آفرینش شاعرانه در فضای شهری: واکاوی نشانه شناختی فضای شهری باغ بلند شیراز
محورهای موضوعی : معماری
محمد سرمستانی
1
,
منوچهر فروتن
2
,
نیر طهوری
3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری، گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
2 - استادیار گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیار گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: پارک باغ بلند, نشانهشناسی, آفرینش شاعرانه, فضای شهری, صنایع ادبی,
چکیده مقاله :
شهر آکنده از دلالت‌های معنایی است که هم به‌واسطه طراحان آن و هم شهروندان رمزگذاری و توسط شهروندان، رمزگشایی می‌شود. بنابراین شهر را می‌توان به‌عنوان یک متن خواند. ازاین‌رو نشانهشناسی شهری روشی است برای بررسی زبان‌شناسانه فضای شهری که به واکاوی معنای فضای شهر می‌پردازد. این پژوهش در پی یافتن فنون و روش‌هایی است که می‌تواند منجر به فضاهای شاعرانه در شهر شود. ازاین‌رو با روش نشانهشناسی به واکاوی یک نمونه فضای شهری که دارای این ویژگی بوده پرداخته‌شده است. درنهایت پژوهش به بررسی مفاهیم نشانه‌شناختی مانند برجسته‌سازی ادبی، هنجار‌گریزی، خودکارشدگی و قاعده افزایی در یک نمونه موردی فضای شهری، باغ بلند شیراز، اثر مهرداد ایروانیان پرداخته است. در پایان پژوهش به روش‌هایی که وی برای ایجاد فضای شاعرانه به کار بسته است مانند آشنایی‌زدایی به‌واسطه انحراف از زبان معیار، ایجاد تعلیق و ایهام از طریق تصرف در محور هم‌نشینی دست‌یافته است.
According to Aristotle, poetics and art, were considered an imitation of reality but according to Bachelard, they were phenomenology of the imagination. Bachelard showed how houses are receptive to human characteristics and complexities, a house and its occupants usually match the architectural space, and residential space gives excellence to geometric space. House, in his opinion is a sheltered nest of dreams and imagination. Poetic imagination is always "text" and thus be interpreted and in reading the meaning of architecture and the city, both are studied as text. Thus poetics of urban space and architecture can be investigated from phenomenological, ethnographic and semiotics (Semio-logical) methods. Urban spaces in a semiotics approach, usually emphasize on the aspects of semantic systems. The city is filled with semantic significations which is encoded by both designers and citizens and then is decoded by the citizens. The city can be understood as a text by considering varying semiotics natures of the urban space. The question is, How to create a poetic urban space. The aim of this research is to find techniques that can lead to poetical features in urban spaces. The urban semiology is a method to linguistic analysis meaning of urban space. The article analysed a case study of urban space that has this features by semiology approach. The case study is Bagh-e Boland (Chamran Park) in Shiraz city, designed by Mehrdad Iravanian (b. 1957). Bagh-e Boland is an urban space which allows its audience to interpret and explore the meanings. After an introduction to urban and architectural semiotics, a sociosemiotic analysis is carried out to uncover the meaning system of this built environment. In this case, the park is viewed as structured by poetical characteristics and as a text. The park has been investigated by syntagmatic and paradigmatic, synchronic analysis. At the level of the design strategy, Iravanian has used three strategies to create a poetic space: intertextuality, defamiliarization, and metaphor. For intertextuality he linked his text with non-architectural texts such as sculptures or history of site. He has deviated from the standard language, has changed automatized meaning of the space and thereby has defamiliarized space. He has done this by increasing the scale forms, creating synchronicity spatial elements, and change in composition of the constructions. In addition, multiple meanings have been added to the space by using the architectural metaphor, amphiboly and metonymy. He suspended architectural elements and applied familiar construction and building materials in another way. He has provided metaphor by naming spaces, captured in the axis of the syntagmatic of spaces and usage of dual oppositions. Urban spaces are highlighted by exaggerating the textures used in floor, walls and furniture. It should be noted at the end that this spaces can be analyzed with other approaches, however looking at the language of this article is merely an urban space. Also intertextuality vision to text can disclose techniques of createing new meaning in space. Thus, an urban space, can help in motivation of thought, the audience, and the pleasure of discovery.
1. احمدی، بابک. (1386). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز. (نسخه چاپ 8، چاپ نخست 1370).
2. الکساندر، کریستفر. (1381). معماری و راز جاودانگی: راز جاودانه ساختن. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، مرکز چاپ و انتشارات.
3. ارسطو. (1343). فن شعر. (عبدالحسین زرین‌کوب، مترجم) تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. (چاپ دوم، چاپ نخست 1335).
4. اسکالوینی, ماریالویزا. (1387). زبانشناسی ساختگرا در مقابل نشانهشناسی در ادبیات، الگویی دیگر برای نقد معماری. (ش. صحرایی، مترجم) فصلنامه معماری و فرهنگ. 2و3، 151-158.
