اثر رهاسازی اراضی بر تغییرات نفوذ آب به خاک

محورهای موضوعی : مدیریت آب در مزرعه با هدف بهبود شاخص های مدیریتی آبیاری

امیرمسعود قیومی محمدی ¹ (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد؛ گروه خاکشناسی؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران)
شجاع قربانی دشتکی ² (استادیار؛ گروه خاکشناسی؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران)
فایز رئیسی ³ (استاد؛ گروه خاکشناسی؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران)
پژمان طهماسبی ⁴ (استادیار؛ گروه مرتع و آبخیزداری؛ دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین؛ دانشگاه شهرکرد؛ شهرکرد؛ ایران)

تاریخ دریافت : 1391/09/16 تاریخ پذیرش : 1392/02/30 تاریخ انتشار : 1392/06/31

کلید واژه: تغییر کاربری اراضی, ضریب جذب, نفوذپذیری, هدایت هیدرولیکی,

چکیده مقاله :

پارامترهای نفوذ آب به خاک از مهم تریـن شاخص های ارزیـابی کیفیت خاک می باشند. نفـوذ آب به خاک یکی از ویژگی های کلیدی در طراحی سامانه های آبیاری، پژوهش های هیدرولوژی، مدیریت منابع آب و حفاظت خاک، طراحی و اجرای پروژه‌های زهکشی و کنترل فرسایش خاک در حوضه های آبخیز است. هدف از این پژوهش، بررسی اثر رهاسازی اراضی بر پارامترهای نفوذ آب به خاک در مراتع نیمه استپی کرسنک واقع در استان چهارمحال و بختیاری بود. برای این منظور، در پنج کاربری شامل مرتع، کشاورزی، رهاسازی 5-3 سال، رهاسازی 15-10 سال و رهاسازی بالای 25 سال نفوذ آب به خاک در شش تکرار به روش نفوذ سنج مکشی اندازه‌گیری شد. نتایج پژوهش نشان داد که رهاسازی اراضی کشاورزی از طریق افزایش ماده آلی خاک، افزایش پایداری ساختمان خاک، بازآرایی ذرات خاک در راستای پایدارتر شدن منافذ طبیعی موجود در خاک و در نتیجه افزایش پیوستگی منافذ خاک بر پارامترهای نفوذ آب به خاک تاثیری معنی‌دار و مثبت دارند. میانگین هدایت آبی اشباع مزرعه ای در مرتع (4/7 میلی متر در ساعت) بیشتر از زمین کشاورزی (4/4 میلی متر در ساعت) بود. همچنین ضریب جذب نیز کاهش 30 درصدی را در زمین کشاورزی نسبت به مرتع داشت. لیکن در نتیجۀ رهاسازی اراضی کشاورزی و استقرار مجدد پوشش گیاهی، تشکیل و بازیافت خاکدانه های درشت و افزایش پایداری خاکدانه ها، بهبود نفوذ آب به خاک در منطقه را به دنبال داشته است. بر این اساس هدایت آبی اشباع پس از 25 سال رهاسازی، از 38/4 به 09/6 میلی متر در ساعت رسیده است.

چکیده انگلیسی:

Infiltration parameters are the most important indicators of soil quality. Soil water infiltration is one of the key properties for designing irrigation systems, hydrological studies, water resources management, drainage projects and soil conservation practices in watershed scale. The objective of this study was to investigate the effect of land abandonment on infiltration parameters in semi-stepped rangelands located in Karsanak, Chahar Mahal va Bakhtiari province, Iran. For this purpose, five types of land uses including pasture, agriculture, 3-5, 10-15 and 25 years-long abandonment were selected and the infiltrated water was measured in six replicates by tension infiltrometer apparatus. The results indicated that land use changing led to reduce soil organic matters, soil aggregate stability, soil pores connectivity and to disarranging soil natural pores. Consequently, the negative and significant effect of land use changing on parameters of water infiltration was deduced. Average saturated hydraulic conductivity in pastures (7.4 mm/h) was almost twice of that for agricultural land use (4.4 mm/h). In addition, the sorptivity experienced 30 percent reductions in agricultural lands compared to pastures. However, because of the land abandonment i.e. restoration of vegetation and macro aggregate formation and increasing aggregates stability, the infiltration process was improved such that saturated hydraulic conductivity of the 25 years-long abandonment improved from 4.38 to 6.09 mm/h.