تحلیل استراتژیک زمینه های توسعه "گفتمان تولید علم" درایران با تمرکز بر"بومی سازی علوم اجتماعی" با استفاده از ماتریس SWOT

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

احمدصالح صفار ¹ (دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول))
شیرین احمدنیا ² (دانشیار جامعه شناسی دانشگاه واریک انگلستان و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/11/05 تاریخ پذیرش : 1399/02/28 تاریخ انتشار : 1398/11/01

کلید واژه: اثبات گرایی, توسعه گفتمان علمی, انتقادگرایی, تحلیل استراتژیک, علم بهنجار, بومی سازی علوم اجتماعی, SWOT,

چکیده مقاله :

جایگاه ممتاز علوم اجتماعی در دستیابی به توسعه پایدار امری واضح است . اما نقش آفرینی موثر این علوم در توسعه جوامع نیازمند طراحی ساز و کاری است که بتواند به "بومی سازی" در انطباق و سازگاری با ساختارهای خاص و متنوع فرهنگی اجتماعی بپردازد. اثبات گرایان به جهت ادعا درباره تناسب پدیده های طبیعی و اجتماعی ، بر عدم ضرورت بومی سازی علوم اجتماعی اصرار دارند . اما رهیافت انتقادی با تکیه بر تاثیر اجتناب ناپذیر شرایط و ارزش های خاص اجتماعی بر فرآیند تولید علم، بومی سازی را مساله ای ضروری می داند. براساس چارچوب مفهومی می توان فرض کرد که علم بهنجار نهایتا به بومی سازی علوم اجتماعی منجر می شود. بر این اساس می توان با مفهوم سازی درونی متغیرها باتوجه به ویژگی های جامعه و انطباق فرآیندهای پژوهش علمی با شرایط موجود، علوم اجتماعی را بومی سازی نمود و با استفاده از علم بهنجار و بومی پاسخگوی نیازهای جامعه از حیث کاربردی گردید. این مقاله تلاش دارد با تکیه بر نظریات کوهن و مرتون و با استفاده از ماتریس SWOT، فرصت ها و تهدیدات اثرگذار بر فرآیند بومی سازی علم بهنجار در ایران را شناسایی کرده و با کاربست استراتژی های چهارگانه به تحلیل استراتژیک چگونگی توسعه گفتمان علمی در ایران بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که ظرفیت علمی انباشته و غنی دانشمندان ایرانی در طول تاریخ ، یک فرصت ارزشمند تلقی شده و عدم کاربردی سازی یافته های جامعه شناختی با نیازها و شرایط خاص جامعه، یکی از اصلی ترین تهدیدات پیش روی بومی سازی علوم اجتماعی در کشورمان است. از این رو به نظر می رسد بومی سازی علوم سازی علوم اجتماعی در ایران باید با تکیه بر یافته های استراتژیک، بسترهای لازم برای توسعه گفتمان علمی در کشور را فراهم نماید.

چکیده انگلیسی:

Social sciences play an important role in the development. But it must be localized. To be able to adopt the structure and characteristic of the community. Positivists emphasize the lack of need for localization of social science. But a critical approach believes that the specific values of any society, the process of knowledge production affects. Based on the theoretical concept of Cohen and metro, social science norm production could be localized adapt the ideas to real conditions of society, the most important feature is standard sciences. In this paper, using the methodology swot, weaknesses and strengths and opportunities and threats related to the identification & localization of social sciences has been determined. The findings show that capacity utilization in the history of Iranian scientists is an opportunity to develop scientific discourse. Non – application of the social sciences as well as the failure of the project will be to production of indigenous social science.

منابع و مأخذ:

1. پناهی ، محمد حسین (1393) علم بهنجار – بومی (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) فصلنامه / راهبرد فرهنگ شماره 28


2. رفیع پور ، فرامرز (1383) علوم انسانی در ایران ، نگاهی از بیرون و درون – تهران : انتشارات دانشگاه شهید بهشتی


3. شریعتی ، سارا (1388) یک جامعه شناسی برای یک جهان – مجله مطالعات اجتماعی ایران ، دوره ی اول ، شماره 2 ، تابستان 85


4. فراستخواه ، مقصود (1388) مقایسه سه گذرگاه معرفتی درباره دانش بومی در ایران – مجله مطالعات اجتماعی ایران دوره ی سوم ، شماره 1


5. فرهادی ، مرتضی (1381) فضای مفهومی مشارکت – فصلنامه علوم اجتماعی شماره 19 پاییز 1381


6. فرهادی ، مرتضی (1388) انسان شناسی یاریگری . تهران نشر ثالث


7. قانعی راد ، محمد امین ( 1381 ) شیوه جدید تولید دانش ، ایدئولوژی و واقعیت / مجله جامعه شناسی ایران – دوره چهارم شماره 13


8. قانعی راد ، محمد امین (1379) جامعه شناسی رشد و افول علم در ایران – تهران / انتشارات مینه


9. کوزر ، لوییس (1368) زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی – محسن ثلاثی – تهران انتشارات علمی


10. کوهن ، تامس (1369) ساختار انقلاب های علمی – احمد آرام – تهران : سروش


11. مک کوک ، استوارت (1381) ایجاد جامعه علمی در کشور توسعه نیافته / مترجم : افشین جهاندیده / مجله کتاب ماه علوم اجتماعی ، شماره 59-58


12. مولکی ، مایکل (1384) علم و جامعه شناسی معرفت – حسین کچویان – تهران نشر نی


13.  Boudon . R (1988 ) Will sociology ever be a Normal science ? theory and society . 11:5.


14. Campbell, David,F,J(2006) the university business research network in science and technology knowledge production  trends in the united states/European and japan ,London :praegr


15. Cetina , K.k(1991) Merton’s sociology of science / the first and the last sociology of science ? contemporary sociology 20.4


16. Durkheim . E (1938) the rules of sociology method . London / the free press


17. Gibbons , Limoges , C , novelty , H , Schwartzman , S , Scott , P , and M . throw (1994) the new production of knowledge . the dynamics of science an research in contemporary societies , London  : sage


18. Gibbons, M (2001) innovation and developing system of knowledge production


19. Gray , Mel (2008) knowledge production in social work : the gold standard of mode 2 ? 34th . Transcending global-local divides . Durban, South Africa 20-24


20. Krishna V,V wast (200) the changing strueure of science in developing countries , science , technology an society new dehli . Thousand oaks London : date publication


21. Kuhn . T.s(2000) the road since structure . Chicago . university of Chicago press . the structure of scientific revolutions


22. Merton . R(1937) the sociology of knowledge . isis / 27.3


23. Merton . R(1937) the sociology of science . Chicago . university of Chicago press


24. Mulkay , M (1979) Science and sociology of knowledge . London . George Allen and Unwin


25. Newton Ls ,Scott ,P& Gibbons , M , (2001) re-thinking science : knowledge and public in an age of uncertainty , Cambridge : polity press


26. Very , J (1973) Thomas .S , Kuhn as sociologist of knowledge the British journal of sociology 24:4


27. Weber , M (1949) the methodology of the social sciences . New York : the free press.