آسیب شناسی مدیریت و سازماندهی سیاسی فضای جهانی

محورهای موضوعی : جغرافیای سیاسی-ژئوپلیتیک

دکتر محمود واثق ¹ , سعید عزیزی ²

1 - دانشیار، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1403/09/28 تاریخ پذیرش : 1403/11/10 تاریخ انتشار : 1404/04/01

کلید واژه: فضا, مدیریت و سازماندهی سیاسی فضا, فضای جهانی, ساختار جهانی, الگوی مرکز-پیرامون,

چکیده مقاله :

با توجه به نابرابری‌های سیاسی، ژئوپلیتیکی و اقتصادی موجود در ساختار حال حاضر فضای جهانی و غلبه الگوی قطبی مرکز- پیرامون بر این فضا، امکان تداوم و پایداری فضای جهانی را با موانع بیشماری از بحرانها و بی‌ثباتی‌های مستمر مواجه نموده است. پرسش مهمی که در این رابطه قابل طرح می­باشد آن است که، برای تغییر بنیادین فضای کنونی جهان از وضعیت نامتوازن و غیرپایدار کنونی به وضعیت پایدار و متوازن، چه اقداماتی ضرورت دارد؟ بر همین اساس، هدف مقاله حاضر آسیب‌شناسی وضعیت نامطلوب مدیریت و سازماندهی فضای کنونی جهان در وجوه ژئوپلیتیکی، اقتصادی، اجتماعی و دیگر ابعاد فضا در وهله نخست و پیشنهاد و ارائه راهکارهای مناسب و موثر در جهت تغییر اساسی شرایط کنونی و نیل به ساختاری عادلانه، متوازن و پایدار در فضای جهانی است. پژوهش حاضر با رویکردی مساله محور و در قالب توصیفی- تحلیلی تدوین شده است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد چنانچه مجموعه‌ای از اقدامات ضروری نظیر تغییر بنیادی رویکرد حاکم بر مناسبات بین‌المللی در زمینه‌های سیاسی، ژئوپلیتیکی، اقتصادی، اجتماعی، امنیتی... و دیگر اقدامات مشابه در مناسبات بین‌المللی به مورد اجرا گذارده شود، امکان تغییر وضعیت نامتوازن کنونی در فضای جهانی به وضعیت مطلوب، و متوازن وجود داشته و از این طریق دستیابی به صلح و امنیت جهانی ممکن می­شود.

چکیده انگلیسی:

Given the existing political, geopolitical, and economic inequalities within the current global space structure and the dominance of the core-periphery model over this space, the sustainability and continuity of the global space are faced with numerous obstacles, including ongoing crises and instability. An important question in this regard is: What actions are necessary to fundamentally transform the current world order from its unbalanced and unsustainable state to a stable and balanced one? Accordingly, the goal of this paper is to analyze the undesirable status of the management and organization of the current global space in terms of geopolitical, economic, social, and other dimensions, and to propose effective solutions for fundamentally changing the current conditions and achieving a just, balanced, and sustainable global structure. This research is problem-oriented and presented in a descriptive-analytical framework. The findings of the paper indicate that if a series of essential actions, such as a fundamental shift in the approach governing international relations in political, geopolitical, economic, social, security, and other relevant areas, are implemented, it would be possible to transform the current unbalanced state of the global space into a desirable and balanced one. Through this transformation, global peace and security can be achieved.

منابع و مأخذ:

