بن‌مایه‌های عرفانی در رمان «چاه بابل» اثر رضا قاسمی
محورهای موضوعی :حسین احدی قورتولمش 1 , بیژن ظهیری ناو 2 , حسین نوین 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
2 - استاد گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. نویسنده مسئول:zahirinav@yahoo.com
3 - دانشیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
کلید واژه: رضا قاسمی, رمان چاه بابل, بن‌مایه‌های عرفانی, بحران هویّت, معنویّت.,
چکیده مقاله :
در این مقاله به بررسی بن‌مایه‌های عرفانی در رمان «چاه بابل» اثر رضا قاسمی پرداخته¬شده¬است. روش تحقیق کتابخانه‌ای و به شیوۀ تحلیلی و اهمیت و ضرورت انجام تحقیق، بسامد قابل¬توجه بن‌مایه‌های عرفانی در رمان است. در همین راستا، مهم‌ترین بن‌مایه‌های عرفانی به¬کاررفته در رمان از جمله ضرورت کسب آرامش در زندگی پردغدغه مدرن، غربت‌اندیشی، فرشتگان، مراقبه، خودشناسی، تقلّای عروج، عالم ذرّ، تقدّس عدد هفت، عشق و انواع آن بررسی¬شد. نتایج پژوهش نشان¬داد که قاسمی در رمان «چاه بابل» شخصیت‌هایی خلق¬کرده که به¬دلیل بحران هویت و دل‌زدگی از روزمره‌های زندگی به عرفان و معنویت روی¬آورده‌اند. این شخصیت‌ها خود را همانند مجسمه‌هایی با بال‌های بریده می‌پندارند که در دنیا اسیر ملکوت ملال شدهاند و شوق عروج به آسمان حقیقت در نهاد آن‌ها شعله¬می‌کشد. در مجموع، رضا قاسمی با اقتباس از داستان «هاروت و ماروت» داستانی آفریده که شخصیت‌های آن همانند هاروت و ماروت در دنیا مرتکب گناهانی شدهاند و عقوبت آن، هبوط در دنیایی است که لذّت آن زودگذر و رنج و غم آن جان‌گداز است و میل به عرفان و صعود از فرش به عرش در تمامی ابعاد زندگی آن‌ها مشاهده¬می‌شود.
In this article, the investigation and analysis of mystical themes in the novel "Chahe Babel" by Reza Ghasemi has been done. The library research method is written analytically and descriptively. The importance and necessity of conducting research was the significant frequency of mystical themes in the novel. In this regard, the most important mystical themes used in the novel, such as the need for peace in the busy modern life, the feeling of homelessness, angels, meditation, self-knowledge, trying to ascend from the world, the past world, the sanctity of the number seven, love and its types were investigated. The results of the research showed that Ghasemi created characters in the novel" Chahe Babel" who turned to mysticism and spirituality due to an identity crisis and fatigue from everyday life. These characters think of themselves as statues with cut wings and trapped in a world full of boredom. They wish to ascend to the sky of truth has ignited in their being. In general, Reza Ghasemi adapted the story of "Harut and Marut" and created a story whose characters, like Harut and Marut, have sinned in the world and deserve to fall into a world whose pleasures are fleeting and whose pain and sorrows are fatal and tend towards mysticism and ascension from the world. It is seen in all aspects of their lives.
منابع و مآخذ
1) بشیریه، حسین. (1384). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم: اندیشه‌های مارکسیستی. تهران: نی.
2) جعفری، محمدتقی. (1371). عرفان اسلامی. تهران: دانشگاه صنعتی اصفهان.
3) ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. (1390). بازشناسی و نقد تصوف، تهران: سخن.
4) رستمی، محمدزمان و آل‌بویه، طاهره، (1393). سیری در اسرار فرشتگان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
5) رضایی¬تهرانی، علی، (1393). سیر و سلوک: طرحی نو در عرفان عملی شیعی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
6) سبحانی، جعفر. (1373). منشور جاوید قرآن. چاپ سوّم. قم: مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام).
7) سجادی، سید جعفر، (1393). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
8) قاسمی، رضا. (1378). چاه بابل. سوئد: نشر باران.
9) یثربی، سیدیحیی. (1384). عرفان نظری. تهران: بوستان کتاب.
10) یونگ، کارل¬گوستاو. (1385). مشکلات روانی انسان مدرن. ترجمه محمود بهفروزی. تهران: جامی.
مقاله‌ها
1) دستجردی، مجتبی. (1400). «بررسی مؤلفه‌هاي مکتب اکسپرسيونيسم در رمان همنوايی شبانۀ ارکستر چوب‌ها». فصلنامۀ علمی تفسير و تحليل متون زبان و ادبيات فارسی (دهخدا). دورۀ 13. شمارۀ 49. پاییز 1400. صص 69-94.
2) زهره‌وند، سعید، (1392)، غربت‌اندیشی صوفیانه و بازتاب آن در شعر فارسی، پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 2، صص 105-140.
3) طاهری، حسین و دستمالچی، ویدا. (1399). «پیکرگردانی و گشت اسطوره‌ای در رمان چاه بابل اثر رضا قاسمی». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. س 16، ش 58. صص 185-159.
پایان‌نامه و رساله
1) احمدی، پریسا. (1401). «بررسی تطبیقی نشانه‌شناسی فرهنگی رمان‌های رضا قاسمی و بهاء طاهر با تکیه بر آرای یوری لوتمان». خلیل بیگ‌زاده. رسالۀ دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه رازی کرمانشاه.
2) شمسنیا، محمدامین، (1381). «فرهنگ استعارات شاهنامه». محمدرضا صرفی و محمدصادق
