چگونگی شکل‌گیری شبکه شهری استان گیلان (نمونه‌ای از نظام شهری نوپا در کشور)
محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری
شهرام امیرانتخابی
1
(ندارد)
کلید واژه: شبکه شهری گیلان, توزیع فضایی شهرها, مدل رتبه ـ اندازه, سلسله مراتب شهری,
چکیده مقاله :
شرایط طبیعی و اکولوژیکی گیلان سبب شده است تا این سرزمین تحولات اجتماعی و اقتصادی متفاوتی را پشت سر بگذارد؛ چرا که گیلان در پناه حصار کوهستانی و جنگل‌های انبوه آن کمتر مورد یورش مهاجمان و نفوذ حکومت‌های مرکزی قرار گرفته است و از دیر باز مساعدت منابع آب و خاک موجب برتری زندگی روستایی شده است که حول محور بازارهای روستایی و شهرهای کوچک محلی اداره می‌گردیدند. بدین ترتیب عدم یکپارچگی سیاسی و اقتصادی گیلان نیز برپایی شهرهای بزرگ و تکامل شبکه شهری را به تعویق انداخته است. به گونه‌ای که شهرهای عمده این استان از اواسط دوره صفوی و پس از یکپارچگی و الحاق کامل آن به حکومت مرکزی شکل گرفته‌اند. از آغاز عصر قاجار و حضور و سلطه امپراتوری روسیه در شمال ایران، نظام شهری گیلان تحت تأثیر روابط اقتصادی وابسته به این کشور تکامل یافت. از آغاز دوره پهلوی، همزمان با اوج‌گیری شهرنشینی در کشور، با قطع روابط استعماری گیلان از روسیه و پیوند محکم‌تر آن با اقتصاد کشور، شبکه جدیدی از شهرهای میانی و کوچک در ولایات مختلف گیلان به وجود آمد. با این حال تا دهه اخیر، جمعیت روستایی و روستانشینی شکل برتر زندگی اجتماعی و اقتصادی گیلان به شمار می‌رفت. درواقع، شرایط طبیعی مساعدی همچون فراوانی منابع آب و حاصلخیزی خاک، شبکه‌ای از سکونت‌گاه‌های روستایی مبتنی بر فعالیت‌های کشاورزی را در جلگه‌های گیلان توسعه داده است. به همین دلیل روستاییان بجای پیوندهای اجتماعی و اقتصادی با بازارهای شهری، در پیوند با مجموعه‌ای از بازارهای روستایی دایمی یا هفتگی قرار داشتند که از سازوکارهایی در چارچوب اقتصادی محلی و سنتی برخوردار بودند.
Natural and ecological conditions of Gilan has caused Iran to experience changes in economic and social developments; for, Gilan is sheltered by a fence of mountainous and its rainforests have not been damaged by central governments. Also, Gilan has always been rich in water resources and soil which has given rural life a high value and has managed rural markets and small local cities. Thus, the lack of political and economic integration in Gilan has caused delay in the establishment of large cities and the development of urban network to an extent that since the middle of the Safavi reign, the major cities of the province were formed after the completion and its integration to the central government. Since the start of the Qajar era and the presence and domination of the Russian Empire in the north of Iran, the urban system of Gilan was evolved through being its dependence on their economic relations. Since the beginning of the Pahlavi era which was simultaneous with the rise of city living phase in Iran, a new network of middle and small cities in different provinces of Gilan occurred as they cut off relations with Russia and strengthened its economy with Iran. However, until recently, rural population and rural life-style has been considered top social and economic life of Gilan. In fact, the favorable natural conditions of Gilan such as water resources and fertile soil, has developed a network of rural residential based on agriculture activities in Gilan plains
