بررسی عوامل مؤثر بر رضایت آب‌بران از عملکرد شبکه آبیاری و زهکشی دشت ورامین

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

معصومه افشانی ¹ , مهدی سرائی تبریزی ² , مصطفی تیموری ³

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، گروه علوم و مهندسی آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی. تهران، ایران.
2 - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/08/22 تاریخ پذیرش : 1401/03/31 تاریخ انتشار : 1401/03/01

کلید واژه: شبکه آبیاری و زهکشی, ارزیابی عملکرد, رضایت آ بران, دشت ورامین,

چکیده مقاله :

جلب رضایت بهره‌برداران در تعامل با شبکه آبیاری و زهکشی از دغدغه های مهم مدیران اجرایی و مسئولان حوزه کشاورزی و آب است. پژوهش حاضر با هدف شناسائی عوامل مؤثر بر رضایت آب‌بران در محدوده شبکه آبیاری و زهکشی ورامین با استفاده از پرسشنامه به روش میدانی- اسنادی و نمونهگیری تصادفی انجام‌ شد. جامعه آماری بهره-برداران و آب‌بران تحت پوشش شبکه و حجم نمونه (رابطه کوکران) 98 نفر تعیین شد. پرسشنامه‌ای بود که روایی ابزار پژوهش با تکمیل 30 نمونه اولیه، بررسی پایایی با نظر اساتید دانشگاه و صاحبنظران متخصص صورت پذیرفت. تحصیلات، میزان مالکیت‌آب، نظام‌بهره‌برداری مثبت و معنی‌دار، سن، سابقه کشاورزی و نوع کشت اثر منفی و معنی‌دار دارند. وصول آب‌بها، جلوگیری از مراجعات مکرر، کاهش هزینه‌ و توزیع بهینه آب در اراضی تحت پوشش، فقدان همکاری موثر بین سازمانی درخصوص یکپارچه‌سازی اراضی و اخذ مجوز، عدم کفایت اطلاعات آبیاری و خشکسالی، نشاندهنده سطح تأثیر بر رضایتمندی بهره‌برداران است.

چکیده انگلیسی:

Satisfaction of users in interaction with the irrigation and drainage network is one of the important concerns of executives and officials in the field of agriculture and water. The aim of this study was to identify the factors affecting water users' satisfaction in the area of Varamin irrigation and drainage network using a questionnaire by field-documentary method and random sampling. The statistical population of users and water users under the network coverage and sample size (Cochrane relationship) was determined to be 98 people. It was a questionnaire that the validity of the research tool was completed by completing 30 prototypes, and the reliability was assessed with the opinion of university professors and experts. Education, level of water ownership, positive and significant exploitation system, age, agricultural history and type of cultivation have a negative and significant effect. Receiving water, preventing frequent visits, reducing costs and optimal distribution of water in the covered lands, lack of effective inter-organizational cooperation in land consolidation and obtaining permits, insufficient irrigation and drought information, indicate the level of impact on user satisfaction.

منابع و مأخذ:

احسانی، م. 1387. درس­های آموزنده از تجارب انتقال مدیریت آبیاری. پنجمین کارگاه فنی مشارکت آب­بران درمدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی، ایران، تهران، باشگاه توانیر. 26دی1387. صفحه 19-35.

امید، م.، اسکندری، غ.، شعبانعلی فمی، ح.، و اکبری، م. 1388. واکاوی مشکلات تشکل­های آب­بران در فرآیند انتقال مدیریت آبیاری مطالعه شبکه­های تجن، مغان و ورامین. مجله تحقیقات آب و خاک ایران، 40 (2): 167-175.

بی­نام. 1392. گزارش بیلان منابع آب محدوده مطالعاتی ورامین (4134). وزارت نیرو. مهندسین مشاور آبخوان. 69 صفحه.

بی­نام. 1398. گزارش فنی شبکه آبیاری و زهکشی ورامین. شرکت آبیاری آب­منطقه­ای پاکدشت، 22 صفحه.

پاسیار، ف.، و منعم، م، ج. 1387. ارائه شاخص‌های تفکیکی ارزیابی عملکرد برای عوامل سازه­ای و بهره‌برداری شبکه­های آبیاری. مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی، 9 (1): 15-30.

پژوهان، ع.، عمانی، ا.، و سلمان­زاده، س. 1395. تحلیل موانع مشارکت گندم­کاران در زمینه تشکیل تشکل آب‌بران، شبکه آبیاری دز. فصلنامه راهبردهای توسعه روستائی. 3 (3): 365-378‌.

حسینی، م.، روستا، ک.، زمانی­پور، الف.، و تیموری، م. 1395. ادراک کشاورزان نسبت به پیامدهای خشکسالی با رویکرد پدیدارشناسی (مطالعه موردی: استان خراسان جنوبی). فصلنامه پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی، 10 (4): 71 – 59.

