ابن رضوان مالقی(د784ﻫ) و اندیشه سیاسی وی

محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی

مجتبی دوستی ¹ , یونس فرهمند ²

1 - نویسنده مسئول
2 - ندارد

تاریخ دریافت : 1392/04/25 تاریخ پذیرش : 1392/08/15 تاریخ انتشار : 1392/12/01

کلید واژه: ابن رضوان مالقی, الشُّهب اللامعة فی السیاسة الن, اندیشه سیاسی اسلامی, سلطان, سلطنت, عدالت,

چکیده مقاله :

الشُّهب اللامعة فی السیاسة النافعةکتابی است در آیین مُلک داری، آداب، سنن و سیره پادشاهی که عبدالله بن یوسف بن رضوان مالقی(د784ﻫ) دبیر و کاتب دربار مرینیان، بهدرخواست سلطان ابوسالم ابراهیم بن حسن مرینی(حک:760762ﻫ) با هدف تبیین روش و آداب حکومت داری برای سلطان مرینی نگاشته و در آن به بیان چگونگی اعمال سلطه سیاسی بر پایه عدالت اجتماعی پرداخته است. در نوشتار حاضر که در چهار بخش: مقدمه، معرفی کتاب، اندیشه سیاسی ابن رضوان و میزان اصالت آن تدوین شده، آراء ابن رضوان در باب سلطنت و سلطان، منابع فکری و اصالت نظرات سیاسی وی بررسی شده است و معلوم می‌گردد که ابن رضوان دارای اندیشه سیاسی نظام مند و تأسیسی نیست و این اثر بر اساس آراء طرطوشی، ماوردی و دیگر اندیشه ورزان پیشین تدوین شده است.

چکیده انگلیسی:

The book Al-Shuhub al-Lāmi`a fī al-Siyāsat al-Nafi'a is about the manner of governance, and the ways of ruling, written by Abdollah Ibn Yousef Ibn Ridwan Malaki that was the secretary and the scriber in the Marinid court. The book was required by the Sultan Abu salim Ibrahim Ibn Hassan Al-Marini. The thought of Ibn Ridwan is a political domination that is based on social justice by Sultan. The book has been written in four chapters: Introduction, introducing the book Al-Shuhub al-Lāmi`a fī al-Siyāsat al-Nafi'a,The Political Thought of Ibn Ri∙wānand its Originality. This is a survey of his thoughts about the Sultan and domination, its sources and originality. This paper shows that Ibn Ridwan's ideas were not originally structured and his book is based on  the works of ‎Turtushi and Mawardi as well as other thinkers.

منابع و مأخذ:

ابن خلدون، عبدالرحمن، رحلة ابن خلدون، به کوشش محمد بن تاویت طنجی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1425هـ .

همو، العبروتاریخالمبتدأوالخبرفیأیّامالعربوالعجموالبربرومنعاصرهممنذوی السلطانالأکبر، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، 1408هـ .

همو ، مقدمة، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، 1408هـ .

ابن خطیب، لسان الدین، الاحاطة فى اخبار غرناطة، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1424هـ .

ابن رضوان، عبدالله بن یوسف، الشهب اللامعة فى‌ السیاسةالنافعة، دراسة و تحقیق و راجعه سلیمان معتوق رفاعی و محمد شاذلی نیفر، بیروت، دارالمدار الاسلامی، 2002م.

ابن سلام، عبدالله، الذخائرو الاعلاق فی آداب النفوس و مکارم الاخلاق، باعتناء احسان ذنّون الثامری، بیروت، دارالصادر، 1432هـ .

ابن طقطقی، محمد بن علی، الفخری فی آداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، حققه و ضبطه و شرحه عبدالقادر محمد مایو و مراجعه احمد عبدالله فرهود، حلب، دار القلم العربی، 1418هـ .

ابن عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، تحقیق مفید محمد قمیحة، بیروت، دار الکتاب العلمیة، 1404هـ .

ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبدالحفیظ شلبى، بیروت، دار المعرفة، بى تا.

ابویعلی الفرا، محمد، الاحکام السلطانیة، تحقیق و تصحیح محمد حامد الفقی، مصر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده، 1987م.

بغدادی، اسماعیل پاشا، هدیة العارفین، تهران، اسلامیة، 1387هـ .

جاحظ، ابوعثمان عمرو، التاج فی اخلاق الملوک، تحقیق احمد زکی پاشا، قاهرة، معارف العمومیة، 1914م.

همو، التاج فی اخلاق الملوک، حققه و قدم له: فوزی عطوی، بیروت، الشرکة اللبنانیة للکتاب، 1970م.

حریری، محمد عیسی، تاریخ المغرب اسلامی و اندلس فی العصر المرینی، کویت، دار القلم للنشر و التوزیع، 1408هـ .

رحمان ستایش، محمد کاظم، بیت المال، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، مرکز دانشنامه بزرگ جهان اسلام، 1380ش.

رفاعی، سلیمان معتوق، مقدمة الشهب اللامعة فی السیاسة النافعة، بیروت، دارالمدار الاسلامی، 2002م.

سالاری شادی، علی و صفی الله صفایی، «تأثیرپذیری و نقد ابن خلدون از مسعودی»، تاریخ ایران، شماره 5/61، تابستان 1388ش.

سامی نشار، علی، مقدمه بر الشهب اللامعة فى‌ السیاسةالنافعة، قاهرة، دارالسلام، 1428هـ .

طباطبایی، سید جواد، ابن خلدون و علوم اجتماعی: وضعیت علوم اجتماعی در تمدن اسلامی، تهران، طرح نو، 1379ش.

همو، درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، تهران، کویر، 1384ش.

طرطوشی، محمد بن ولید، سراج الملوک، حققه و علق علیه نعمان صالح الصالح، ریاض، دار العاذریة، 1426هـ .

عارف، نصر محمد، «میراث سیاسی مسلمانان: کتابشناسی میراث سیاسی در چهار سده نخست هجری»، ترجمه مهران اسماعیلی، مجله علوم سیاسی، سال پنجم، شماره 20، زمستان1381ش.

همو، «میراث سیاسی مسلمانان: کتابشناسی میراث سیاسی سده­های پنجم، ششم و هفتم هجری»، ترجمه مهران اسماعیلی، مجله علوم سیاسی، سال ششم، شماره 21، بهار 1382ش.

همو، «میراث سیاسی مسلمانان: کتابشناسی میراث سیاسی سده­های هشتم و نهم هجری»، ترجمه مهران اسماعیلی، مجله علوم سیاسی، سال ششم، شماره22، تابستان1382ش.

فرهمند، یونس، اوضاعسیاسی، اجتماعی، فرهنگیوتجاریدردورهمرینیان(732-759هـ)، رساله دکتری، گروه تاریخ و تمدّن ملل اسلامی، تهران، دانشگاه تهران، 1389ش.

فیرحی، داود، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشرنی، 1378ش.

کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، موسسة الرسالة، 1414هـ.

کریستن سن، آرتور، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران، صدای معاصر، 1382ش.

ماوردی، علی بن محمد، احکام السلطانیة و الولایات الدینیة، حققة و خرج احادیثة و ضبط نصة و علق علیة: عصام فارس حرستانی و محمدابراهیم زغلی، بیروت، المکتب الاسلامی، 1416هـ .

مسعودی، ابوالحسن علی، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجرة، 1409هـ .

ناصری طاهری، عبدالله، «آئین مّلکداری در چهار کتاب سیاسی»، آینه پژوهش، سال سوم، شماره16، آذر و دی 1371ش.