ارزیابی توان بوم ساختی روستاها و نقش آن در توسعه منطقه‌ای از دیدگاه بوم گردشگری(نمونه مطالعه: روستاهای شهرستان لواسان)

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

اسماعیل شیعه ¹ , مهکامه فتاحی ²

1 -
2 -

تاریخ دریافت : 1394/04/09 تاریخ پذیرش : 1394/06/09 تاریخ انتشار : 1394/06/01

کلید واژه: توان بوم ساختی, توسعه اقتصادی, گردشگری, روستاهای لواسان,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: ارزیابی توان بوم ساختی، سنجش موجودی و توان بالقوه سرزمین با ملاکها و معیارهای مشخص و از پیش طرح ریزی شده است.این مطالعات به عنوان پایه ای برای تصمیم گیری و برنامه ریزی استفاده از سرزمین در تمام نقاط جهان، به کار گرفته می‌شود. ارزیابی توان بوم ساختی محیط زیست مرحله میانی فرآیند آمایش سرزمین است، در واقع ارزیابی سرزمین، اطلاعات اساسی برای مرحله دوم آمایش سرزمین که شامل انتخاب مناسب ترین استفاده از سرزمین و نظام مدیریت است، را فراهم می‌نماید. زیرا هدف آمایش سرزمین تعیین نتایج فیزیکی، زیست شناختی و اقتصادی- اجتماعی متناسب ترین و ممکن ترین انتخاب نوع کاربری در یک تکه از سرزمین(منطقه برنامه‌ریزی) است. هدف از این پژوهش ارزیابی توان بوم ساختی روستاهای شهرستان لواسان برای کاربری‌های مختلف بوده است تا بدین وسیله مشخص شود که این روستاها برای کدامیک از کاربری‌ها بالاترین توان را دارا می‌باشند و به این وسیله در استفاده از منابع و هزینه و وقت در این سرزمین صرفه جویی شود. روش پژوهش: در این مقاله سعی شده است با انتخاب شاخص هایی که در همه ی کاربری‌های بوم ساختی مشترک هستند، به بررسی نقش هر روستا و تعیین الویت این نقش‌ها پرداخته شود. در مرحله بعد با در نظر گرفتن روستاهایی که الویت اول آن‌ها مدل بوم گردشگری بوده است به بررسی انواع تفرج و گشت و گذار در این روستاها پرداخته می‌شود و نقش آن در توسعه اقتصادی روستا مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت به بررسی و ارائه راهکار هایی برای بالابردن توسعه اقتصادی در این روستاها اقدام خواهد شد. یافته‌ها: با توجه به مطالعات انجام شده و بررسی توان اکولوژیکی روستاهای شهرستان لواسان و تعیین نقش برای آن‌ها، نتایج بررسی‌ها موید آن است که 3 روستای افجه، برگ جهان کند علیا در الویت اول مدل اکولوژی توریسم قرار گرفته اند. در این مرحله تک تک واحد‌های زیستی با مدل‌های تهیه شده برای کاربری‌ها ارزیابی توان می‌شود. نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های تحقیق، زمینه گسترش فعالیت‌های بوم گردشگری (بوم گردشگری متمرکز و بوم گردشگری گسترده) در لواسان و در برخی نقاط روستایی منطقه وجود دارد. پژوهش‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که از بین 10 روستایی که توان بوم ساختی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است؛ 3روستای برگ جهان، افجه، کند علیا به عنوان مدل اکولوژیکی توریسم طبقه بندی شدند. در این میان محدوده لواسانات به دلیل شرایط ویژه خود که ناشی از خصوصیات طبیعی و اقلیمی آن است، نسبت به سایر نقاط منطقه، از پتانسیل‌ها و فرصت‌های ویژهای برای سرمایه گذاری و ایجاد قطب‌های جدید اقتصادی برخوردار می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Introduction and Objective: Evaluation of ecological capacity, is assessment of land inventory and potentials of land with clear and pre-planned criteria. These studies are used as a basis for decision-making and planning of land all over the world. Evaluation of the environment ecological capacity, is an intermediate step in land surveying process, in fact, land evaluation, provides fundamental  information for the second phase, which includes selecting the most appropriate land use and land use management system. Since the purpose of land surveying is to determine the results of the physical, biological and socioeconomic for most appropriate and most likely land use choice in the planning area. The purpose of this study is evaluation of ecological capacity in villages of Lavasan City for different uses to determine which village is more suitable for which plan, and to save costs and resources in this area. Method:This paper has tried to review the role of each village and set priorities to be addressed in these roles through the selection of indicators that are common among all ecological constructions. In the next step with considering the villages with ecotourism priority, review of various types of outdoor recreation and sightseeing was performed, and its role in economical development of village is studied. Finally solutions that will enhance economic development in these villages are investigated and provided. Findings: According to the Studies and reviews on ecological capabilities of villages in Lavasan city and determination of their roles, the results confirm that the three villages of Afjeh, Barg-e-Jahan and Kond-e-Olia are categorized in Tourism Ecological Model. In this stage, each and every residential areas are evaluated according to the application models. An assessed residential area might be capable of being used for multiple land uses while in most cases it is not possible to implement more than one land use on that area. With this situation we have to prioritize various land uses and during this step, chose the best possible option for each residential area and organize its relevant applications. Conclusion: According to the result of this study, there is potential for development of echo-tourism activities in Lavasan and few nearby rural areas. The researches show that among the 10 studied villages – whose ecological capacities were assessed – the three villages of Afjeh, Barg-e-Jahan and Kond-e-Olia are categorized in Tourism Ecological Model. In this regard, with considering the natural and climatic features of Lavasan area – in comparison with other locations in region – it has more potential for special investments for creating new economical hubs.  

