم افزار spss21 استفاده شده است.
تحلیل دادهها
براي بررسي طبيعي بودن توزيع نمرات از آزمون گالموگراف - اسميرنوف استفاده شده كه نتايج در جدول 1 درج شده است.
جدول 1- آزمون كلموگروف - اسميرنوف براي بررسي نرمال بودن توزيع نمرات متغيرها
متغيرها | z K-S | سطح معناداري |
مثبت نگری | 141/0 | 000/0 |
معنا در زندگی | 193/0 | 03/0 |
براي بررسي نرمال بودن دادهها از آزمون كلموگروف - اسميرنف استفاده شد كه نتايج نشان داد كه مقدار سطح معناداري در آزمون فوق الذكر از 05/0 بزرگتر است؛ لذا توزيع دادهها منطبق بر توزيع نرمال قلمداد ميگردد و ميتوان از آزمون همبستگي و تحليل رگرسيون استفاده كرد.
فرضیه اول: بین مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب رابطه معناداری وجود دارد.
جدول 2- نتیجه تحلیل رگرسیونی برای مؤلفه‌های مثبت نگری در پیش بینی معنای زندگی
مدل | R | R2 | R2 تصحیح شده | خطای استاندارد برآورد |
1 | 0.099 | 0.010 | 0.001 | 8.6923 |
جدول فوق نتیجه کلی تحلیل واریانس را نشان میدهد. مقدار ضریب تعیین چندگانه تصحیح شده برابر است با 0.001، ضریب تعیین چندگانه برابر با 0.010 است که این بدان معنی است که متغیرهای وارد شده حدود 40 درصد تغییرات مربوط به معنا در زندگی را تعیین میکنند. همچنین ضریب همبستگی برابر است با 0.099* که این نیز بیانگر رابطه متغیرهای مستقل و وابسته است.
جدول 3-شاخصهای تحلیل واریانس یکراهه b(ANOVA) جهت تعیین معناداری کل مدل رگرسیون
منایع تغییر | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | سطح معنی داری |
پیشبینی | 132.911 | 2 | 66.455 | 0.880 | 002/0 |
باقی مانده | 13373.417 | 177 | 75.556 | - | - |
کل | 13506.328 | 179 | - | - | - |
همانگونه که نتایج جدول 3- نشان میدهد F بدست آمده معنی دار است. این مطلب بیانگر آن است که حداقل یکی از متغیرهای پیشبین (مثبت نگری) در پیشبینی متغیر ملاک (معنای زندگی) معنیدار است.
متغیرها | ضرایب غیر استاندارد | ضریب استاندارد | t | Sig. | ||
B | Std. Error | Beta | ||||
| مقدار ثابت | 26.534 | 3.943 |
| 6.729 | .000 |
|
|
|
|
|
| |
مثبت نگری | -.039 | .048 | 0.094 | -.809 | .419 | |
برای تعیین تاثیر هر یک از متغیرهای مثبت نگری به‌عنوان متغیر پیشبین و معنای زندگی به‌عنوان متغیر ملاک در معادله رگرسیون تحلیل شدند. همانطور که در جدول 4- مشاهده میشود میزان F مشاهده شده معنادار است (01/0> P) و با توجه به مقادیر بتا کارکرد مثبت نگری (094/0=ß)، می توانند تغییرات مربوط به معنای زندگی را بطور معنیدار پیشبینی نمایند.
فرضیه دوم: مؤلفه‌های مثبت نگری نقش پیش بینی کننده ای در معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب دارد.
جدول 5- نتیجه تحلیل رگرسیونی برای مؤلفه‌های مثبت نگری در پیش بینی معنای زندگی
مدل | R | R2 | R2 تصحیح شده | خطای استاندارد برآورد |
1 | 0.220 | 0.048 | 0.021 | 8.5949 |
جدول فوق نتیجه کلی تحلیل واریانس را نشان میدهد. مقدار ضریب تعیین چندگانه تصحیح شده برابر است با 0.021، ضریب تعیین چندگانه برابر با 0.048 است که این بدان معنی است که متغیرهای وارد شده حدود 40 درصد تغییرات مربوط به معنا در زندگی را تعیین میکنند. همچنین ضریب همبستگی برابر است با 0.220* که این نیز بیانگر رابطه متغیرهای مستقل و وابسته است.
