بررسی ابعاد حقوقی و چالش های پیرامون موانع قانونی اجرای احکام قطعی محاکم
محورهای موضوعی : فقه الجزاء
1 - کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
2 - کارشناس ارشد حقوق عمومی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
کلید واژه: مختومه, توقف, تاخیر, حکم, اجرای احکام,
چکیده مقاله :
اجرای احکام قطعی محاکم به عنوان مرحله‌ای کلیدی در تحقق عدالت، نقشی اساسی در کارآمدی نظام قضایی ایفا می‌کند. با این حال، این فرآیند در بسیاری از موارد با موانع و چالش‌های گوناگونی مواجه می‌شود که می‌تواند اجرای احکام را به تعویق بیندازد، متوقف کند یا حتی منجر به تعطیلی آن‌ها شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی ابعاد حقوقی و تحلیل چالش‌های مرتبط با اجرای احکام قطعی محاکم انجام شده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات آن از طریق مطالعه منابع کتابخانه‌ای، بررسی قوانین و مقررات و تحلیل رویه قضایی جمع‌آوری شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که موانع اجرای احکام قطعی شامل مواردی نظیر توقف اجرا به دلیل اعتراض به حکم یا درخواست تجدیدنظر، تأخیر در اجرای حکم به دلیل رفع اشکالات قانونی یا پیچیدگی‌های اداری، و تعطیلی اجرا به دلیل سقوط تعهدات یا نقص در مقدمات قانونی است. همچنین، چالش‌هایی نظیر ضعف هماهنگی میان نهادهای قضایی، افزایش هزینه‌های اجرا، فشارهای اجتماعی و اقتصادی و تأثیرات روانی ناشی از تأخیر در اجرای احکام، عملکرد نظام قضایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که رفع این چالش‌ها نیازمند اصلاحات قانونی، تقویت نظارت بر فرآیند اجرا، آموزش نیروی انسانی متخصص و استفاده از فناوری‌های نوین است. این اقدامات می‌توانند کارآمدی نظام قضایی را افزایش داده و اعتماد عمومی به دستگاه قضایی را بهبود بخشند.
The execution of final court rulings, as a key step in the realization of justice, plays a fundamental role in the efficiency of the judicial system. However, in many cases, this process faces various obstacles and challenges that can delay, stop, or even lead to their closure. The present study aims to examine the legal aspects and analyze the challenges related to the execution of final court rulings. The research method is descriptive-analytical and its information was collected through the study of library resources, the study of laws and regulations, and the analysis of judicial practice. The research findings show that the obstacles to the execution of final rulings include such things as suspension of execution due to objection to the ruling or appeal, delay in the execution of the ruling due to the resolution of legal problems or administrative complexities, and suspension of execution due to the collapse of obligations or deficiencies in legal premises. Also, challenges such as weak coordination between judicial institutions, increased execution costs, social and economic pressures, and psychological effects resulting from the delay in the execution of rulings affect the functioning of the judicial system. The research results show that addressing these challenges requires legal reforms, strengthening oversight of the implementation process, training specialized human resources, and the use of new technologies. These measures can increase the efficiency of the judicial system and improve public trust in the judiciary.
منابع
الف. کتاب‌ها:
شفیعی، ح. (1402). اجرای احکام مدنی (چاپ هفتم). انتشارات حقوق پویا.
صفاری، م. (1396). مجموعه کامل قوانین و مقررات محشای قانون اجرای احکام مدنی و کیفری (چاپ اول). انتشارات محمدرضا صفاری.
صفدریان، ح. (1403). اجرای احکام مدنی در مراجع قضایی ایران (چاپ پنجم). انتشارات قوه قضائیه.
صدرزاده، ا. (1387). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دادگاه های عمومی و انقلاب (جلد 1، چاپ پنجم). موسسه انتشارات جهاد دانشگاهی.
صفایی، س. ح.، و قاسم‌زاده، س. م. (1403). اشخاص و محجورین (چاپ سی و پنجم). انتشارات سمت.
قاسم‌زاده، س.م. (1386). حقوق مدنی، اصول قراردادها و تعهدات (چاپ هفتم). انتشارات دادگستر.
مولودی، س. ن. (1392). بررسی دعاوی در حقوق ایران (چاپ اول). نشر شهریار.
مدنی، س. ج. (1403). آیین دادرسی مدنی (جلد 3، چاپ پنجاهم). انتشارات دراک.
محسنی، ح. (1395). آیین دادرسی مدنی فرانسه (چاپ چهارم). شرکت سهامی انتشار.
مهاجری، ع. (1388). شرح جامع قانون اجرای احکام مدنی (جلد 1 و 2، چاپ چهارم). نشر فکرسازان.
مهاجری، ع. (1397). مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد 2، چاپ اول). انتشارات فکرسازان.
مردانی، م. (1390). بررسی رویه قضایی در دعاوی حقوقی (چاپ چهاردهم). انتشارات سمت.
مردانی، ن.، و قهرمان، م. (1390). اجرای احکام مدنی. میزان.
