ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر پیوندهای اجتماعی در مرکز محلههای شهر اردبیل
محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهریسارا عالم 1 , وحید وزیری 2 , علی رضایی شریف 3
1 - گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران s.alem@iaurmia.ac.ir
2 - وحید وزیری
گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران و استادیار، گروه معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. (مسئول مکاتبات) v_vaziri@uma.ac.ir
3 - گروه مشاوره، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران و دانشیار، گروه مشاوره، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. rezaiisharif@ut.ac.ir
کلید واژه: پیوندهای اجتماعی, دلبستگی, مرکز محلههای تاریخی, اردبیل,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف پژوهش: مرکز محلههای تاریخی و کهن دارای ویژگی‌های خاص هویتی و کالبدی هستند لیکن با گسترش شهرها و افزایش جمعیت و تغییراتی که در بافت شهری ایجاد شده باعث مشکلات عدیده ترافیک و ازدحام و آلودگی صوتی و زیست‌محیطی گردیده است. این پژوهش میزان پیوندهای اجتماعی افراد در بافت تاریخی و مرکز محلههای شهری را مورد مطالعه قرار می‌دهد. در این راستا از بنیان نظری تراویس هیرشی به‌عنوان چارچوب تحقیق در نظر گرفته و میزان پیوندهای اجتماعی افراد در مرکز محلههای اردبیل و ارتباط آن با محل سکونت افراد نیز مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش به دنبال پاسخ به این است که چه مؤلفه‌هایی در میزان ارتقا پیوندهای اجتماعی افراد در مرکز محله‌ها تأثیرگذار هستند. روش پژوهش: برای سنجش پیوندهای اجتماعی در محلات، از تکنیک پرسشنامه محقق ساخته به تعداد 398 نفر از ساکنان محلات تاریخی و شهرک‌های جدید مؤلفه‌هایی از جمله دلبستگی به محله، تعهد به محله، مشارکت اجتماعی در محله و باور به ارزش‌های محله مورد ارزیابی قرار گرفت. در تحلیل‌ها از روش همبستگی پیرسون رابطه بین مؤلفه‌ها و تأثیر آن بر میزان پیوندهای اجماعی افراد در محلات مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیره بین محلات مقایسه صورت گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که رابطه معناداری بین مؤلفه‌های دلبستگی، تعاملات اجتماعی، تعهد به ارزش‌های محله و باور و اعتقادات وجود دارد و مؤلفه دلبستگی در مقایسه با مؤلفه‌های دیگر تأثیر بالاتری در میزان پیوندهای اجتماعی افراد در رابطه با فضاهای شهری خصوصاً مرکز محله‌ها دارد. در مقایسه با ارتباط بین محل سکونت و مؤلفه‌های دلبستگی و تعهد و تعاملات اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد و مؤلفه باور ارتباط معناداری با محل سکونت افراد ندارد. با توجه به اینکه شهرک‌های جدید در مقایسه با بافت تاریخی میزان رضایتمندی بالایی وجود داشت لازم است بیش از پیش به بافت‌های تاریخی توجه شود.
Introduction and Purpose: The center of historical and ancient neighborhoods has specific identity and physical characteristics. But, due to the development of the cities and increase in population and changes in the urban context, numerous traffic problems and congestion and noise, and environmental pollution have been created. This study investigates the extent of people's social connections in the historical context and center of urban neighborhoods. In this regard, the theoretical foundation of Travis Hirsch has been considered as the framework of the research, and the extent of social connections of individuals in Ardebil neighborhood center and its relationship with people's residence have also been studied. Method: To measure social connections in neighborhoods, the researcher-made questionnaire technique for 398 residents of historical neighborhoods and new settlements, and components such as neighborhood attachment, neighborhood commitment, neighborhood social participation, and belief in neighborhood values were used. In the analysis, using Pearson's correlation method, the relationship between components and its impact on the level of consensus of individuals in neighborhoods were studied and using multivariate analysis of variance, neighborhoods were compared. Findings: Results showed that there was a significant relationship between attachment components, social interactions, commitment to neighborhood values and beliefs; and the attachment component has a higher impact on the amount of social bonds people have with urban spaces, especially neighborhood centers than other neighborhoods. In comparing the relationship, there were significant relationships among the location and the attachment components and commitment and social interactions; and belief component had no significant relationship with the individuals' residence. Given that there was a high degree of satisfaction with the new settlements compared to the historical context, it is necessary to pay more attention to historical contexts.