جدول 6- شاخصهای تحلیل واریانس یکراههb(ANOVA)جهت تعیین معناداری کل مدل رگرسیون
منایع تغییر | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | سطح معنی داری |
پیشبینی | 652.457 | 5 | 130.491 | 1.766 | 003/0 |
باقی مانده | 12853.870 | 174 | 73.873 | - | - |
کل | 13506.328 | 179 | - | - | - |
همانگونه که نتایج جدول 7- نشان میدهد F بدست آمده معنی دار است. این مطلب بیانگر آن است که حداقل یکی از متغیرهای پیشبین (مولفه های مثبت نگری) در پیشبینی متغیر ملاک (معنای زندگی) معنیدار است.
متغیر | ضرایب غیر استاندارد | ضریب استاندارد | t | Sig. | ||||||||||||
B | Std. Error | Beta | ||||||||||||||
| مقدار ثابت | 28.398 | 6.038 |
| 4.703 | .000 | ||||||||||
| کارکرد مثبت روزانه | .056 | .039 | .123 | 1.446 | .150 | ||||||||||
خودارزیابی مثبت | -.331 | .198 | -.176 | -1.667 | .097 | |||||||||||
ارزیابی دیگران از خویش | -.880 | .874 | -.103 | -1.006 | .316 | |||||||||||
خود اعتمادی | .027 | .088 | .029 | .305 | .761 | |||||||||||
انتظارات مثبت آینده | .787 | .378 | .225 | 2.085 | .039 | |||||||||||
برای تعیین تاثیر هر یک از متغیرهای مثبت نگری به‌عنوان متغیر پیشبین و معنای زندگی به‌عنوان متغیر ملاک در معادله رگرسیون تحلیل شدند. همانطور که در جدول 8 مشاهده میشود میزان F مشاهده شده معنادار است (01/0> P) و با توجه به مقادیر بتا کارکرد مثبت روزانه (123/0=ß)، خودارزیابی مثبت (176/0-=ß)، انتظارات مثبت آینده (225/0=ß)، ارزیابی دیگران از خویش (103/0-=ß)، خوداعتمادی (29/0=ß)، می توانند تغییرات مربوط به معنای زندگی را بطور معنیدار پیشبینی نمایند؛ که متغیر انتظارات مثبت آینده و کارکرد مثبت از روزانه بیشترین تاثیر را در معناداری متغیر معنای زندگی را داشتند.
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج و تحلیل دادهها، مشخص شد که بین مؤلفه‌های «مثبت نگری با معنا در زندگی» بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ و هرچه میزان تأثیر و نگرش مؤلفه‌های مثبت نگری بیشتر باشد، معنا در زندگی در بیماران سرطانی بیشتر میشود؛ و با توجه به مقادیر «بتا» کارکرد مثبت روزانه (145/0=ß)، خودارزیابی مثبت (294/0-=ß)، انتظارات مثبت آینده (185/0=ß)، ارزیابی دیگران از خویش (312/0=ß)، خوداعتمادی (077/0=ß)، جذب (802/0=ß)، ارزیابی پریشانی (683/0=ß)، تنظیم هیجانی (219/0=ß) میتوانند تغییرات مربوط به معنا در زندگی بیماران سرطانی را بطور معنیدار پیشبینی نمایند؛ که متغیر ارزیابی پریشانی و ارزیابی دیگران از خویش بیشترین تاثیر را در معناداری متغیرها داشتند. یافته‌های به‌دست‌آمده این فرضیه را تأیید میکنند که هرچه رابطه مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب بالاتر باشد، معنا در زندگی آنها نیز بیشتر می‌باشد؛ بنابراین نتایج حاصله از این پژوهش با یافته‌های اوژند (1402)، رحیمی و پرندین (1401)، فریدی و جلیلی ابراهیم آبادی (1400)، قطبی نژاد بهرآسمانی، احدی، حاتمی و صرامی فروشانی (1399)، حاج آقاجانی (1399)، محمودی (1399)، اکبرپور نیکور (1399) و محصص (1399) همسو می‌باشد.
