تحلیل ساختاری نقش مؤلفه‌های آموزشی‌ـ‌ترویجی و روان‌شناختی بر رفتار زیست‌محیطی گندم‌ کاران شهرستان بوکان

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

یادگار مؤمن پور ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس)
حسن صدیقی ² (دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس)
شهلا چوبچیان ³ (استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس)

تاریخ دریافت : 1396/03/19 تاریخ پذیرش : 1396/03/19 تاریخ انتشار : 1395/11/01

کلید واژه: رفتار زیست‌محیطی, گندم‌کاران, عامل‌ آموزشی‌ـ‌ترویجی, عامل روانشناختی,

چکیده مقاله :

با توجه به اثر آموزش‌های مناسب در تغییر آگاهی‌ها و نگرش افراد نسبت به حفظ محیط‌زیست، رفتارهای سازگار افراد با محیط‌زیست دور از انتظار نمی‌باشد. هدف کلی این پژوهش بررسی تأثیر سازه‌های آموزشی‌ـ‌ترویجی و روانشناختی بر رفتار زیست‌محیطی گندم‌کاران شهرستان بوکان می‌باشد. برای دست‌یابی به این هدف، در این پژوهش از فن پیمایش که از روش‌های توصیفی می‌باشد، استفاده شد. جامعه آماری پژوهش 5473 نفر از گندم‌کاران شهرستان بوکان بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری ساده تصادفی با انتساب متناسب و با استفاده از جدول نمونه‌گیری کرجسی و مورگان، 357 نفر نمونه‌گیری شدند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه بود. روایی محتوایی پرسشنامه با کسب نظر متخصصان و صاحب‌نظران بررسی شد و اصلاحات لازم صورت گرفت؛ همچنین روایی آن با استفاده از پایایی ترکیبی (CR) به دست آمد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی، روایی، پایایی و برازش متغیرهای پنهان پژوهش را تأیید کرد. مقدار ضریب آلفای کرونباخ برای بخش‌های مختلف پرسشنامه بالاتر از 70/0 محاسبه شد به این معنی که بخش‌های مختلف پرسشنامه از پایایی مناسبی برخوردار است. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی از نرم‌افزارهای SPSSWin22 و LISRE 8.80 استفاده شد. نتایج نشان داد که خودشناسی و نگرش‌های زیست‌محیطی مؤلفه‌های اصلی سازه روانشناختی در زمینه رفتار زیست‌محیطی می‌باشد. همچنین سازه‌های آموزشی‌ـ‌ترویجی و روانشناختی تأثیر مثبت و معنی‌داری بر رفتار زیست‌محیطی داشتند و در مجموع 41 درصد از کل واریانس متغیر وابسته را تبیین کردند.

چکیده انگلیسی:

In respect that by proper environmental training can change awareness and attitude of people toward environmental protection. Thus, we can expect that people show environmentally friendly behavior. The Purpose of this study was to evaluate the effect of educational –extension and psychological constructs on the environmental behavior of wheat growers in the Bukan County. To achieve this goal in this research, the survey method, which is from descriptive statistics, was used. The statistical population included 5473 wheat growers which 357 of them were sampled by using the Morgan table. Sampling was carried out through proportional stratified random sampling method. For the data collection, the questionnaire was used. Face validity of the questionnaire was confirmed by the experts in this field. Reliability of the was achieved by using the composite reliability (CR). The results of confirmatory factor analysis confirmed the “validity” and “reliability” and “the goodness of fit for the latent variables”. Also Cronbach's alpha coefficient was calculated which its amount for the different sections of the questionnaire was higher than 0/7 that shows the different parts of the questionnaire have appropriate reliability. In order to analyze the data for both descriptive and inferential statistics the SPSSWin22 and LISREL 8.80 were used. The results showed that self-identity and environmental attitudes are main components psychological construct in the field of environmental behavior. Also educational – extensional and psychological factors had a significant and positive impact on environmental behavior and totally 41 percent of dependent variable were explained.

منابع و مأخذ:

احمدوند، م.، و نوری پور، م. (1389). نگرش‌های زیست‏محیطی دانشجویان کشاورزی دانشگاه یاسوج: تحلیل جنسیتی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 6، شماره 2، صفحات 13 – 1.

آرایش، ب.ف و فرج‌اله حسینی، ج. (1389). تحلیل رگرسیونی عوامل مؤثر بر مشارکت مردم در حفظ، احیا، توسعه و بهره‌برداری منابع طبیعی تجدیدشونده از دیدگاه کارشناسان منابع طبیعی استان ایلام. اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد 2، شماره 1، صفحات 58 – 49.

براون، ل. (1387). طرح امید، آینده محیط‌زیست. ترجمه حمید طراوتی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

حجازی، ی.، و اسحاقی، ر. (1393). تبیین رفتار زیست‏محیطی روستاییان استان‌های غرب کشور بر اساس مدل رفتار برنامه‌ریزی‌شده. اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 45، شماره 2، صفحات 267 – 257.

