ماهیت مسئولیت مدنی بانک ناشی از اسکیمینگ بر مبنای قواعد فقهی

محورهای موضوعی : دانش مالی تحلیل اوراق بهادار

محمدرضا نامجویان ¹ , سیدمحمدرضا امام ²

1 - دانشجوی دکترای حقوق خصوصی، گروه حقوق خصوصی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه حقوق خصوصی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

تاریخ دریافت : 1401/03/02 تاریخ پذیرش : 1401/06/14 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: مسئولیت مدنی, بانکداری الکترونیکی, اسکیمینگ, مسئولیت تضامنی شبکه بانکی, جبران خسارت,

چکیده مقاله :

در دنیای کنونی پرداخت‌ها عمدتاً از طریق تراکنش های الکترونیکی انجام می‌شود. در انجام این مبادلات گاهی پیش می‌آید که وجوه به مقصد نمی‌رسد یا با سوء‌استفاده از دستگاه های کارت‌خوان از حساب مشتریان برداشت غیرمجاز انجام می‌گیرد. یکی از مسائل مورد توجه بانکداری الکترونیکی، پدیده رو به افزایش حملات اینترنتی در فضای سایبری است. آنچه مسلم است ایجاد شبکه امن و محافظت از زیر ساخت های فناوری اطلاعات مستلزم تلاش ملی است. با در نظر گرفتن آسیب های ناشی از این گونه حملات، لزوم آشنایی با مفهوم حملات سایبری و مسئولیت مدنی ناشی از آن و راهکارها، سطوح و ابزارهای مطرح در آن امری حیاتی می باشد. بانک‌ها و موسسات اعتباری در صورتی‌که مرتکب تقصیر شده‌باشند، مسئول جبران در برابر زیان‌دیده (صاحب کارت) می‌باشند. این مسئولیت ناشی از تعهد ضمنی بانک در اینگونه موارد و در مواردی است که ناشی از تقصیر است. لذا بانک در برابر مشتری مکلف به جبران خسارت و بار اثبات بر عهده آن می باشد. در این مقاله ضمن بیان موضوع و اصطلاحات تخصصی، به شناخت ماهیت مسئولیت مدنی بانک‌ها بر مبنای قواعد فقهی پرداخته شده است. با توجه به نسبت بین این تجارت و عمل حرفه‌ای پیشنهاد شده‌است که قانونگذار حدود مسئولیت بانک و ضمانت اجرای آن را بیان کند.

چکیده انگلیسی:

In today's world, payments are mostly made through electronic transactions. In these exchanges, it sometimes happens that the funds do not reach the destination, or unauthorized withdrawals are made from the customers' accounts through abuse of card readers. One of the issues considered in electronic banking is the growing phenomenon of cyber-attacks in cyberspace. What is certain is that building a secure network and protecting Information Technology infrastructure requires a nationwide effort. Considering the harms caused by such attacks, it is vital to be familiar with the concept of cyber-attacks and the resulting civil liabilities, and the related solutions, levels and tools involved. Banks and credit institutions, if at fault, are liable for damages incurred by the party involved (cardholder). This liability arises from the implicit obligation of the bank in such cases, and in cases resulting from negligence. Thus, the bank is obligated to compensate the customer for the losses and damages, and the burden of proof lies with the bank. In this article, while explaining the subject and specialized terminology, the nature of civil liability of banks based on jurisprudential guidelines has been dealt with. Considering the relationship between this business and professional practice it has been suggested that the legislature defines the limits of the bank's liability and the guarantee of its implementation

منابع و مأخذ:

• السان، مصطفی. ( 1388). جنبه‌های حقوقی بانکداری اینترنتی، چاپ اول. انتشارات پژوهشکده پولی و بانکی.


• اسماعیل زاده, یوسف, تقی زاده, ابراهیم, چهکندی نژاد, علی. (1398). مسئولیت مدنی ناشی از ترک فعل زیانبار کارکنان نیروهای مسلح. فصلنامه نظارت و بازرسی. (49).53-82.


• امامی، سیدحسن. (1397). حقوق مدنی، جلد 3 چاپ اول. انتشارات اسلامیه.