بیماران سرطانی در حال درمان که مثبت نگر هستند، می‌کوشند به‌رغم محدویت‌هایی که در خود سراغ دارند نگرش به خویشتن داشته باشند، این نگرش پذیرش خود است؛ بنابراین فرد با استفاده از تفکر مثبت، به استعدادها و توانایی ها و فعالیت‌های مثبت خود می‌پردازد و به شناخت صحیح و مثبتی از خود می‌رسد. مثبت نگری موجب میشود به شیوه‌ای مؤثر مشکلات خود را حل کرده و تصمیم‌های مناسبی اتخاذ کند و دیگر اینکه کلیشه‌ای فکر نکرده و اطلاعات را بدون پردازش نپذیرد. لازمه برآورده شدن نیازهای اساسی فوق تسلط یافتن بر مهارت مهم مثبت اندیشی در زندگی است. مهارت‌های مثبت اندیشی جزء طرح‌های پیشگیرانه ارتقایی بهداشت روان است که توسط سازمان جهانی بهداشت مطرح شده است.
روانشناسی مثبت، به‌عنوان شاخه جدیدی از روانشناسی، به‌طور اساسی به مطالعه علمی نیرومندی‌ها و شادمانی انسان نظر دارد، شادمانی و هیجانی به‌عنوان هیجان‌های مثبت میتوانند به تولید هنر و علم یا مشکل‌گشایی خلاق در زندگی مؤثر باشد. تحمل پریشانی به میزانی که یک فرد قادر به تحمل حالت‌های روان‌شناختی و یا جسمانی منفی است اشاره میکند. تحمل پریشانی به‌طور فزاینده‌ای به‌عنوان یک سازه مهم در ایجاد بینش‌های جدید در مورد شروع و ابقاء آسیب‌شناسی روانی همچنین پیشگیری و درمان آن ملاحظه میشود. تحمل پریشانی به ظرفیت ادراک شده برای تحمل وضعیت‌های هیجانی یا حالت‌های آزارنده دیگر و به تظاهر رفتاری تحمل حالت‌های درونی پریشانی‌آور که به‌وسیله انواع مختلف عوامل استرس‌زا فراخوانده شده است، اشاره میکند. بیماران در حال درمان که پریشانی بالایی دارند بیشتر قادرند که به پریشانی و شرایط برانگیزاننده پریشانی پاسخ انطباقی دهند و هیجان‌های مثبت بیشتری را تجربه کنند. بین مثبت نگری با معنا در زندگی بیماران سرطانی شهرستان میاندوآب رابطه معناداری وجود دارد. برای تعیین تاثیر هر یک از متغیرهای «مثبت نگری» به‌عنوان متغیر پیشبین و «معنای زندگی» به‌عنوان متغیر ملاک در معادله رگرسیون تحلیل شدند؛ و با توجه به مقادیر بتا کارکرد مثبت نگری (094/0=ß) میتوانند تغییرات مربوط به معنای زندگی را بطور معنیدار پیشبینی نمایند.
سیمونز و گاهر (2021) در تحقیقات خود مشخص کردند، تحمل پریشانی از فرآیند‌های شناختی تاثیر می پذیرد و آن را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. به‌عنوان مثال تمایل به توجه به ابعاد پریشان کننده، یک موقعیت و تغییر معنای موقعیت (به‌عنوان مثال فاجعه سازی یا کوچک نمایی) بر ایجاد پریشانی تاثیر می‌گذارد و همچنین عملکرد تحمل پریشانی را نیز تحت تاثیر قرار میدهد.
رومو-گونزالس و همکاران (2014) در پژوهشی به بررسی کارآمدی آموزش مثبت در ارتقای بهزیستی و هیجان‌های مثبت دانشجویان پرداخته‌اند و نتایج مطالعه آنها نشان داده که آموزش مؤلفه‌های موجود در روانشناسی مثبت‌گرا توان بالایی در ارتقای هیجان‌های مثبت دارد.