حسن‌پور، ص. (1393). بررسی چالش‌های به‌کارگیری فناوری‌ مدیریت تلفیقی آفات با رویکرد مدرسه در مزرعه در بین باغداران شهرستان پاوه، پایان‌نامه چاپ نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی.

حسن‌زاده، ر.، و مداح، م. (1387). روش‌های آماری در علوم رفتاری (آمار توصیفی و استنباطی). تهران: انتشارات ویرایش.

ذوالفقاری، ح. (1391). مبانی محیط‌زیست. کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی.

رضوانی، م.، نوجوان، م.، و رودسری، ا. (1392). بررسی میزان تأثیر آموزش‌های غیررسمی بر آگاهی‌های محیط‌زیستی تورگردانان طبیعت‌گردی (مطالعه موردی: استان گیلان). فصلنامه آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، سال 2، شماره 1، صفحات 59-39.

ضیاء‌پور، آ.، کیانی‌پور، ن.، و نیکبخت، م.ر. (1391). تحلیل جامعه‌شناختی محیط‌زیست و رفتار افراد نسبت به آن در مناطق روستایی و شهری استان کرمانشاه. آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، سال 1، شماره 2، صفحات 67-55.

عبدالهی، ع. (1383). بررسی شناخت آگاهی‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای زیست‏محیطی مردم شهروندان اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. اصفهان: دانشگاه اسلامی دهاقان.

عزیزی خالخیلی، ط.، بخشی جهرمی، آ.، و بیژنی، م. (1390). رفتار حفاظت از خاک کشاورزان: نقش رسانه‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 7، شماره 2، صفحات 61-51.

فاضلی، م.، و جعفرصالحی، س. (1392). شکاف نگرش، دانش و رفتار زیست‏محیطی گردشگران. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگران، سال 8، شماره 22، صفحات 137 – 136.

فیلر، جی‌. تی. (1387). زیستن در محیط‌زیست. ترجمه مجید مخدوم، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

کریمی، ل. (1389). بررسی عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر رفتار زیست‏محیطی (با تکیه بر مصرفی آب) شهروندان زنجان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه پیام‌نور مرکز پرند.

کلانتری، خ. (1392). مدل‌سازی معادلات ساختاری در تحقیقات اجتماعی اقتصادی، انتشارات فرهنگ صبا.

کوچکی، ع.، و خیابانی، ح. (1389). مبانی اکولوژیکی کشاورزی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

گلیسمن، ا. (1392). اگرواکولوژی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، مترجمین: نصیری محلاتی، مهدی، کوچکی، علیرضا، رضوانی، پرویز و بهشتی، علیرضا. چاپ ششم.

ملک‌آبادی، ر.، عبداللهی، ع.، و صادقی، ح.ر. (1393). تحلیل و بازشناسی رفتارهای زیست‌محیطی شهری (مطالعه موردی شهرستان اصفهان). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 5، شماره 18، صفحات 1-20.

منتی‌زاده، م.، و زمانی، غ. م. (1391). تدوین مدل رفتار زیست‏محیطی زارعان شهرستان شیراز. علوم ترویج و آموزش ایران، جلد 8، شماره 2، صفحات 74-63.

موسوی، م. (1387). بررسی و تحلیل سازه‌های مؤثر بر رفتار زیست‌محیطی کشاورزان در راستای پایداری کشاورزی منطقه: موردمطالعه تالاب هشیلان – استان کرمانشاه. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

نوری پور، م.، و نوری، م. (1391). تحلیل نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت آبران شبکه آبیاری و زه‌کشی: مورد دشت لشتر. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 8، شماره 1، صفحات 53-70.

نوری، ه.، جمشیدی، ع.، جمشیدی، م.، هدایتی‌مقدم، ز.، و فتحی، ع. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش اقدامات حفاظتی خاک گامی در جهت توسعه پایدار کشاورزی (مطالعه موردی: شهرستان شیروان و چرداول). اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 45، شماره 1.

ویسی، ه.، محمودی، ح.، و شریفی مقدم، م. (1389). تبیین رفتار کشاورزان در پذیرش فناوری‌های مدیریت          تلفیقی آفات. اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 41 – 2، شماره 4، صفحات 490 – 481.

هومن، ح. (1393). مدل یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم افزار لیزرل. تهران: نشر سمت.

 

 

 

Arcury, T. A. (1990). Environmental attitude and environmental knowledge. Human organization, 49(4): 300-304.

Berre, D., Blancard, S., Boussemart, J. P., Leleu, H., & Tillard, E. (2014). Finding the right compromise between productivity and environmental efficiency on high input tropical dairy farms: A case study. Journal of environmental management, 146: 235-244.

Bayard, B., & Jolly, C. (2007). Environmental behavior structure and socio- economic conditions of hillside farmers: a multiple-group structural equation modeling approach. Ecological Economics, 62(3): 433-440.