5. باشلار، گاستن. (1387)، بوطیقای فضا. (مریم کمالی و محمد شیر بچه، مترجم). تهران: روشنگران و مطالعات زنان (نشر اثر اصلی 1994).
6. بمانیان محمدرضا؛ درازگیسو سیدعلی؛ و سالم، پایا. (1392). بررسی تطبیقی کاربرد نماد و نشانه در آثار معماری دوره های صفوی و معاصر ایران. نقش جهان، 3 (2)، 13-21.
7. پاکتچی، احمد. (1384). چینش لایه‌های تاریخی به مثابه تضمین یا بازتعریف: مورد مسجد جامع اصفهان. در احمد پاکتچی (ویراستار) هماندیشی نشانهشناسی هنر اصفهان (ص. 101). اصفهان: فرهنگستان هنر، معاونت پژوهشی (گزارش عملکرد سال 1384).
8. پناهی، سیامک؛ هاشم پور، رحیم؛ اسلامی, سید غلامرضا. (1393). معماری اندیشه، از ایده تا کانسپت. هویت شهر، 8(17), 25-34.
9. پیرخضری، نورالدین و فلاحت, محمد صادق. (1396). نقش دلالت‌های فرهنگی اجتماعی بر شکل خیمه (مطالعه موردی: سیاچادر بختیاری و آغچ اوی ترکمن). هویت شهر، 11(1)، 43-52.
10. جمالپور، بیتا. (1384). بکارگیری نشانهشناسی در شهرسازی. هنرهای زیبا، 24، 54-45.
11. چندلر، دانیل. (1386). مبانی نشانهشناسی. (مهدی پارسا، مترجم). تهران: سوره مهر.
12. دباغ، امیر مسعود؛ و مختاباد، مصطفی. (1390). معماری پست مدرن از منظر نشانهشناسی. هویت شهر، 9، 72-59.
13. راپاپورت، اموس. (1386). معنای نظم شهر. بازیابی در بهمن 1386، از پایگاه انسانشناسی و فرهنگ: http://www.fakouhi.com/node/1689
14. رضایی هفتادر، غلام عباس؛ و ابراهیم نامداری، علی. (1392). آشنایی‌زدایی و نقش آن در شعر. ادب عرب، 5، 2، 88-69.
15. روشن، محبوبه؛ و شیبانی، مهدی. (1394). نشانهشناسی و معنایابی مفاهیم عرفان شناختی در معماری و شهرسازی با تلفیق «عرفان اسلامی و رمزگان امبرتو اکو»، مورد پژوهی: معماری صفوی مکتب اصفهان. مدیریت شهری، 38، 151-172.
16. ساسانی, فرهاد. (1384). بافت‌گردانی و متن‌گردانی در میدان نقش جهان. در احمد پاکتچی (ویراستار). هماندیشی نشانهشناسی هنر اصفهان (ص. 101). اصفهان: فرهنگستان هنر، معاونت پژوهشی (عملکرد سال 1384).
17. ساسانی، فرهاد. (1383). مبانی تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی استعاره. تهران: انتشارات سوره مهر.
18. سپهری، سهراب. (1376). هشت کتاب، چاپ هفدهم، تهران: طهوری.
19. سجودی، فرزان. (1383). نشانهشناسی کاربردی. تهران: شهرقصه.
20. سجودی، فرزان. (1384). چالش لایه‌های متن: مسجد امام اصفهان. در احمد پاکتچی (ویراستار)، هماندیشی نشانهشناسی هنر اصفهان، (گزارش
عملکرد سال 1384) (ص. 103). اصفهان.
21. سجودی، فرزان. (1388). نشانهشناسی: نظریه و عمل، تهران: علم.
22. سلطان‌زاده حسین؛ و ایلکا، شاهین. (1393). بازتاب مفهوم بینامتنیت منتج از برهم‌کنش مفاهیم سنتی و مدرن در نشانهشناسی طراحی شهری معاصر؛ موردپژوهی: طراحی شهری و معماری سبک واسازی و فولدینگ.مدیریت شهری، 13 (34)، 77-92.
23. شمیسا، سیروس. (1374). بیان و معانی، چاپ هشتم، تهران: فرهان.
24. صفوی، کورش. (1384). نگاهی به ادبیات از دیدگاه زبانشناسی. تهران: انجمن شاعران ایران.
25. ضمیران، محمد. (1382). درآمدی بر نشانهشناسی هنر. تهران: شهر قصه.
26. فروتن، منوچهر. (1388). چگونگی فهم فضای معماری ایران از نگاره‌های ایرانی (617-1000 ق/ 1591-1220 م)، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران.
27. فروغمند اعرابی، هوشنگ. (1395). خاستگاه فلسفی روش‌شناسی در دانش نشانهشناسی معماری و طراحی شهری. 34، 199-224.
