ارزیابی و تحلیل توزیع فضایی شاخص ‏های توسعه آموزشی (مطالعه موردی: شهرستان‏ های استان سیستان و بلوچستان)

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

حمید رضا رخشانی نسب ¹ (استادیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران)
امیرحمزه شهبازی ² (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران)
حسین بخشانی ³ (دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/10/25 تاریخ پذیرش : 1401/12/15 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: توسعه‏, توسعه آموزشی‏, عدالت آموزشی‏, شاخص‌های آموزشی,

چکیده مقاله :

با توجه به ضرورت توسعه یکپارچه‌ی ناحیه‌ای مطالعه و تحلیل شاخص های آموزشی یکی از مؤثرترین ابزار‌ها جهت برنامه‌ریزی محسوب می‌شود. شاخص آموزشی بدون شک یکی از مهمترین مؤلفه‌ها جهت اختصاص امکانات برابر در سطح ناحیه‌ای است. خدمات آموزشی در سطح استان سیستان و بلوچستان به صورت یکسان توزیع نشده به طوری که اختلاف بسیاری بین شهرستان‌های استان از نظر شاخص‌های آموزشی وجود دارد ، بدین منظور پژوهش حاضر با رویکرد عدالت آموزشی به بررسی توزیع شاخص‌های آموزشی در سطح استان پرداخته است ، روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است که ابتدا با توجه به سالنامه آماری سال 1395 شاخص‌های توسعه آموزشی محاسبه شده و سپس مطابق با روش آراس(ARAS) ، ابتدا ماتریس اولیه تشکیل داده شد و در مرحله بعد داده‌ها نرمال شده و با روش آنتروپی شانون وزن دهی شده و در نهایت ایده‌آل هر ماتریس جداگانه محاسبه و شهرستان‌های استان با توجه به شاخص‌های بیست و دو‌گانه توسعه آموزشی رتبه‌بندی شدند. نتایج تحقیق نشان دادکه شهرستان‌های نیمروز با 0/82 و هامون با0/73 از نظر شاخص‌های آموزشی در سطح توسعه یافته ، شهرستان‌های ایرانشهر ، زابل ، زهک ، فنوج ، کنارک ، نیک شهر ، هیرمند ، میرجاوه در سطح نیمه توسعه یافته به بالا ، شهرستان‌های زاهدان ، دلگان ، مهرستان ، خاش ، سراوان ، سیب وسوران و قصرقند در سطح نیمه توسعه یافته به پایین و شهرستان‌های سرباز و چابهار توسعه نیافته یا محروم محسوب می‌شوند.

منابع و مأخذ:

ازکیا‏، مصطفی (1384). جامعه شناسی توسعه تهران‏، تهران‏، انتشارات کیهان.

آذر‏، عادل و علی رجب‌زاده‏، (1389)‏، تصمیم‌گیری کاربردی رویکردMADM‏، چاپ چهارم‏، انتشارات نگاه دانش‏، تهران.

اکبری, محمود, اکبری، مهران، و پاشاپور، حجت اله. (1401). تحلیلی بر شاخص‏های توسعه در شهرستان‏های استان کهگیلویه و بویراحمد. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 14(54)، 111-126. Doi: 10. 30495/jisds. 2022. 53055. 11230

امان پور سعید‏، لسماعیلی اعظم‏، جوکار سجاد (1391). تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان‏های استان خوزستان از نظر شاخص آموزشی با استفاده از روش تاکسونومی عددی فصل نامه آمایش محیط شماره 17

انصاری مریم‏، رجبی معصومه (1395)‏، تحلیلی بر مولفه‏های عدالت آموزشی از نظر جان راولز‏، همایش ملی انجمن فلسفه تعلیم و تربیت ایران‏، دانشگاه شیراز‏، sid. ir/fa/seminar/ViewPaper. aspx?ID=47815

بیگی طاهره‏، بررسی وضعیت موجود برنامه آموزش برای همه در ایران‏، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‏ریزی آموزشی‏، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی‏، دانشگاه تهران‏، 1386.