آرام، فرشید، قرایی، فریبا و حبیبی، میترا. (1396). بررسی نقش فضاهای سبز بر حضور ساکنین و افزایش تعاملات اجتماعی در محلههای دارای بازارهای دوره‌ای، نشریه علمی پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، صص 135-146.
ارباب زادگان هاشمی، سید علیرضا و رنجبر، احسان. (1388). بازخوانی مفهوم تضاد در ارتقا تنوع بصری فضاهای عمومی شهری نمونه موردی: میدان بهارستان تهران، نشریه آرمان‌شهر، شماره 3، پاییز و زمستان 88، صص49-56.
امین زاده، بهناز. (1378). حسینیه‌ها و تکایا: بیانی از هویت شهر ایرانی، نشریه هنرهای زیبا، شماره 6، صص 55- 66.
اولئاروس، آدام. (1363). سفرنامه اولئاروس، ترجمه احمد بهپور، سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار، تهران.
بازرگان، عباس، سرمد، زهره و حجازی، الهه. (1376). روشهای تحقیق در علوم رفتاری، نشر آگاه.
بهزادفر، مصطفی و شکیبامنش، امیر. (1387). جایگاه راهنماهای طراحی در فرایند طراحی شهری و نقش آن در ارتقا کیفیت فضاهای شهری، نشریه آرمان‌شهر، شماره 1، صص: 1-16.
پاسدار شیرازی، مظفر و صادقی، علیرضا. (1393). تأثیر باورها و مراسم آیینی در پایایی و پویایی فضاهای شهری؛ مورد پژوهی: تعزیه در پایایی حسینیه‌ها و تکایا در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت شهری، شماره 38، بهار 94، صص 301-332.
ترابیطباطبایی، سید جمال. (1387). آثار باستانی استان اردبیل، انتشارات مهد آزادی، تبریز.
خدایی، زهرا، رفیعیان، مجتبی، داداش پور، هاشم و تقوایی، علی‌اکبر. (1393). بررسی تأثیر امنیت اجتماعی بر دلبستگی به مکان از منظر گروه نوجوان در شهر تهران، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال چهارم، شماره سیزدهم، صص 45-74.
دانشپور، سید عبدالهادی، سپهری مقدم، منصور و چرخچیان، مریم. (1388). تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن، نشریه هنرهای زیبا، شماره 38، صص 37-48.
رحمانی، جواد و پورجعفر، محمدرضا. (1395). تحلیل و بررسی شاخصه‌های مؤثر در هویت محله (نمونه موردی: محله مسگران شهر زنجان)، نشریه معماری شهر پایدار، سال 4، شماره اول، بهار و تابستان 95، صص30- 19.
رضاییشریف، علی. (1391). پیوند با مدرسه: نظریهها، تحقیقات و روشهای اندازهگیری، انتشارات دیار، تهران.
سلطان‌زاده، حسین. (1368). تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران، نشر آبی، تهران.
سیف‌الدینی، فرانک. (1381). مبانی برنامه‌ریزی شهری، انتشارات آییژ، تهران.
سرایی، محمدحسین؛ بهرامی، فریبا و مهره کش، شیرین. (1391). مؤلفه‌های هویت‌بخش محلههای تاریخی شهر «بافت پیرامون مسجد جامع شهر اصفهان»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 8، صص27-36.
سلطانی، لیلا و سیاوشی، علیرضا. (1394). تأثیر نقاط عطف مذهبی بر شکل‌گیری فضای جمعی در هند، فصلنامه هنر و تمدن شرق، شماره 8، تابستان 1394، صص 47-54.
عبداللهی، محمد، صرافی، مظفر و توکلی نیا، جمیله. (1389). بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محلههای شهری ایران، نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72، صص 102-83..
عبدالله زاده، سیده مهسا، ارژمند، محمود و امین پور، احمد. (1396). ابعاد پایداری اجتماعی در کالبد محلههای سنتی ایران، نمونه موردی محله سنگ سیاه شیراز، نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 19، صص 54-35.