28. کزّازی، میرجلال‌الدّین. (1373). زیباشناسی سخن پارسی (جلد 3، بدیع)، تهران: نشر مرکز، کتاب ماد.
29. مختاباد امریی، سیدمصطفی؛ و پناهی، سیامک. (1386). بررسی و تحلیل نقش معماری داخلی در تجلی معنا در فیلم های علمی تخیلی. هنرهای زیبا، 30، 118-107.
30. مردانی، سیده فاطمه. (1388). گذری کوتاه بر باغ بلند شیراز، نشریه اینترنتی معماری منظر، بازیابی 4 بهمن، 1394، از
.html گذری-کوتاه-بر-باغ-بلند-شیراز http://www.manzaronline.com/
31. مطیع، مهدی. (1384). بازتاب جدا بودگی در تعامل متن و بافت: گنبد مسجد شیخ لطف الله. در هماندیشی نشانهشناسی هنر اصفهان (ص. 104). اصفهان: فرهنگستان هنر، معاونت پژوهشی (گزارش عملکرد سال 1384).
32. معین، بابک. (1384). «مدلول ضمنی-اسطوره ای قدرت سیاسی در میدان نقش جهان». در هماندیشی نشانهشناسی هنر اصفهان (ص. 103). اصفهان: فرهنگستان هنر، معاونت پژوهشی (گزارش عملکرد سال 1384).
33. مهدوی نژاد، محمد جواد. (1384). آموزش نقد معماری تقویت خلاقیت دانشجویان با روش تحلیل همه جانبه آثار معماری. هنرهای زیبا، 23، 76-69.
34. میرشاه زاده، شروین؛ اسلامی، سیدغلامرضا؛ و عینی‌فر، علیرضا. (1390). نقش فضای مرزی-پیوندی، در فرایند آفرینش معنا، ارزیابی توان معنا آفرینی فضا به کمک رویکرد نشانه شناسی. هویت شهر، 9 (5)، 5-16.
35. نیکنام اصل، سیده آذین؛ زرقانی محمد؛و فرشی حقی، زهره. (1393).
تحلیل نشانه‌شناختی از فرهنگ «معماری خانه» در عصر جهانی شدن با
تاکید بر معماری پساساختارگرایی، از «خانه تا ناخانه». مدیریت شهری، 13 (36)، 299-321.
36. Akbarzadeh, M., Izadi, K., & Mansouri, M. (2012). Studying Industrial Symbols in Contemporary Shiraz Urban Landscape. in M. Schrenk, P. Zeile, V. V. Popovich, P. Elisei (eds.). Re-mixing the city–Towards Sustainability and Resilience? Proceedings REAL CORP Tagungsband, 14-16 May 2012, (pp. 817-824), Schwechat: COPR Press.
37. Alexander, C. (1977). A Pattern Language: Towns, Buildings, Construction. Oxford: Oxford University Press.
38. Barthes, R. (1977). Rhetoric of the Image. In S. Heath (Ed.). Image, Music, Text (pp. 32–51). New York: Hill and Wang.
39. Barthes, R. (1997). Semiology and the urban. In N. Leach, Rethinking architecture: a reader in cultural theory (N. Leach, Trans.). London: Routledge.
40. Barthes, R. (1997). Semiology and the urban. Rethinking architecture: a reader in cultural theory. (N. Leach, Trans.) London: Routledge.
41. Broadbent, G. (1980). Architects and their Symbols. Built Environment, 6 (No.1).
42. Broadbent, G., Bunt, R., & Jencks, C. (1981). Signs, Symbols and Architecture. New York: John Wiley and Sons.
43. Davis, H., & Oregon, E. (2002). Architectural Facts in Search of a Language. Form Languages, Vol. 6, No. 2. 1900-2100
44. Duncan, J. S. (1987). Review of urban imagery: urban semiotics. Urban Geography, 8(5), 473-483.
45. Eco, U. (1979). A Theory of Semiotics. London: Macmillan.
46. Fox, J. J. (2006). The Poetic Power of Place: Comparative perspectives on Austronesian ideas of locality. Canberra: ANU Press.
47. Jencks, C. (1969). Semiology and Architecture. In G. Baird, & C. Jencks, Meaning in Architecture. New York: George Brazeller.
48. Jencks, C. (1969). Semiology and Architecture. In G. Baird, & C. Jencks, Meaning in Architecture. New York: George Brazeller.
49. Lawson, B. R. (2001). The Language of Space. Oxford: Architectural Press.
50. Remm, T. (2011). Understanding the city through
its semiotic spatialities. Sign Systems Studies (2-4), 124-144.
51. Saint-Martin, F. (1990). Semiotics of Visual Language. Bloomington: Indiana University Press.
52. Iravanian, M. (2008). Mehrdad Iravanian, Retrieved March, 2015, from http://www.mehrdadiravanian.org.