پاپلی یزدی‏، محمدحسین‏، رجبی سناجردی (1391)‏، نظریه‏های شهر و پیرامون‏، تهران:سمت.

تقدیسی‏، ا.‏، و پیری‏، س.‏، و بهاری‏، ع. (1391). تحلیل فضایی و سطح بندی شاخص‏های توسعه خدمات بهداشتی- درمانی با استفاده از تحلیل عاملی و تکنیک خوشه‏ای (مطالعه موردی: شهرستان‏های استان گیلان). آمایش محیط، 5(18)، 145-176. https://www. sid. ir/fa/journal/ViewPaper. aspx?id=189424

جمینی داوود‏، سجادی مسعود‏، شهبازی زینب‏، امرایی ایمان (1394). بررسی سطح توسعه یافتگی شهرستان‏های استان اصفهان در زمینه شاخص‏های آموزشی با استفاده از تکنیک تاپسیس تحلیل خوشه‏ای وجی‏ای اس نشریه علمی پژوهشی فناوری آموزش ج 9 ش 3 بهار1394

حسینی‏، سید حسن (1389)‏، مسئله برابری در آموزش و پرورش‏، آیین‏، ش32‏، 33‏، صص17- 22.

خادم الحسینی احمد‏، قائدرحمتی صفر‏، محمدی فرد علی (1389). تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستان‏های استان سیستان وبلوچستان

رحیمی محمد‏، کاکادزفولی امین‏، کاکادزفولی انیس (1395). سنجش میزان توسعه یافتگی استان‏های کشور از نظر شاخص‏های آموزشی با استفاده از تکنیک‏های تصمیم‏گیری چند شاخصه مطالعات برنامه‏ریزی آموزشی پاییز وزمستان 1395 شماره 10

رهنمایی محمد تقی‏، پور خداداد بهناز ‏، درجه توسعه یافتگی آموزشی شهرستان‏های استان گیلان‏، فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران‏، سال 13 شماره 46 ‏، پاییز 1394

رمضان پور نرگسی‏، ق.‏، و فلاح حقیقی‏، ن.‏، عبداله‏زاده‏، غ.‏، و شریفی‏، ز. (1400). ارزیابی سطح توسعه استان‏ها بر اساس شاخص‏های آموزشی، بهداشتی و مهاجرت. رفاه اجتماعی، 21(83)، 9-46.https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper. aspx?id=595759

ساخاروپولوس‏، جرج؛ وودهال‏، مورین. (1373). آموزش برای توسعه: تحلیلی از گزینش‏های سرمایه‏گذاری. (پریدخت وحیدی و حمید سهرابی‏، مترجمان). تهران:سازمان برنامه و بودجه.

سرخ جعفر‏، اسماعیل. (1386). نابرابری‏های آموزشی. نابرابری‏های فضایی در بعد قومی و منطقه‏ای (مطالعه موردی دوره ابتدایی استان آذربایجان غربی در سال80- 81. فصلنامه تعلیم و تربیت‏، د23‏، ش3 (مسلسل 91)‏، صص124-103.

سرور رحیم‏، خلیجی محمد (1394). سنجش درجه توسعه یافتگی شهرستان‏های استان کهکیلویه وبویر احمد مجله پژوهش و برنامه‏ریزی شهری شماره21 تابستان 1394.

سرور‏، رحیم (1391). سنجش میزان توسعه یافتگی ساختار‏های اقتصادی و اجتماعی شهرهای استان آذربایجان شرقی‏، فصلنامه جغرافیا‏، سال10‏، شماره35‏، 57- 82 .

شارع پور‏، محمود. (1386). جامعه شناسی آموزش و پرورش‏، (چ 3). تهران: سمت.

شکوئی‏، حسین‏، (1392)‏، فلسفه‌های محیطی و مکتب‌های جغرافیایی‏، چاپ هشتم‏، انتشارات گیتا‌شناسی‏، تهران.