علی‌الحسابی، مهران و پای کن، عصمت. (1394). بازشناسی اثر آیین‌های عاشورایی بر شهر ایرانی، بررسی موردی: شهر لاهیجان، دو فصلنامه دانشگاه هنر، نامه معماری و شهرسازی، شماره 14، بهار و تابستان 94.
کوکبی، افشین. (1383). برنامه‌ریزی کیفیت زندگی در مراکز شهری، تعاریف و شاخص‌ها، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
گلکار، کوروش. (1379). مؤلفه‌های سازنده کیفیت طراحی شهری، نشریه علمی پژوهشی صفه، شماره 32، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی تهران، صص 38- 65.
محمدی، محمود و چنگلوایی، یونس. (1392). ارزیابی مؤلفه‌های کیفیت فضای شهری بر میزان مطلوبیت مسیرهای گردشگری (مورد پژوهی اولویت‌بندی مسیرهای گردشگری پیاده در شهر اصفهان)، نشریه علمی پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 5، بهار و تابستان 1392، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، صص 15-32.
مدیری، آتوسا. (1387). مکان، نشریه هویت شهر، سال دوم، شماره 2، صص 69- 79
میرشکرایی، محمد. (1381). بازار و مراسم آیینی، کتاب ماه هنر، بهمن و اسفند، صص 26- 30
مبارکی، محمد و صلاحی، سمیه. (1391). کیفیت خدمات شهری، تعهدات شهروندی و حس تعلق اجتماعی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 13، شماره 50، صص 275-315.
مدنیپور، علی. (1389). فضاهای عمومی و خصوصی شهر، ترجمه فرشاد نوریان، تهران، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
منتظرالحجه، مهدی، شریف نژاد، مجتبی و دهقان، سهیلا. (1395). ارزیابی و سنجش عوامل مؤثر بر ایجاد حس مکان در مراکز محلههای شهری مطالعه موردی، مراکز محلههای شیخداد و شهرک دانشگاه در شهر یزد، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، صص 43-54.
نقی زاده، محمد و امین زاده، بهرام. (1382). مراسم محرم و شکل‌گیری سازمان فضایی روستاهای برزرود، مجله مسکن و انقلاب، شماره 102.
هومن، حیدرعلی. (1373). شناخت روش علمی در علوم رفتاری (پایههای پژوهش)، تهران، نشر پارسا.
یوسفی، یوسف؛ آزاد، میترا و سلطانی محمدی، مهدی. (1396). مطالعه چگونگی ارتباط مراسم آیینی عزاداری ایام محرم و شهر نائین، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال 8، شماره 26، صص 37-55.
_||_
Alexander C, Ishilawa S. & Silverstein M., (1977). Apattern language: Towns, Buildings construction (2nd ed), Oxford: Oxford university press.
Hirschi, T. (1969). Causes of delinquency. Berkeley, CA: University of California Press.
Low, S.M and Altman, I. (1992), Place attachment: a conceptual inquiry, New York: Plenum Press, pp. 12, 1-12.
Mayes, Robyn. (2010). "Doing culture work: Local postcard production and place identity in a rural shire", Journal of Rural Studies, Vol. 26: pp.1-11.
Montgomery, J. (1998). Space, Place and Gender, Polity Press: Cambridge.
Ponzetti, J. (2003), Growing old in rural communities: A visual methodology for studying place attachment, Journal of Rural Community Psychology, 6(1).
Proshansky, H.M., Fabian, A.K. and Kaminoff, R. (1983), Place-identity: physical world socialization of the self, Journal of Environmental Psychology, 3, pp: 57-83.
Relph, E. (1976). Place and Placelessness, pion”, London.
Rubinstrin, R.l and Parmelee, P.A. (1992), Attachment to Place and representation of the life course by the elderly, New York: Plenum Press.
Scannell, L., & Gifford, R. (2010),Defining place attachment: A tripartite organizing framework, Journal of environmental psychology, 30(1).
Taylor, Ch. (1995). Liberal politics and the public sphere, in Amitai Etzioni, ed, New Communitarian Thinking: Persons, virtues.
Yuen, Belinda. (2005). "Searching for place identity in Singapore", Habital International, Vol. 29: pp. 197-214.
Young C., Diep M. & Drabble S., (2006). Livving with Difference? The "cosmopolitan city" and urban Reimaging in Manchester, UK, urban studies, Vol 43, pp, 1687-1714.