Byrne, B. (2010). Structural equation modeling with AMOS (Second Edition). Rutledge Publisher, Taylor and Francis Group. New York. 418.

Clark, C. F., Kotchen, M. J., & Moore, M. R. (2003). Internal and external influences on pro-environmental behavior: Participation in a green electricity program. Journal of environmental psychology, 23(3): 237- 246.

Darradi, Y., Saur, E., Laplana, R., Lescot, J. M., Kuentz, V., & Meyer, B. C. (2012). Optimizing the environmental performance of agricultural activities: A case study in La Boulouze watershed. Ecological Indicators, 22: 27-37.

Dudley, N. (2008). Guidelines for applying protected area management categories. Gland, Switzerland: IUC.x +86pp.

Duerden, M. D., & Witt, P. A. (2010). The impact of direct and indirect experiences on the development of environmental knowledge, attitudes, and behavior. Journal of Environmental Psychology, 30(4): 379-392.

Hirsh, J. B. (2014). Environmental sustainability and national personality. Journal of Environmental Psychology, 38: 233-240.

Howley, P., Buckley, C., Donoghue, C. O., & Ryan, M. (2015). Explaining the economic ‘irrationality ‘of farmers' land use behavior: The role of productivity attitudes and non-pecuniary benefits. Ecological Economics, 109: 186-193.

Hunecke, M., Haustein, S., Grischkat, S., & Böhler, S. (2007). Psychological, socio demographic, and infrastructural factors as determinants of ecological impact caused by mobility behavior. Journal of Environmental Psychology, 27(4): 277-292.

Kil, N., Holland, S. M., & Stein, T. V. (2014). Structural relationships between environmental attitudes, recreation motivations, and environmentally responsible behaviors. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 7: 16-25.

Mannion, A. M. (1998). Future trends in agriculture: the role of biotechnology. Outlook on Agriculture (United Kingdom).

Merante, P., Van Passel, S., & Pacini, C. (2015). Using agro-environmental models to design a sustainable benchmark for the sustainable value method. Agricultural Systems, 136: 1-13.

Mialhe, F., Becu, N., & Gunnell, Y. (2012). An agent-based model for analyzing land use dynamics in response to farmer behaviour and environmental change in the Pampanga delta (Philippines). Agriculture, ecosystems & environment, 161: 55-69.

Ondersteijn, C. J. M., Giesen, G. W. J., & Huirne, R. B. M. (2003). Identification of farmer characteristics and farm strategies explaining changes in environmental management and environmental and economic performance of dairy farms. Agricultural Systems, 78(1): 31-55.

Otto, S., & Kaiser, F. G. (2014). Ecological behavior across the lifespan: Why environmentalism increases as people grow older. Journal of Environmental Psychology, 40: 331-338.

Paillé, P., & Boiral, O. (2013). Pro-environmental behavior at work: Construct validity and determinants. Journal of Environmental Psychology, 36, 118-128.

Price, J. C., & Leviston, Z. (2014). Predicting pro-environmental agricultural practices: The social, psychological and contextual influences on land management. Journal of Rural Studies, 34: 65-78.

Rommel, J., Buttmann, V., Liebig, G., Schönwetter, S., & Svart-Gröger, V. (2015). Motivation crowding theory and pro-environmental behavior: Experimental evidence. Economics Letters, 129: 42-44.

Schumacer, R. & lomax, R. (2004). A beginners guide to Structural equation modeling (Second Edition). Mahwan Publisher, New Jersey.

Takahashi, B., & Selfa, T. (2014). Predictors of pro-environmental behavior in rural American communities. Environment and Behavior, 47(8): 856-876.

Uzun, F. V., & Keles, O. (2012). The effects of nature education project on the environmental awareness and behavior. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46: 2912-2916.

van Dijk, W. F., Lokhorst, A. M., Berendse, F., & de Snoo, G. R. (2015). Collective agri-environment schemes: How can regional environmental cooperatives enhance farmers’ intentions for agri-environment schemes? Land Use Policy, 42: 759-766.

Yazdanpanah, M., Feyzabad, F. R., Forouzani, M., Mohammadzadeh, S., & Burton, R. J. (2015). Predicting farmers’ water conservation goals and behavior in Iran: A test of social cognitive theory. Land Use Policy, 47: 401-407.

Zhang, Y., Zhang, H. L., Zhang, J., & Cheng, S. (2014). Predicting residents' pro-environmental behaviors at tourist sites: The role of awareness of disaster's consequences, values, and place attachment. Journal of Environmental Psychology, 40: 131-146.

Zint, M., Kraemer, A., & Kolenic, G. (2014). Evaluating Meaningful Watershed Educational Experiences: An exploration into the effects on participating students’ environmental stewardship characteristics and the relationships between these predictors of environmentally responsible behavior. Studies in Educational Evaluation, 41: 4-17.