تاملی در شمول موجبات ضمان قهری در فقه
محورهای موضوعی : جامع الفقهیه
رحمت فرحزادی
1
(عضو هیئت علمی گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
کلید واژه: قاعدة ید, اتلاف, تسبیب, اعتداء, عمل ناروای زیانبار,
چکیده مقاله :
موجبات ضمان در واقع قالب های ضمان آور است که هر یک از آ نها می تواند به ادلة متفاوت اعم ازنقلی، عقلی و بناء عقلاء استناد یابد. به عنوان مثال مسئولیت در قاعدة ید بر اساس تصرف ناروا و دردو قاعدة اتلاف و تسبیب، بر اساس ایجاد خسارت ناروا به طور مستقیم یا غیر مستقیم قالب ریزیشده است.رویکرد به کار گرفته شده در این مقاله م یتواند مستند به نظرات برخی از فقهای بزرگباشد. به عنوان مثال: برخی در ضمن قاعدة ید، به صراحت بیان داشته اند که اکثر احکام ضمان براساس نظر عرف استوار بوده و در آن ها بجز عرف راهی برای ضمان وجود ندارد که به خاطر عدمردع شارع به وی نیز نسبت داده م یشود. برخی دیگر اذعان نمود هاند، قاعدة اتلاف علاوه بر جنبةشرعی قاعده ایست عقلی و عرف و عقلاء به آن عمل م یکنند.ابتداء با نشان دادن این که مستندات روایی و نقلی موجبات، خصوصاً قاعدة ید، از طرفبرخی فقهاء به شدت مورد خدشه واقع شده است. با استناد به کلمات، بناء عقلاء و حکم عقل بهعنوان مهم ترین و محکم ترین مستند فقهیِ موجبات ضمان پذیرفته است. بنابراین توسعة معناییذیل با محذوریت توسعه در مفاد امر نقلی مواجه نخواهد گشت. در مرحلة بعد با استناد به ادلة غیرنقلی، موجبات ضمان مورد باز خوانی جدید واقع و کوشش می شود تا با توسعة معنائی در موجباتیاد شده، هیچ موردی از موجبات ضمان باقی نماند.
Obtaining gamete and its transfer through auxiliary ways ininsemination and fertilization is one of the new arising issueslinking medical technologies with jurisprudence, ethics,psychology, sociology, etc. Gamete as one of the benefits of genitalorgans is the principal element in producing human being.Therefore, transfer of gamete is an ethical, jurisprudential, and legalissue more than being a merely medical and scientific one.The transfer of gamete, although done out of reasonable and humangoals and motives, it may face serious challenges due to itsaffiliation with the owners, its special rules, and its legal andreligious consequences in various aspects. In case of presumption ofreasonable and legitimate benefits, separable benefits such asblood, hair, marrow, semen, and its products are capable ofownership and their sale would be valid. Considering the elementsof time and space in changing the usage of the ritually impureobjects is of high importance. Being ritually impure does not haverelevance in the prohibition of sale , nor is of the sufficient cause ofthe prohibition. Capability of an object to be owned depends on itslawful intended profits. Nowadays the reasonable profits of gameteis proven. However, according to divine law, the child born ofgamete is affiliated to the father and this right is not susceptible towaiving. Therefore, gamete lacks some of the essential elements ofproperty and thus lacks the qualifications of transaction.
