فقه اسلامی از اجتهاد آزاد تا اجتهاد فی المذهب

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

جلیل امیدی ¹

1 - دانشیار دانشگاه تهران، گروه فقه شافعی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1393/07/23 تاریخ پذیرش : 1393/07/23 تاریخ انتشار : 1390/07/01

کلید واژه: اجتهاد آزاد, اجتهاد فی المذهب, مجتهد مستقل, مجتهد فیی المیذهب, سید بیاب اجتهاد,

چکیده مقاله :

اجتهاد به معنای نظر فقیه در مدارک و مقاصد شرع برای تحصیل ظن به حکم شرعی موضوعاتمسکوت الحکم، از جمله فروض کفایی امت به شمار آمده است. این وظیفهی تاریخی در مقاطعمختلف به گونه های متفاوت ایفا شده است. پیش از پیدایش مذاهب، اجتهاد آزاد و انفرادی و مستقلاز قواعد و روشهای دیگران و پس از آن اجتهاد فی المذهب با التزام به اصول و شروط و اسلوبمتقدمان مرسوم بوده است. مجتهدان فی المذهب که در سه رتبه ی منتسب، اهل تخریج و اهلترجیح دست هبندی شده اند، از حیث احاطه بر علوم اجتهادی و احراز ملکه ی اجتهاد اغلب در ردیفرؤسای مذهب بوده اند. با این حال به واسطهی قوت مآخذ و اتقان قواعد و ضوابط و جامعیت روش-های اجتهادی متقدمان، در طریق اجتهاد سالک مسلک آنان بوده اند. گذار از اجتهاد آزاد به اجتهادفی المذهب در فرآیند تاریخی اجتهاد گسستی ایجاد نکرده است. بنابراین مسایلی چون تقلیدمجتهدی از مجتهدی دیگر، سد باب اجتهاد و خلو عصر از مجتهد هیچگاه پیش نیامده است

چکیده انگلیسی:

Ijtihad as a meditation in sources and purposes of Islam to obtain an opinion for unknown cases has been regarded as a collective duty. This historical obligation has been performanced in various methods during the Islamic history. Before the establishment of jurisprudence schools, free or independed Ijtihad was the current paradigm; however after that period the depended Ijtihad and bounding over the rules and methods of the great former jurists (faghih)was accepted and followed as common or standard methods. Scholastic jurists that have been divided to: absolute, exegesis and preference mujtahid, have the same knowledge that the establishers of the schools have. In spite of this they were bounding over the former leader’s rules, principles and methods in their meditation or exposition. Passing the Jurisprudence from period to other has not created any interruption in its historical process. Therefore matters such as jurists imitating, closeness of ijtihad and absence of jurists in an age was not happened at all.