واکاوی الگوی معماری خانه های تبریز دوره قاجار با نظریه الگوی زنده از بعد حس مکان (نمونه موردی: خانه های مشروطه، حریری و بهنام)
محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگیسنبل فرجی 1 , نیما ولی زاده 2 , مریم سینگری 3 , لیدا بلیلان اصل 4
1 - دانشجوی دکتری معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - استادیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - استادیارگروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
4 - دانشیارگروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
کلید واژه: زبان الگو, خانه قاجار, معماری, الگوی زنده, تبریز,
چکیده مقاله :
شناخت الگوها روشی برای آشنایی با زبان معماری است، تا اگر در طراحی دغدغهی استفاده از این الگوها را داشته باشیم روشی برای مواجهه با آنها پیش رویمان باشد. زبان الگو یک شیوه یا سبک طراحی نیست بلکه چالشی است در جهت تلفیق الگوها با یکدیگر و انجام پروژه های عملی. اما مهمترین مسئله ارتباط این الگوهاست. هدف تحقیق حاضر تحلیل الگوی معماری خانه های قاجار تبریز با نظریه الگوی زنده از بعد حس مکان می باشد. الگوی معماری خانه های تبریز دوره قاجار با نظریه الگوی زنده از بعد حس مکروش تحقیق حاضر توصیفی تحلیلی بصورت کمی و کیفی است. جامعه آماری شامل خانه های قاجار تبریز و متخصصان در این رشته می باشد. فرآيند ارزيابي این پژوهش در چهار مرحله به نتيجه رسيده است؛ برای تحلیل داده ها از روش آنتروپی و تاریخی تفسیری به همراه تطبیقی انجام گرفت. یافته ها نشان دهندۀ آن است¬که هر سه خانه مشروطه، حریری و بهنام از نظر سه اصل بعد حس مکان با الگوی زنده کریستوفر تطابق دارند. و از بین سه اصل، اصل پیوند عمیق و ابهام بیشترین انطباق با وزن 0/35 بدست آمده است. در نتیجه زبان الگو یک شیوه یا سبک طراحی نیست بلکه چالشی است در جهت تلفیق الگوها با یکدیگر و انجام پروژه ای عملی. اما مهمترین مسئله ای که در اینجا وجود دارد ارتباط این الگوهاست. بدیهی است استفاده از این الگوها موجب خواهد شد که فضا به عنوان تأمین کنندۀ آسایش ساکنین و ایجاد حس مکان، گامی در جهت ارتقای افزایش میزان مطلوبیت فضایی برداشته و در بهتر شدن معماری معاصر ایران مؤثر واقع شود.
آسایش، سیدمحمد (1399). تدوین زبان الگو برای خانه‌های امام‌حسینی در یزد. صفه، دوره سی‌ام، شماره 4: 26-5.
باقری، محمد؛ حجت، عیسی؛ دشتی، مینا (1394). ارزیابی تحول زبان الگو در معماری مسکن بررسی موردی: خانه‌های دوره قاجار و مسکن معاصر در شهر زنجان. نامه معماری و شهرسازی، دوره هفتم، شماره 14: 156-141.
حجت، عیسی (1391). معماران کوچک: آموزش معماری از آموزش سینه‌به‌سینه تا آموزش شانه‌به‌شانه. آموزش مهندسی ایران، دوره چهاردهم، شماره 56: 53-37.
حیدری، علی‌اکبر؛ کیایی، مریم (1400). تحلیل تطبیقی زبان الگوی مسکن در مقیاس میانی (خرده فضا) (نمونه موردی: بررسی تقسیم سه‌تایی‌ها در خانه‌های یزد و تبریز). معماری اقلیم گرم‌وخشک، دوره نهم، شماره 4: 52-35.
رمضانپور، مهرناز؛ شرقی، علی؛ صالح صدق پور، بهرام (1400). برچسب‌زنی نمای مسکن طبق وضعیت اجتماعی- اقتصادی ساکنین؛ دیدگاه متخصصان، مورد مطالعاتی: منطقه چهار شهرداری شهر تهران، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دوره چهاردهم، شماره 34: 131-146.
سالینگروس، نیکلاس (1386). ساختار زبانهای الگو، دانشگاه تگزاس، سن آنتونیو، مترجم سعید زرین مهر، فصلنامه تحقیقات معماری.