شیخ الاسلامی علیرضا‏، بیرانوند‏زاده مریم (1388). مطالعه تطبیقی و سنجش توسعه یافتگی استان لرستان فصل‏نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس سال اول پاییز 1388

صافی‏، احمد(1390)‏، مسائل آموزش وپرورش ایران‏، نشر ویرایش‏، چاپ سوم‏، تهران.

صیدایی‏، سیداسکندر‏، الفتی علی آبادی‏، هادی‏، غلامی‏، علیرضا‏، کرمی‏، مهرداد (1396)‏، تحلیل نابرابری فضایی توسعة روستایی در شهرستان صحنه استان کرمانشاه‏، مجله برنامه ریزی فضایی جغرافیا‏، شماره 20‏، دانشگاه اصفهان‏، اصفهان‏، 21-38.

عربشاهی کریزی‏، ا. (1396). تعیین درجه‏ی توسعه یافتگی شهرستان‏های استان هرمزگان براساس شاخص‏های آموزشی. پژوهش نامه فرهنگی هرمزگان، 8(13)، 113-131. https://www. sid. ir/fa/journal/ViewPaper. aspx?id=313663

قرخلو مهدی و حبیبی کیومرث‏، (1385)‏، تحلیل مهاجرت در ارتباط با سطح توسعه یافتگی استان‏های کشور با استفاده از تکنیک‏های برنامه ریزی‏، تحقیقات جغرافیایی‏، سال21‏، شماره 81‏، 59- 83.

قنبری‏، یوسف‏، حمید برقی و احمد حجاریان‏، (1390‏)، تحلیل سطوح برخورداری دهستان‌های شهرستان اصفهان‏، فصلنامه روستا و توسعه‏، شماره3‏، صص112-93.

کابینی مقدم سلیمان‏، سیاحی علی‏، خلخالی علی (1388). بررسی زمینه‏های توسعه آموزش فراگیر و موانع اجرای آن‏، فصلنامه روان شناسی تربیتی‏، دانشگاه آزادتنکابن‏، سال اول‏، شماره 1‏، پاییز 1388

مجموعه قوانین و مقررات عصر مشروطیت (1285-1299 هجری شمسی)‏، 1388‏، تهران: روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.

مسعودی عصمت‏، جواهری منوچهر (1382). تحلیل دسترسی به فرصت‏های برابر در توسعه آموزش عالی دولتی در کشور‏، فصلنامه پژوهش و برنامه‏ریزی درآموزش عالی‏، شماره27-28‏، سال 1382

مسعودی، محمدباقر، معمری، ابراهیم، و معمری، فرهاد. (1398). بررسی پراکنش فضایی شاخص‌های توسعۀ پایدار شهری-روستایی با تأکید بر شاخص‌های آموزشی در پهنۀ استان گلستان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 9(34)، 245-260.
doi: 10. 30488/gps. 2019. 71485. 2339

ملکی‏، سعید؛ احمدی‏، رضا؛ ترابی‏، ذبیح الله(1392)‏، تعیین درجه توسعه نیافتگی آموزشی استان‏های ایران(تکنیک تاکسونومی عددی)‏، مجله علوم اداری و اقتصادی دانشگاه اصفهان‏، سال شانزدهم‏، شماره 4و 3: 177- 196.

مولایی‏، محمد(1387). بررسی ومقایسه درجه توسعه یافتگی بخش کشاورزی استان‏های ایران‏، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه‏، سال16‏، شماره63.

مومنی‏، منصور؛ جعفر نژاد‏، احمد؛ صادقی‏، شکوفه (1390)‏، جایابی بهینه مراکز توزیع در فرآیند بازاریابی با استفاده از روش‏های ریاضی‏، نشریه مدیریت صنعتی‏، شماره 6‏، 129-148.

نایب پور، محمد، حسینی، معصومه، ویسیان، محمد، احسان زاده، ناهید. (1393). سطح بندی توسعه یافتگی خدمات آموزشی با مدل‏های تصمیم‏گیری چند معیاره (مطالعه موردی : شهرستان‏های استان مرزی خراسان شمالی). پژوهش نامه مطالعات مرزی، 2(3)، 83-106.