چیدا و هامر (2008) در پژوهشی با عنوان عامل روانی اجتماعی مزمن و پاسخ به اضطراب در افراد سالم نشان دادند هیجان مثبت و منفی دو سر یک پیوستار بوده و قابل تبدیل به یکدیگر می‌باشند. تحمل پریشانی به میزانی که یک فرد قادر به تحمل حالت‌های روان‌شناختی و یا جسمانی منفی است اشاره میکند
با توجه به یافته‌ها پیشنهاد میشود جلسات مثبت اندیشی برای بیماران سرطانی در نظر گرفته شود. همچنین لزوم مراقبت‌های روان‌شناختی برای بیماران درحال درمان به شیوه‌های کم‌هزینه و رایگان نظیر برنامه‌سازی در رسانه‌ها احساس میشود.
References
1. Aghayousefi, Alireza and Monjem, Arefeh. (2019). The effectiveness of group psychotherapy based on interactional behavior analysis on the emotional schemas of addicts in the process of quitting. Journal of Military Medicine, 4(2), 113-124. [in Persian]
2. Ansari-Nejad, Nasrollah. (2016). Analysis of juvenile delinquency in Tehran Correctional Center. Social Welfare, 12(45), 423-450. [in Persian]
3. Hosseinchari, Masoud and Fadakar, Mohammad Mehdi. (2015). Studying the impact of university on communication skills based on a comparison of students and undergraduates. Daneshvar Behaviour, 12(15), 21-32. [in Persian]
4. Basharpour, Sajjad and Abbasi, Azadeh. (2019). The relationship between distress tolerance and negative and positive distress with the severity of dependence and craving in substance-dependent individuals. Journal of Behavioral Sciences Research, 112(1), 102-92. [in Persian]
4. Bandura A.2017. Self-efficacy: The exercise of control. New York: Worth Publishers.
5. Baumagartner, S. between Adolescents’ Risky Sexual Online Behavior and Their Perceptions of this Behavior. J Youth Adolescent, 39(10), 1226–1239.
6. Betkowska-Korpała B.(2012) Personality in the big five model and maintaining abstinence after one year follow-up. Psychiatr Pol. 46 (3): 387-99.
7. Dennhardt AA, Murphy JG.(2013). Prevention and treatment of college student drug use: A review of the literature. Addict Behav. 38 (10): 2607- 18.
8. Tavakoli Ghochani, Hamid; Armat Mohammad Reza and Mortazavi, Hamed, (2014), Factors related to attempts to quit addiction in those referred to the Bojnourd Welfare Addiction Clinic between 2013 and 2014, Scientific Journal of Zanjan University of Medical Sciences and Health Services, 3, 38: 28-39.
9. Embleton L, Ayuku D, Atwoli L, Vreeman R, Braitstein P.(2012). Knowledge, attitudes, and substance use practices among street children in Western Kenya. Subst Use Misuse. 47 (11):1234-47.
10. Friedman GL.(2016). Narcotic Anonymous: Promotion of change and growth in spiritual health, quality of life and attachment dimensions of avoidance and anxiety in relation to program involvement and time clean. [Dissertation]. Alliant International University. Los Angeles, California. 4-32.
11. Garcia, D. Archer, T. Moradi, S. Andersson, A. (2012). Exercise Frequency, High Activation Positive Affect, and Psychological Well-Being: Beyond Age, Gender, and Occupation, Göteborgs Universitet, Psychology, 3(4), 328-336.
12. Hiroi, N. Agatsuma, S. (2015). Genetic susceptibility to substance dependence Journal of Molecular Psychiatry, 10, 336–344.
فصلنامه روانشناسی ارتباطات، زمستان سال 1403، دوره 1، شماره 1، صفحات 65 تا 77
[1] . Meaning in life
[2] . Ghras, jan
[3] . Dec Wors, Stein and Seligman
[4] . Antony, Dover, Andreotti, and Congard
[5] . Chakhsi, Kress, Summers-Spikerman and Buhlmeijer