داوری، ک.، و سالاریان، م. 1393. مبانی مدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی (بهره­برداری و نگهداری)، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، شماره نشریه 36، 200 صفحه.

رشوند، ا.، میردامادی، م.، و لشگرآرا، ف. 1397. بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت تشکل­های آب‌بران شبکه آبیاری دشت قزوین. مجله­ی پژوهش های ترویج و آموزش در کشاورزی، 11(3): 21-28.

زندرضوی، س.، ملکمیان، ل.، کامران، ف.، ضیایی، ک.، و اخلاص­پور، ر. 1387. بررسی موانع عاملیتی مؤثر بر مشارکت سازمان­یافته (مطالعه موردی تشکل­های آب­بران شهرستان بردسیر). مجله پژوهش اجتماعی، 1(1): 99-119.

زهتابیان، غ، ر.، رفیعی­امام، ع.، علوی­پناه، ک.، و جعفری، م. 1383. بررسی آب زیرزمینی دشت ورامین جهت استفاده از آبیاری اراضی کشاورزی. مجله پژوهش­های جغرافیایی، شماره 38(2):102-91.

سرائی­تبریزی، م.، و حیدری، ن. 1394. چالش‌های پیش­رو در استفاده پایدار از منابع آب و خاک در بخش کشاورزی. مجله آب و آبیاری، 44(1): 7-13.

سلیمانی، م.، سیارایرانی، ک.، صباغی، م.، و فریدی، م. 1388. ضرورت اهمیت بهینه­سازی مصرف آب کشاورزی و تغییر مدیریت تقسیم و توزیع آب از بخش دولتی به خصوصی. دوازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی، تهران، 5 و 6 اسفندماه، صفحه 384-377.

سیدجواد، م.، و مشعل، م. 1393. ارزیابی شاخص‌های هیدرولیکی سازه­های نیرپیک (مورد مطالعه: شبکه آبیاری و زهکشی دشت ورامین). مجله مدیریت آب و آبیاری، 2 (4): 229-222.

 شیری، ن.، هاشمی، م.ک.، میرک­زاده، ع.ا.، و اسحاقی، ر. 1392. عوامل مؤثر بر به­کارگیری عملیات حفاظت خاک از سوی کشاورزان استان ایلام. نشریه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 44 (2): 297-308.

عبدالله­زاده، غ.، جهانگیر، ل.، محبوبی، م.، و قزل، ع. 1397. تأثیر الگوی مدیریت­مشارکتی در بهره‌برداری بهینه آب در شهرستان آق­قلا. مجله پژوهش آب در کشاورزی، 32 (1): 131-146.

عطائی، پ.، و ایزدی، ن. 1393. تحلیل مسئولیت­های تشکل­های آب­بران و زمینه­یابی موانع ایجاد آن از دیدگاه بهره­برداران. مجله پژوهش آب در کشاورزی، 4(28): 738-849.

مرتضی­نژاد، م.، یعقوبی، ج.، ستوده­نیا، ع.، و داغستانی، م. 1391. راه­کارهای بهینه­سازی مدیریت منابع آب در شبکه­های آبیاری از دیدگاه آب­بران (مطالعه­ی موردی: شبکه آبیاری دشت قزوین). مجله­ی مهندسی منابع آب، 5(1): 69-77.

میرزایی، آ.، و میردامادی، س. م. 1388. عوامل مؤثر بر نگرش کشاورزان نسبت به تعاونی­های آب­بران. مجله ترویج و اقتصاد کشاورزی، 2(1): 1-8.

میرزایی، آ.، و میردامادی، س. م. 1391. سازه­های مختلف تأثیرگذار بر تمایل کشاورزان استان گلستان به مشارکت در تشکل آب­بران. فصلنامه روستا و توسعه، 15(1): 135-151.

ناصری، س.، و درویشی ، ف. 1394. مدیریت بهره‌برداری از شبکه­های آبیاری و زهکشی (پژوهش موردی: شبکه آبیاری و زهکشی سلیمانشاه). کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران، انجمن آبیاری و زهکشی، دوره 1، 1394.

نجفی، ن.، خسروی­پور، ب.، غنیان، م.، برادران، م.، و دحیماوی، ع. 1392. شناسایی عوامل بازدارنده موفقیت تشکل­های آب­بران از دیدگاه بهره­برداران حوزه­های کرخه شمالی و جنوبی استان خوزستان. مجله پژوهش‌های روستائی، 4 (1): 165-188.

Amirova, I., Petrick, M. and Djanibekov, N. 2018. Long and short-term determinants of water user cooperation: Experimental evidence from Central Asia. 30th International Conference of Agricultural Economists, 28 July-2 August 2018, Vancouver, Canada.

Kahil, MT. Dinar, A and Albiac, J. 2016. Cooperative water management and ecosystem protection under scarcity and drought in arid and semiarid regions. Water Resources and Economics.  NO: 13. :P: 60-74.