تعیین ویژگی های تغذیه ای روغن استخراج شده از میوه بلوط ایرانی

محورهای موضوعی : میکروبیولوژی مواد غذایی

یعقوب ایرانمنش ¹ (استادیار پژوهش بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شهرکرد، ایران)
حسن جهانبازی گوجانی ² (استادیار پژوهش بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شهرکرد، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/09/13 تاریخ پذیرش : 1396/09/13 تاریخ انتشار : 1396/10/01

کلید واژه: روغن, عناصر غذایی, میوه بلوط,

چکیده مقاله :

مقدمه: گونهبلوط بخش عمده‌ای از جنگل‌های زاگرس را به‌خود اختصاص داده است. میوه این گونه دارای خواص تغذیه‌ای فراوانی است که آشنایی با آن می‌تواند نقش مهمی در اقتصادی کردن جنگل ایفا نماید. این تحقیق با هدف بررسی ویژگی‌های تغذیه‌ای میوه و به‌ویژه روغن استخراج شده از آن انجام شد. موادوروش‌ها:این تحقیق بر روی میوه بلوط ‌ایرانی انجام شد. به این منظور در منطقه دره‌گرم شهسوار شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری تعداد 14 درخت بلوط ایرانی در دو فرم رویشی دانه‌زاد و شاخه‌زاد به‌طور تصادفی در کلاسه‌های قطری مختلف انتخاب شدند. از هر درخت تعداد 30 عدد میوه از قسمت‌های مختلف درخت تهیه شد. میوه‌ها به‌صورت جداگانه برای اندازه‌گیری عناصر تغذیه‌ای و استخراج روغن به آزمایشگاه منتقل و عناصر غذایی (میکرو و ماکرو) موجود در قسمت‌های مختلف بذر نیز اندازه‌گیری شد. استخراج روغن با استفاده از روش سوکسله انجام شد. یافته‌ها:از بین عناصر پر مصرف، نیتروژن، پتاسیم و کلسیم و از بین عناصر کم مصرف، آهن و منگنز به ترتیب بیشترین عناصر موجود در میوه بلوط ایرانی هستند. مقدار متوسط روغن میوه بلوط ایرانی 89/0 ± 56/8 درصد است. ساختار اسید چرب روغن بلوط ایرانی عمدتاً حاوی اسیدهای چرب معمول در روغن های گیاهی است که از آن جمله می‌توان به انواع اسیدهای چرب تک غیراشباع (به خصوص اسید اولئیک 4/49 درصد)، چند غیراشباع (به خصوص اسید لینولئیک 5/26 درصد) و اشباع (به ویژه اسید پالمیتیک 1/19 درصد) اشاره کرد. نتیجهگیری:میوه بلوط ایرانی دارای ارزش تغذیه‌ای بوده و از درصد قابل توجهی روغن با ارزش غذایی بالا برخوردار است. بنابراین می‌توان با برنامه‌ریزی صحیح در زمینه تولید روغن از میوه درختان جنگلی بلوط غرب کشور، زمینه اشتغال و ایجاد درآمد برای روستائیان جنگل‌نشین فراهم نمود.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Oak treescover a vast area of Zagros forests. Acorn has numbers of nutritional characteristics and might be regarded as a good source of nutrition. The aim of this study is to describe the nutritional characteristics and physicochemical properties of acorn oil. Materials and Methods: This research was carried out in Chaharmahal and Bakhtiari province. Fourteen trees were selected randomly, in different diameter classes in two groups of single stem trees and coppice shoots. Thirty acorns were harvested from each tree and dried in an oven at 80 °C for 2 days. The nutritional elements of the seed were measured and the oil was extracted by light petroleum ether employing soxhlet aparatus. Results: The results indicated that nitrogen was present at high concentration followed by some elements namely Potassium, Calcium, Iron and Manganese in respective decreasing order. The oil concentration of the fruit accounted for 8.56% and the fatty acid profile of the fatty acid of the oil indicated that the predominant fatty acid was the monounsaturated fatty acid (Oleic 49.4%) followed by polyunsaturated and saturated fatty acids in respective decreasing order. Conclusion: Acorn of Persian Oak is important nutritionally and the oil contains an appreciable concentration of unsaturated fatty acids. Therefore, good management concerned with acorn harvesting and oil production might be required and essential.  

منابع و مأخذ:

ابراهیمی، ا.، خیامی، م. و نجاتی، و. (1388). ارزیابی فعالیت ضد باکتریایی عصاره هیدروالکلی میوه بلوط ایرانی در روش انتشار دیسک. فصلنامه گیاهان دارویی، شماره 9(1)، صفحات 34-26.

امامی، ع. (1375). روش‌های تجزیه گیاه. انتشارات مؤسسه خاک و آب کشور. نشریه فنی شماره 982، صفحه 128.

جعفری، ه.، فضایلی، ح.، ورمقانی، ص. ع. و مقصودی نژاد، ق. (1380). استفاده از سطوح مختلف میوه بلوط در جیره غذایی بره های پرواری گوسفند کردی. مجله علمی و پژوهشی پژوهش و سازندگی، شماره 14(4)، صفحات 40-36.