منابع و مأخذ:

افتخاری، رکن الدین؛ مهدوی، داوود، (1385)، راهکارهای توسعه گردشگری روستایی، مورد مطالعه: برنامه ریزی و آمایش سرزمین دهستان لواسان کوچک بااستفاده از مدلSWOT، در: فصلنامه علمی– پژوهشی، دوره دهم، شماره 2،تهران، دانشگاه تربیت مدرس.

حکمت نیا، حسن و موسوی، میر نجف، (1385)، کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحی‌ ای، تهران، علم نوین .

جوان، جعفر و سقایی، مهدی، (1383)، نقش گردشگری روستایی در توسعه منطقه‌ای - با تأکید برمدیریت روستایی، در: فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه ‌ی، شماره دوم.

رضوانی،محمدرضا 1383)،مقدم‌ ای بر برنامه‌ر‌یزی توسعه روستایی در ایران،تهران،قومس.

آسایش، حسین، (1375)،اصول وروشهای برنامه‌ریزی روستایی، تهران، دانشگاه پیام نور،

مخدوم،مجید (1372)،شالوده آمایش سرزمین،انتشارات دانشگاه تهران

زنگی آبادی، علی، یونس، غلامی، علی، موسوی، (1387)، ارزیابی - توان اکولوژیکی برای کاربری طبیعت گاردی،دانشگاه اصفهان.

رهنمایی، محمد تقی، 1380، مجموعه مقالات سمینار جغرافیا، جلد سوم، تهران، وزارت مسکن و شهرسازی

طرح هادی 10 روستای افجه، برگ جهان، انباج، کردیان، ناصرآباد، هنزک، مزرعه سادات، سینک، نیکنامده و کند علیا، بنیاد مسکن شهر لواسان

طرح جامع شهر لواسان، (1392)، مهندسین مشاور همکار پارس بوم

Islamfard F, Yghfvry H., 2011. Effects of conservation of biodiversity in attracting tourists and their effects on local economic development activities of our, case study wetlands, Congress of Economic Jihad, Zahedan University.2

Armaghan S., 2007. The role of tourism in Geography, Publications University Eslamshahr. Pp 15

Omidvar K., 2005. Naked Nature ecotourism attractions in Yazd province, Tourism Studies, No. 9. pp117-140