1) استاوریانوس، ال اس (1392). شکاف جهانی (سیر شکل گیری جهان سوم)، ترجمه: رضا فاضل، تهران، نشر ثالث.
2) برژینسکی، زی بینگو (1396). خارج از کنترل (اغتشاش جهانی در طلیعه قرن بیست و یکم)، ترجمه: عبدالرحیم نوه ابراهیم، تهران، انتشارات اطلاعات.
3) برنارد کوهن، سائول (1400). ژئوپلیتیک؛ جغرافیای روابط بین الملل (جلد اول و دوم)، ترجمه: قاسم محمدعلی پوریامچی، تهران، انتشارات دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
4) پیشگاهی فرد، زهرا، نورعلی، حسن (1402). 100 نظریه مغفول مانده جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک (2021- 1900)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
5) حاتمی نژاد، حسین، حسینی، حسین، و جوانبخت، محمد (1397). عدالت فضایی درایران، مشهد، انتشارات پاپلی.
6) حافظ نیا، محمدرضا (1390). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد، انتشارات پاپلی.
7) حافظ نیا، محمدرضا، کاویانی راد، مراد (1402). اصول کشورداری (مدیریت سیاسی فضای ملی)، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
8) خلجی، علی (1398). سطوح جدید شکاف دیجیتال در سراسر جهان، فصلنامه رشد فناوری، 5(59)، 1-8.
9) دهشیری، محمدرضا، بهرامی، زهرا (1398). بازشناسی نظام سلطه؛ ساختار و کارکرد سلطه در نظام بین الملل، تهران، انتشارات سمت.
10) ذکی، یاشار، قالیباف، محمدباقر، بدیعی‌ازنداهی، مرجان، موسوی، رحمت‌اله، ومقیمی، محمد(1400).طراحی چارچوب مفهومی بنیان‌های سازماندهی سیاسی فضا در مقیاس جهانی، مجله پژوهش های جغرافیای سیاسی، 6(1)، 63-91.
11) رضوانی، محمدرضا، طهماسبی، سیامک، و هاجری، بهرام (1401). بررسی وضعیت نابرابری و بی‌عدالتی در شاخص‌های سلامت و تعیین کننده¬های اجتماعی آن در ایران، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 12(48)، 1-14.
12) زرقانی، هادی (1388). مقدمه ای بر قدرت ملی مبانی، کارکردها، محاسبه و سنجش، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
13) ساعی، احمد (1384). توسعه در مکاتب متعارض، تهران، انتشارات سمت.
14) طالشی، مصطفی (1398). سیاست تمرکزگرایی و ناپایداری نظام سکونتگاهی در پیرامون کلان شهر تهران، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 8(2)، 133-156.
15) عزیزی، سعید، افضلی، رسول (1401)، آسیب شناسی سازماندهی سیاسی فضا در ایران از منظر رهیافت ساختار- کارگزار، فصلنامه آمایش سیاسی فضا، 4(3)، 174-191.
16) غلامی، بهادر، احمدی، سید عباس، و خالدی، حسین (1394). سازمان¬دهی سیاسی فضا و چالش¬های ناحیه¬ای در ایران (مطالعه موردی: استان های ایلام و آذربایجان غربی)، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، 19(2)، 89-120.
17) قوام، عبدالعلی (1390). اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل، تهران، انتشارات سمت.
18) کاوندی کاتب، ابوالفضل، حافظ نیا، محمدرضا (1400). بررسی عوامل موثر بر سازمان و مدیریت سیاسی فضا در کشورهای جهان، فصلنامه ژئوپلیتیک، 17(2)، 27-61.
19) مجتهدزاده، پیروز (1391). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران، انتشارات سمت.
20) مختاری هشی، حسین، کاویانی راد، مراد (1398). پردازش مفهوم هیدروپلیتیک، نشریه آب و توسعه پایدار، 6(2)، 26-15.
21) مویر، ریچارد (1390). درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمه: دره میرحیدر، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
22) مهکویی، حجت (1396). تحلیلی بر بحران منابع آب در کشورهای اسلامی منتخب، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، 6(2)، 169-199.
23) ناکس، پل، اگنیو، جان، و مک کارتی، لیندا، (1402)، جغرافیای اقتصادی جهان (جلد 1،2)، مترجمان: ذکی، یاشار، کرمی، افشین و میریان، مینا، تهران، انتشارات دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران.
24) ویسی، هادی (1398)، مفاهیم و نظریه¬های جغرافیای سیاسی، تهران، انتشارات سمت.
25) Ansell, C. K., & Plama, G.D. (2002). On restructuring Territoriality: Europe and North America. Cambridge University Press.
26) Huntington, Samuel, P. (1999). The Lonely Super Power. Foreign Affairs. Vol. 78, No. 2.
27) Kaplan, Robert D. (1994). Monsoon: The Coming Anarchy: How Scarcity, Crime, Overpopulation, Tribalism, and Disease Are Rapidly Destroying the Social Fabric of Our Planet, Atlantic Monthly.
28) Mearsheimer, John. (1967). Back to the Future, Instability after Cold War, Journal of International Affairs, 21: 2,229.
29) Slesnick, D. (1998), Empirical Approaches the Measurement of Welfare. Journal of Economic Literature, Vol. 36: 2108-2165
30) Stanton, A. (2007). The Human Development Index: A History. The Department of Economics at the University of Massachusetts-Amherst, Amherst, MA 01002.
31) Taylor, Alastair (1975): A system approach to the political organization of space, social science information, university of alberta, published by sage pub.14.7.
32) Taylor, p. (1989), Political Geography: World Economy, Nation State and Locality, Second Edition New York: John Wiley & Sonc.
33) United Nations Development Programme (2014), Human Development Report, New York, Retrieved from: http://hdr,undp.org/sites/default/files/hdr14-report-en-1.pdf
34) United Nations Development Programme (1990). Human Development Report, New York, Oxford University pub.
35) worldpopulationreview.com
36) http//www.who.int
37) http//www.wri.org
38) yun.ir/udvyh9 (www.eia.gov(
39) yun.ir/8m5on (http://www.unesco.org)
40) yun.ir/fw5vgg (https://www.itu.int/en/)
41) yun.ir/27ycpb (https://www.worldbank.org)
42) yun.ir/nrb1y7 (https://www.worldbank.org)
43) yun.ir/hxpk16