بررسی پدیده جانشینی پول و اثر تنش نرخ ارز بر تقاضای پول در ایران

محورهای موضوعی : اقتصاد کاربردی

سعید دائی کریم زاده ¹ , مجید صامتی ² , نجمه محمودی ³

1 - دانشیار، گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)،
2 - گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان).

تاریخ دریافت : 1394/07/02 تاریخ پذیرش : 1394/11/02 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: جانشینی پول, تقاضای پول, تنش نرخ ارز, الگوی خودتوضیح با وقفه‌های گست,

چکیده مقاله :

پدیده جانشینی معمولأ هنگامی رخ می‌دهد که شهروندان اعتمادشان را به پول داخلی به خصوص به عنوان نقش ذخیره ارزش آن، از دست بدهند. در سالهای گذشته یکی از مهم ترین دغدغه‌های مهم در اقتصاد ایران، تورم حاکم و افزایش نرخ ارز بوده است و به این دلیل تمایل زیادی به نگهداری دلار و دیگر ارزها به جای پول داخلی ایجاد شد. بر این اساس تحقیق حاضر بر آن است تا پدیده جانشینی پول در ایران را مورد آزمون قرار دهد. بدین منظور با استفاده از داده‌های سالانه دوره زمانی 1392- 1358 به برآورد تابع تقاضای پول در ایران به روش خودتوضیح با وقفه‌های گسترده (ARDL)پرداخته شد. نتایج حاکی از آن است که تولید ناخالص داخلی اثر مستقیم بر تقاضای پول و متغیر‌های نرخ تورم، نرخ ارز (بهای هر واحد پول خارجی بر حسب پول داخلی) و تنش نرخ ارز (نااطیمنانی یا بی ثباتی نرخ ارز) اثر معکوس بر تقاضای پول دارند که منفی بودن ضریب نرخ ارز، مؤید پدیده ی جانشینی پول در ایران می‌باشد. هم چنین آزمون‌های ثبات ساختاری ضرایب بیانگر اینست که تابع تقاضای پول در ایران کاملاً با ثبات است.

منابع و مأخذ:

بانک جهانی، داده‌ها و اطلاعات اقتصادی، بانک سری‌های زمانی. قابل دسترس در سایت:

http://data.wordbank.org/data-catalog/world-development-indicators

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اداره بررسی‌های اقتصادی،گزارش اقتصادی و ترازنامه سال‌های مختلف، تهران.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، داده‌ها و اطلاعات اقتصادی، بانک سری‌های زمانی.

پورعلی, وحید(۱۳۹۲)، تاثیر مالیات تورمی و تحریم‌های بین المللی بر تقاضای ارز (جانشینی پول ملی) در اقتصاد ایران، کنفرانس بین المللی اقتصاد در شرایط تحریم، بابلسر، شرکت پژوهشی طرود شمال . http://www.civilica.com/Paper-IECEUS01-IECEUS01_029.html

تشکینی، احمد. (1384). اقتصادسنجی کاربردی به کمک مایکروفیت. انتشارات دیباگران، تهران.

صندوق بین المللی پول. قابل دسترس در سایت:www.imf.org/external/data.htm

 خلیلی عراقی منصور ، عباسی نژاد حسین ، گودرزی فراهانی یزدان،(1392) برآورد تابع تقاضای پول در ایران با رویکرد مدل‌های تصحیح خطا و هم جمعی، اقتصاد پولی، مالی ، سال بیستم، شماره 5، صص 26-1.

طهرانچیان، امیر منصور و نوروزی بیرامی، معصومه. (1390). آزمون جانشینی پول در ایران،کاربردی از الگوی خودبازگشتی با وقفه‌های توزیعی (ARDL). فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران ، شماره 49 ،ص 115-99.

  کمیجانی، اکبر و بوستانی، رضا. (1383). ثبات تابع تقاضای پول در ایران. مجله تحقیقات اقتصادی، شماره67 : ص258-235.

لشکری، محمد و فرزین وش، اسدالله. (1382). تخمین حجم دلارهای در گردش و اندازه گیری درجه جانشینی پول در ایران. مجله تحقیقات اقتصادی ، ویژه نامه، ص77-57.

لشکری، محمد. (1383). تحلیل پدیده جانشینی پول و بررسی عوامل موثر بر آن در اقتصاد ایران. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، پاییز و زمستان 82 (شماره 9و10): ص 111-89.

مرکز آمار ایران. سالنامه آماری کشور، سال‌های مختلف. تهران. قابل دسترس در سایت:

http://www.amar.org.ir

Apergis, N. (2015), Long-run estimates of money demand: new evidence from East Asian countries and the presence of structural breaks, Applied Economics, Volume 47, Issue 31, PP. 3276-3291

Arango, S & Nadiri, M. (1981). Demand for Money in Open Economics. Journal of Monetary Economics, 7: 69-83.

    Bahmani Oskooee, M. (1996). The Black Market Exchange rate and Demand for   Money in Iran. Journal of Macroeconomics, 18: 171-176.

    Bahmani, S.(2013), Exchange rate volatility and demand for money in less developed countries, Journal of Economics and Finance, Volume 37, Issue 3, PP. 442-452

    Barros C. P., Faria João Ricardo, Gil-Alana Luis A.(2016), The demand for money in Angola, J Econ Finan, DOI 10.1007/s12197-016-9358-6

Boumol, W & Tobin, J. (1989). The Optimal Cash Balance Proposition. Journal of Economic Literature, American Economic Association, 3: 60-92. 

Cagan, P. (1956). The Monetary Dynamics of Hyperinflation. In Studies Quantity Theory of Money: 25-117.

 Calvo, G & Rodriguez, A. (1977). A model of exchange rate determination under currency substitution and rational expectations. Journal of Political Economy, 85: 617-625.

Hashem Pesaran, & M Shin Y, Smith R. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16: 289-326.

Kamin, B & Neil, R. (2001). Dollarization in post-hyperinflationary argentina. Journal of International Money and Finance ,22: 185-211.

Milenković, I & Davidovi. (2012). Determinants of currency substitution/dollarization – the case of the republic of Serbia. Journal of Central Banking Theory and Practice, 3: 139-155.

Mongardini, J & Muller, J. (1999). Ratchet effects in currency substitution :an application to the Kyrgyz Republic. IMF, 99: 1-23.

Sánchez, F. (2008). Money demand in a dollarizing economy: the case of the dominican republic. The Journal of Developing Areas, 1: 39-52.

Walsh, C.(2010). Monetary Theory and Policy. The Mit Press, Combridge.

Yinusa, D & Akinlo, A. (2008). Exchange rate volatility and the extent of currency substitution in Nigeriaz. MPRA Paper, 16257: 1-27: Online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/16257/

Xaiyavong, I., Toyoda, T. (2016), Currency substitution in Laos, Asian Economic Journal, Volume 30, Issue 1, PP. 67-89.