بررسی عوامل مؤثر بر شاخص مخارج سلامت پرداخت شده از جیب و مقایسه عملکرد دولت‌های پس از انقلاب (1400-1368)
محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
فاطمه السادات همایونی
1
,
علی بقائی سرابی
2
,
محمود عیسوی
3
,
عاصمه قاسمی
4
1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحدعلوم تحقیقات، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه اقتصاد اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
4 - استادیار گروه علوم اجتماعی-جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: مخارج سلامت پرداخت شده از جیب, سیاست‌گذاری سلامت, دولت, بهداشت و درمان,
چکیده مقاله :
شاخص مخارج سلامت پرداخت شده از جیب از جمله شاخص‌های جدید ارزیابی سیستم سلامت است که مورد توجه سیاست‌گذاران، مدیران و دانشگاهیان بوده است. این پژوهش که با استفاده از یک الگوی رگرسیونی چند متغیره که به روش گشتاورهای تعمیم‌یافته (GMM) مورد برآورد قرار گرفت، به بررسی نوآورانه عوامل مؤثر بر شاخص مخارج سلامت پرداخت شده از جیب با تأکید بر عوامل اجتماعی و اقتصادی در سطح کلان پرداخته و عملکرد دولت‌های پس از انقلاب اسلامی در این خصوص را در سال‌های 1400-1368 مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل از برآوردها نشان می‌دهد متغیرهایی همچون درآمدهای سرانه، زیرساخت‌های بهداشتی، سالمندی جمعیت و سهم جمعیت شهری دارای اثر مثبت معنادار بر شاخص مخارج سلامت پرداخت شده از جیب می‌باشند. همچنین متغیرهای وضعیت مالی و درصد پوشش بیمه‌های درمانی اثر معناداری بر شاخص مورد نظر نشان نداده است. در بین متغیرهای مجازی به کار رفته برای دولت‌های مختلف، تنها متغیر مجازی دولت تدبیر و امید از معناداری لازم برخوردار است و این امر نشان‌دهنده آن است که عملکرد سیاست‌های بهداشت و درمان دولت‌های پس از انقلاب، به غیر از دولت مذکور تفاوت معناداری بر شاخص مخارج سلامت پرداخت شده از جیب نداشته است.
The out-of-pocket health expenditure index is a novel indicator for assessing healthcare systems and has attracted the attention of policymakers, managers, and academics. This research employed a multivariate regression model, using the Generalized Method of Moments (GMM), to innovative examine the factors influencing out-of-pocket health expenditure, with a particular focus on macro-level social and economic factors across post-Islamic Revolution governments between 1989 and 2021. The estimation results show that variables like per capita income, healthcare infrastructure, population aging, and urban population share have statistically significant positive impacts on the out-of-pocket health expenditure index. On the other hand, the index was not significantly impacted by financial status or percentage of healthcare insurance coverage. Among the dummy variables representing different governments, only the "Moderation and Hope" government dummy variable showed statistical significance. This suggests that healthcare policy performance across post-revolutionary governments, excluding said specific administration, did not produce meaningful differences in out-of-pocket health expenditure indices.
امجدی، حوریه؛ مطلبی، مسعود و گنجی، قربانعلی. (1399). تحلیل مقایسهای سیاست‌های اجتماعی-رفاهی در دولت‌های احمدینژاد و روحانی، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، شماره 47، صفحه 191-177.
بانک مرکزی ایران. (بی‌تا). بانک اطلاعات سری‌های زمانی اقتصادی، برگرفته از: https://tsd.cbi.ir/Display/Content.aspx
جمشیدی، حمیدرضا، عزیزی، فریدون؛مرندی،سیدعلیرضا و لاریجانی، باقر. (1400). سلامت در جمهوری اسلامی ایران 1400 - 1357 جلد اول و دوم. تهران: انتشارات اطلاعات
درویش، آذر و علیرضانژاد، سهیلا. (1400). توسعه انسانی، سن و رفتار سلامتی: مطالعه‌ای در شهر سمنان. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، شماره 51، صفحه 68-53.
سازمان تأمین اجتماعی. (1401). 60 سال سازمان تأمین اجتماعی از نگاه آمار 1400-1340.
سفیری، خدیجه؛ شایسته، سولماز و شیرمحمدی، ایلناز. (1400). جامعه‌شناسی سلامت، تهران: انتشارات دانشگاه الزهراء (س)
عبداله میلانی، مهنوش؛ محمدی، تیمور و توسلی، سلاله. (1396). عوامل مؤثر بر مخارج سلامت با تأکید بر سالمندی جمعیت: یک مطالعه پانل بین کشوری. پژوهشنامه اقتصادی، شماره 65، صفحه 50-25.
کارگر ده‌بیدی، نوید؛ قربانیان، عفت و فتحی، فاطمه. (1397). ارزیابی عوامل مؤثر بر مخارج سلامت در کشورهای اسلامی گروه D-8. پژوهش‌های اقتصادی ایران. شماره 77، صفحه 215-195.
مرکز آمار ایران. (1400). سری زمانی نماگرها و شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی 55 سال کشور.
مرکز آمار ایران. (1400-1368). سالنامه آماری کشور.
مرکز آمار ایران. (1400-1380). حساب‌های ملی سلامت.
مؤسسه ملی تحقیقات سلامت جمهوری اسلامی ایران. (1396). دیده‌بانی نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. (1400 الف). مجموعه گزارش‌های پایش فقر در سال ۱۴۰۰.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. (1400 ب). مجموعه گزارش‌های فقر چند بعدی: گزارش فقر بهداشت و سلامت در ایران.
همایونی، فاطمه‌السادات؛ بقائی سرابی، علی؛ عیسوی، محمود و قاسمی، عاصمه. (1402). تحلیل اسنادی سیاست‌گذاری سلامت در دولت‌های هشت‌گانه جمهوری اسلامی ایران از سال 1400-1368 (با تأکید بر مصوبات هیأت دولت)، مدیریت بهداشت و درمان، دوره 15، شماره 2، صفحه 79-65.
Hajibabaei, H., Sadeghi Soghdel, H., Faraji Dizaji, S., & Ahmadi, A. (2020). Health expenditures in developing countries: determinants and guidelines. Journal of Research and Health, 10(4), 257-266. [Persian]
Muremyi, R., Haughton, D., Niragire, F., & Kabano, I. (2023). Determining Factors Influencing Out-Of-Pocket Health Care Expenditures in Low-and Middle-Income Countries: A Systematic Review. In Applied Research Conference in Africa (pp. 441-450). Springer, Cham.
Petrera Pavone, M., & Jiménez Sánchez, E. (2019). Determinants of out-of-pocket spending on health among the poor population served by public services of health in Peru, 2010–2014. Rev Panam Salud Publica; 43, sept. 2019.
Reinhardt, U. E., & Cheng, T. M. (2000). The world health report 2000-Health systems: improving performance. Bulletin of the World Health Organization, 78, 1064-1064.
