پدیده نخست شهری و الگوی نظام شهری در ایران
محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهریشهرام امیرانتخابی 1 , آذر کریمی حصاری 2
1 - ندارد
2 - نویسنده و مسئول مکاتبات
کلید واژه: پدیده نخست شهری, الگوی رتبه ـ اندازه, سازمان فضایی و شبکه شهری,
چکیده مقاله :
شهرها به عنوان مراکز اصلی تجمع و تمرکز جمعیت و فعالیت بخش‌های بازرگانی، صنعتی، فرهنگی، اداری و سیاسی به شمار می‌روند. در نتیجه، استخوان‌بندی و چارچوب اصلی سازمان فضایی کشور را شبکه سلسله مراتبی از مراکز شهری تشکیل می‌دهند. برای تبیین اندازه شهرها در درون این شبکه، برخی پژوهشگران همچون اویرباخ مدل‌های فضایی خاصی (مدل رتبه اندازه) را پیشنهاد نموده‌اند که اندازه جمعیتی شهرها را نسبت به بزرگ‌ترین شهرها بیان می‌کند. اما رشد نامتوازن و افسارگسیخته شهرهای بزرگ و برتری بیش از اندازه آنها بر دیگر شهرها چه در سطح ملی و چه در چارچوب استانی، به پیداش پدیده‌ای انجامیده است که تشدید و تداوم این فرایند، به‌تدریج بر قطبی شدن هرچه بیشتر فضای کشور و بی‌عدالتی فضایی منجر می‌شود که نتیجه آن عدم توسعه اجتماعی و اقتصادی شهرهای کوچک، میانی و نواحی پیرامون آنها است. تهران طی یک سده اخیر پایتخت سیطره بی‌چون‌وچرای خود را بر شبکه شهری کشور تحمیل کرده است. در مرحله بعدی، بیشتر مراکز استان‌ها نیز همین رابطه را با دیگر شهرها برقرار نموده‌اند. تنها برخی مراکز استان‌ها، به علت تازه تأسیس بودن، موقعیت مکانی خاص و شرایط تاریخی و جغرافیایی‌شان هنوز به پدیده نخست شهری نرسیده‌اند، اما روند‌های کنونی و الگوهای رایج شهرنشینی آنها نیز تا مرحله‌ای بحرانی و غیرقابل بازگشت می‌تواند ادامه یابد.
Cities are known as the main centers of population gathering and activity of commercial, industrial, cultural, administrative and political sectors. As a result, the hierarchical network of urban centers comprises the main skeleton and framework of spatial organization of country. In order to identify the size of the cities within the context of this network, some researchers such as Averbakh have suggested specific spatial models (Rating - Size Model) that express population size of the cities comparing with the largest cities. But the unbalanced and uncontrollable growth of the large cities and their superiority over other cities, whether at the national level or within the province, have created a phenomenon and the intensification and continuation of this process, gradually leads to the increasing polarization of space and injustice in the country, which results the lack of social and economic development in small and medium cities and areas around them. In a recent century Tehran has been the capital of dominion in the city network. In the next stage, most provincial capitals have established the same relationship with the other cities. Only some provincial capitals, due to being newly established, their specific spatial location, geographical and historical circumstances have not reached the first urban phenomenon yet, but their current trends and common citizenship patterns can also continue to irrecoverable critical stage.
_||_