• اشعمی محمدصادق و شیخانی سعید. (1377). کارت‌های بانکی و چگونگی کاربرد آنها در جمهوری اسلامی ایران. مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.


• بادینی، حسن. (1399). فلسفه مسئولیت مدنی.ج1.شرکت سهامی‌انتشار.


• شهیدی، مهدی. (1400). آثار قراردادها و تعهدات، چاپ یازدهم. انتشارات مجمع علمی و فرهنگی مجد.


• خدابخشی، عبدالله. (1388). بیمه و حقوق مسئولیت مدنی، روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول.


• عباسلو, بختیار. (1388). مسئولیت مدنی ضابطان دادگستری. فصلنامه نظارت و بازرسی. 1388(8),107-134.


• قنبری، حمید. (1391). معکوس نمودن بار اثبات دعوی در بانکداری الکترونیک. پژوهش های پولی و بانکی.


• لنگرودی ، جعفری. (1400). حقوق تعهدات، ج1، چاپ دهم. انتشارات دانشگاه تهران.


• سلطانی، محمد و اسدی، حمید.( 1394 ).ماهیت و اثار حقوقی پول الکترونیک، دانشگاه امام صادق (ع).


• سلیمان ریزی حمید و فدوی اردستانی حسن، پایان نامه، مبانی وقلمرو مسئولیت مدنی در زمینه پالایش فضای مجازی ( 1394 ) دانشگاه آزاد اسلامی، نراق.


• کاتوزیان، ناصر. ( 1400 ). حقوق مدنی، الزام های خارج از قرارداد، ضمان قهری چاپ اول. انتشارات دانشگاه تهران


• کاتوزیان، ناصر. ( 1400 ). حقوق مدنی، اعمال حقوقی(قرارداد، ایقاع) ، چاپ دوم. شرکت سهامی انتشار


• ولیزاده، مصطفی. (1393) . شناسایی عوامل کلیدی موفقیت در تجارت الکترونیک با استفاده از روش هوشمند، پایان نامه، دانشگاه تهران.


• مرتضی رنجبر، علی. (1394) مسئولیت مدنی غیر قراردادی پیمانکاران در پروژه های ساختمانی دانشگاه ازاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.


• خزایی فرد، هادی (1395). نقش تقصیر زیان دیده در مسئولیت مدنی ناشی از استفاده از وسائل نقلیه موتوری از دیدگاه حقوق تطبیقی پایان نامه دانشگاه تهران


• مولابیگی، غلامرضا،(1394) شرایط و قراردادی دولت در ایران و فرانسه با تاکید بر رویه قضایی - دانشگاه دانشگاه ازاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات


• نایینی، مهدی(1395) . بررسی اسناد ذمه ای در مقررات ثبتی ایران، پایان نامه دانشگاه ازاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات


• عبدالهی، علی (1395). بررسی حقوقی مسئولیت متصدی حمل و نقل در نقل و انتقال کالای قاچاق پایان نامه، دانشگاه ازاد اسلامی، نراق.


• جباری، پروانه (1391). محرمانه بودن در داوری تجاری بین المللی، وضعیت فعلی و چالشها پایان نامه دانشگاه مفید.


• توکلی، احمد (1395)تاثیر ایرادات وارد بر اسناد تجاری در حدود مسئولیت ضامن پایان نامه ، دانشگاه ازاد اسلامی، نراق


• مسئولیت حقوقی بازرسان در حقوق ایران(1393) پایان نامه ، قارداش زاده، اصغر دانشگاه تهران


• تحلیل و بررسی حدود مسئولیت شهرداری در برابر اشخاص ثالث در قراردادهای واگذاری خدمات با تاکید بر رویه قضایی (1395) پایان نامه رحیمی، محمدرضا دانشگاه ازاد اسلامی، نراق


• تاثیر جهت نامشروع درمسئولیت مسئولین اسناد تجاری پایان نامه امیرجلالی، زهرا (1395) دانشگاه ازاد اسلامی، نراق


• سیاستها و ابزارهای امنیتی در بانکداری الکترونیک (1389) پایان نامه همتی، پریسا دانشگاه تهران