نظم‏فر حسین‏، علوی سعیده‏، عشقی چهاربرج علی‏، (1397). تحلیل نابرابری‏های فضایی-آموزشی وفرهنگی در کلان منطقه‏ی آذربایجان فصلنامه برنامه‏ریزی منطقه‏ای سال 8 شماره 29 بهار 1397

نظم فرو همکاران ‏، سنجش نابرابری فضایی در برخورداری از شاخص‏های آموزشی با استفاده از روش تاپسیس (مطالعه موردی:استان خوزستان) مطالعات برنامه‏ریزی آموزشی پاییز و زمستان 1393- شماره 6

نادینگز‏، نل(1390)‏، فلسفه تعلیم وتربیت‏، ترجمه علیرضا شواخی‏، مریم انصاری‏، شقایق نیک نشان‏، سیروس محمودی‏، اصفهان: انتشارات نوشته

نوابخش‏، مهرداد؛ ارجمندسیاه پوش‏، اسحاق‏، مبانی توسعه پایدار شهری‏، انتشارات جامعه شناسان‏، چاپ اول تهران1388.

ویسی ناب، فتح الله، بابایی اقدم، فریدون، علی پور، خالد، نیازی، چیا. (1395). ارزیابی و رتبه بندی سطح توسعه یافتگی آموزشی استان‏های منطقه زاگرس با استفاده از مدل چند معیاره وایکور. دو فصلنامه مطالعات برنامه‏ریزی آموزشی، 5(9)، 11-29.

یزدانی محمد حسن‏، غفاری گیلانده عطا‏، علیزاده یوسف(1392). بررسی و رتبه بندی توسعه آموزشی نواحی نوزده گانه آموزش و پرورش استان اردبیل دوفصلنامه مطالعات برنامه‏ریزی آموزشی سال 2 شماره4 پاییز و زمستان 1392.

Akhmat, Ghulam (2014). elationship between educational indicators and research outcomes in a panel of top twenty nations: Windows of opportunity Journal Title: Journal of Informetrics https://doi. org/10. 1016/j. joi. 2014. 01. 007

P. M. CreemersL. Kyriakides (2010). Validity of Educational Indicators International Encyclopedia of Education (Third Edition), Pages 193-199.

https://doi. org/10. 1016/B978-0-08-044894-7. 00274-8

Fujihara, Sho; Ishida, Hiroshi (2016) The absolute and relative values of education and the inequality of educational opportunity: Trends in access to education in postwar Japan Journal Title: Research in Social Stratification and Mobility https://doi. org/10. 1016/j. rssm. 2016. 03. 001

Goldestein, Harvey. (2004). Education for all: the Globalization of learning Targets. Comparative Education, Vol. 40, No. 1.

Guarini, Giulio; Laureti, Tiziana; Garofalo, Giuseppe (2018). Territorial and individual educational inequality: A Capability Approach analysis for Italy. Journal Title: Economic Modelli https://doi. org/10. 1016/j. econmod. 2017. 12. 016

Leinonen,T. (2111). Equality of education:a comparative study of educational ideologies of the world bank and the government of Zambia in 1971-1996.

University of Tampere. Oyvat, Cem, Tekgüç, Hasan (2019). Ethnic fractionalization, conflict and educational development in Turkey Journal Title: International Journal of Educational Development. https://doi. org/10. 1016/j. ijedudev. 2019. 03. 005

Rawls, J. (1971). A Thory of Justice (Cambridge: Harvard University Press), p. 4.

Virdia, Simone; Schindler, Steffen (2019). Educational upgrading, career advancement, and social inequality development from a life-course perspective in Germany Journal Title: Research in Social Stratification and Mobility. https://doi. org/10. 1016/j. rssm. 2019. 02. 002

Yarigholi B. Students’ Experience of Instructors’ Justice: A Phenomenological Study. Educ Strategy Med Sci. 2014; 7(4): 265-272.