حسن‌زاده، سیدعبدالمهدی (1399). قرآن کریم، تهران: انتشارات آثار سخن.
شفیعی زاده، کسری (1396). بررسی کهن‌الگوها یا انگارههای بنیادین پایدار در معماری ایرانی، پژوهشهای نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، دوره اول؛ شماره 6: 145-127.
فلامکی، محمد منصور (1384). معماری بومی، چاپ دوم، تهران: نشرفضا؛ مؤسسه علمی و فرهنگی فضا.
کاتب، فاطمه (1391). معماری خانه‌های ایرانی، تهران: انتشارات طبع و نشر.
الکساندر، کریستوفر (1396)، معماری و راز جاودانگی، مترجم: مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
الکساندر، کریستوفر (1392)، سرشت نظم ساختارهای زنده در معماری، ترجمه: رضاسیروس صبری و علی‌اکبری، تهران: پرهام نقش.
کیوانی نژاد، ملیکا؛ تاج، شهره؛ صالحی، هما (1398). انطباق زبان الگو با معماری بومی روستایی ایران در راستای پایداری محیط (مطالعه موردی، دهستان لفور)، جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، دوره نهم، شماره 37: 944-925.
گلابچی، محمود؛ زینالی، فرید (1391). معماری آرکی تایپی (کهن‌الگویی)، تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
مهاجری، ناهید؛ قمی، شیوا (1387). رویکردی تحلیلی بر نظریه های طراحی کریستوفر الکساندر از یادداشت هایی بر ترکیب فرم و زبان الگو تا مفاهیم جدیدی از نظریه پیچیدگی، مجله هویت شهر، دوره دوم، شماره 2: 56-45.
نعمتی، محمد؛ افشار نادری، کامران؛ امین پور، احمد (1391). بررسی مفهوم فضا در معماری خانه‌های تاریخی دوره صفویه تا قاجار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری گرایش مطالعات معماری ایران.
Alexander, C., Ishikawa, S., Silverstienm, M. (1977). A pattern language: towns, buildings, construction. Oxford University Press, New York.
Alexander, C., Nies, H., Anninou, A., King, I. (1978). A new theory of urban design. Oxford University Press, New York.
Alexander, C. (2004). The nature of order: an essay on the art of building and the nature of the universe. 4, The luminous ground. Centre for Environmental Structure, Berkley.
Alexander, V. N. (2013). Creativity: Self-Referential Mistaking. Not Negating. Biosemiotics, 6, 253- 272.
Avgeriou, P. & Zdun, U. (2005). Architectural Patterns Revisited - A Pattern Language. Conference: EuroPLoP' 2005, Tenth European Conference on Pattern Languages of Programs, Irsee, Germany,
July 6-10, 2005.
Bhatt, R. (2010). Christopher Alexander’s pattern language: an alternative exploration of space-making practices. J Archit, 15(6):711-729.
Cassel, A. & Bergenhem, C. (2020). Decision Hierarchy and Architectural Patterns, Qamcom Research and Technology AB, 1, 1-29.
Dawes, M.J., Ostwald, M.J. (2017). Christopher Alexander’s A Pattern Language: analyzing, mapping and classifying the critical response. City Territ Archit, 4, 17. https://doi.org/10.1186/s40410-017-0073-1.
Dearden, A. and Finlay, J. (2006). Pattern languages in HCI: a critical review, Published in Human Computer Interaction, 21(1): 45-61.
Goodyear, P. (2004). Patterns, pattern languages and educational design, Proceedings of the 21st ASCILITE Conference, 339-347
Jiang, B. & Huang, J. (2021). A new approach to detecting and designing living structure of urban environments. Computers, Environment and Urban Systems, 88, 1-10.
Jiang, B. (2022). A new kind of city science built on living structure and on the third view of space, Coordinates, February issue, 16-25.
Komolov, S., Dlamini, G., Megha, S., Mazzara, M. (2022). Towards Predicting Architectural Design Patterns: A Machine Learning Approach. Computers, 11, 1-19, 151. https://doi.org/10.3390/computers11100151.
Park, Y (2015) The network of patterns: creating a design guide using Christopher Alexander’s pattern language. Environ Plan B Plan Des 42(4):593-614
Van, W. M. and Van, D. G. C. (2003). Pattern Languages in Interaction Design: Structure and Organization, Human-Computer Interaction, Published by IOS Press, (c) IFIP, 527-534