موحدیان، غ. (1391). آئین دادرسی و اجرای احکام مدنی. انتشارات فکرسازان.
میرزایی، ع. (1386). محشی قانون اجرای احکام مدنی (چاپ دوم). انتشارات بهنامی.
هرمزی، ی. (1392). مبانی تحلیلی آیین دادرسی مدنی (چاپ اول). بوستان کتاب.
رازانی، ب. (1397). مجموعه تاریخی مقررات ثبت اسناد. کانون سردفتران و دفتریاران.
مقالات:
حسینی، م. (۱۳۸۵). بررسی موانع اجرای احکام کیفری در نظام قضایی ایران. مجله مطالعات حقوقی، ۱۲(۳)، ۴۵-۶۰.
رضایی، ع. (۱۳۹۰). تحلیل موانع اجرای احکام مدنی در محاکم قضایی. فصلنامه پژوهش‌های حقوقی، ۸(۲)، ۷۸-۹۵.
محمدی، ف. (۱۳۹۵). موانع قانونی اجرای احکام قطعی در نظام قضایی ایران. مجله حقوقی دادگستری، ۲۰(۴)، ۱۱۲-۱۳۰.
موسوی، س. م. (۱۳۹۸). چالش‌های اجرای احکام قضایی در ایران. فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، ۱۵(۱)، ۶۷-۸۴.
کریمی، م. (۱۴۰۰). بررسی تطبیقی موانع اجرای احکام در ایران و کشورهای پیشرفته. مجله حقوق تطبیقی، ۲۵(۳)، ۱۵۰-۱۷۰.
رحیمی، ا. (۱۴۰۱). نقش نهادهای اجرایی در اجرای احکام قضایی. فصلنامه پژوهش‌های قضایی، ۱۸(۲)، ۹۵-۱۱۰.
علیزاده، ز. (۱۴۰۲). بررسی موانع اجرای احکام قطعی در پرونده‌های مالی. مجله حقوق مالی و اقتصادی، ۱۰(۱)، ۴۵-۶۰.
تقوی، م. (۱۴۰۲). تأثیر اصلاح قوانین بر رفع موانع اجرای احکام قطعی. فصلنامه مطالعات حقوقی نوین، ۷(۴)، ۲۰۰-۲۱۵.
آهنگران، م، طایفی نصرآبادی، ف، و کشاورز، ع. (1402). کتابت قاضی، مبنایی برای اعطای نیابت قضایی و اجرای احکام صادره از محاکم؛ با تحلیلی در فقه اسلام و رویه قضایی ایران. پژوهشنامه حقوق اسلامی، 61.
امینی، م.، و نیکوییان، ا.. (1396). مفهوم‌شناسی اصول اجرای احکام مدنی. مجله حقوقی دادگستری، 81(97).
احمدی ق.، ع. (1388). اعاده عملیات اجرایی در قانون اجرای احکام مدنی. ماهنامه گواه، 14.
پناهنده، ب. (1391). اعتراض ثالث در آیین دادرسی مدنی و اجرای احکام مدنی. ماهنامه دادرسی، 16(94).
پورمولا، س. (1390). حق و حکم در فقه امامیه. پژوهشنامه حقوق اسلامی، 12(1)، 33.
حسن‌زاده، م. (1391). اثر فرجام‌خواهی بر اجرای حکم. فصلنامه حقوق، 42(2).
حراج، ع.، بشیری، ا.، و پورمحمد، ا. (1403). نقد الگوی ایرانی اجرای احکام قضائی بر اشخاص حقوقی و قیاس آن با الگوی مشابه در انگلستان. مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 29.
رستمی، و.، و سپهری، ک.. (1389). اجرای احکام مدنی علیه اشخاص حقوقی حقوق عمومی، موانع و راهکارها. فصلنامه حقوق، 40(2).
رنجبر، م.، و عسگری، ع.. (1396). موارد توقف عملیات اجرای احکام مدنی. فصلنامه قضاوت، 17(92).
شیبانی، ع.، دبیرنیا، ع.، و مشهدی، ع. (1402). چالش‌های اجرای احکام هیات عمومی دیوان عدالت اداری؛ با توجه به تفکیک ماهیت تقنینی و قضایی احکام صادره. حقوق اداری، 36.
عالی‌پور، ح.، و توحیدی نافع، ج.. (1394). تعویق صدور حکم: تاخیر در اجرای عدالت یا تغییر در اجرای عدالت. مجله مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، 2(4-5).
غلامی، ی.، جوادی، م.، و مقدسی، م.. (1402). اجرای احکام مدنی از محل ارزهای دیجیتال. حقوقی دادگستری، 121.
کربلایی امینی، م. (1391). موانع اجرای احکام مدنی. ماهنامه کانون، 57(126).
محسنی، ح.، و رضایی‌نژاد، ه. (1390). شکایت ثالث از عملیات اجرایی در مقایسه با اعتراض ثالث به رای. مجله علمی پژوهشی حقوق خصوصی، 8(18)