سالاردینی، ع. ا. و مجتهدی، م. (1367). اصول تغذیه گیاه. جلد دوم. (ترجمه). مرکز نشر دانشگاهی تهران. 315 صفحه.

شادنوش، غ. ر. (1383). استفاده از مغز میوه بلوط به عنوان ماده مغذی در جیره غذایی ماهی قزل آلای رنگین کمان. مجله علمی شیلات ایران، شماره 15 (3)، صفحات 96-87.

صادقی ماهونک، ع.، اعلمی، م. و قادری قهفرخی، م. (1386). بررسی ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی دانه بلوط و امکان کاربرد آن در صنایع غذایی. گزارش نهایی طرح پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، نشریه تحقیقاتی شماره: 259-3-89.

مسعودی نژاد، م. ر. و یزدان بخش، ا. ر. (1383). حذف کروم و نیکل از منابع آب آلوده به فاضلاب با استفاده از عصاره میوه بلوط. کومش پاییز، شماره 6 (1)، صفحات 14-7.

میرزایی، ع.، میرزایی، ن.، میرزایی، م. و دلاویز، ح. ا. (1390). بررسی تاثیر عصاره هیدروالکلی هسته انگور و جفت میوه بلوط بر سمیت ناشی از تتراکلرید کربن در کبد موش صحرایی. فصلنامه طب جنوب، شماره 4، صفحات 239-230.

همدانی، ف. و حداد خداپرست، م. ح. (1392). ارزیابی پایداری اکسایشی، ویژگی های شیمیایی و ساختار اسید چرب روغن مغزخنجوک. نشریه پژوهش و نوآوری در علوم و صنایع غذایی. شماره 3، صفحات 278-265.

همدانی، ف.، حداد خداپرست، م. ح.، اسماعیل زاده کناری، ر. و عطایی صالحی، ا. (1393). مقایسه ساختار شیمیایی و پایداری حرارتی روغن مغز کلخونگ به عناون یک منبع جدید روغن نباتی با روغن زیتون. فصلنامه علوم و فناوری­های نوین غذایی. سال دوم، شماره 5، صفحات 91-83.

Al-Rousana, W. M., Ajoa, R. Y., Al-Ismailb, K. M., Attleec, A., Shakerd, R. R. & Osailid, T. M. (2013). Characterization of Acorn Fruit Oils Extracted from Selected Mediterranean Quercus Species. grasas yaceites, 64 (5), 554-560.

Bernardo-Gil, M., Lopes, I., Casquilho, M., Ribeiro, M., Mercedes, M. & Empis, J. (2007). Supercritical carbon dioxide extraction of acorn oil. J. Supercritical Fluids, 40, 344-348.

Farhoosh, R. (2007). The effect of operational parameters of the Rancimat method on the determination of oxidative stability measures and shelf-lif prediction of soybean oil. Journal of American oil chemistry society, 84, 205-209.

Fatemi, S. H. & Hammond, E. G. (1980). Analysis of pleate, lonoleate and linolenate hydroperoxides in oxidized ester mixtures. Journal of Lipids, 15, 379-385.

Horrobin, D. & Manku, M. (1983). How do polyunsaturated fatty acids lower plasma cholesterol levels? Lipids, 18, 558–562.

 

Khennouf, S., Amira, S. & Arrar, L. (2010). Effect of Some Phenolic Compounds and Quercus Tannins on Lipid Peroxidation. World Appl Sci J, 8, 1144-1149.

 Khennouf, S., Gharzouli, K. & Smain, A. (1994). Effects of Quercus ilex L. and Punica granatum L polyphenols against ethanol induced gastric damage in rats. Pharmazie Janvier, 54, 75-76.

 Konig, M., Scholz, E. & Hartmann, R. (1994). Ellagitannins and complex tannins from Quercus petraea. bark J Nat Prod, 57,1411-1415.

Leon-Camacho, M., Viera-Alcaidea, I. & Vicario, I. (2004). Acorn (Quercus spp.) fruit lipids: saponifiable and unsaponifiable fractions: a detailed study, J. Am. Oil Chem. Soc, 81, 447-453.

Losi, C. J., Siccamaa, T. G., Condit, R. & Morales, J. E. (2003). Analysis of alternative methods for estimating carbon stock in young tropical plantations. Forest Ecology and Management, 184, 355–368.

M’Hrit, O., Benzyane, M., Varrela, M. C. & Le chene-Liege, A. U. (1998). Maroc: Strategie de Conservation et d’Amelioration. Ann Rech for Maroc (Special Issue), 127-144.

Matthaus, B. (2006). Utilization of high – oleic rapeseed oil for deep fat frying of French fries compared to other commonly used edible oils. Europian Journal of Lipid Science and Technology, 108, 200-211.

Ofcarcik, R. P., Burns, E. E. & Teer, J. G. (1971). Acorns for Human Food. Food Ind. Journal, 4-18.

Ozcan, T. & Gulriz, B. (2005). Some Elemental Concentrations in the Acorns of Turkish Quercus L. (Fagaceae) Taxa. Pak. J. Bot, 37, 361-371.

Ozcan, T. (2007). Characterization of Turkish Quercus L. Taxa Based on Fatty Acid Compositions of the Acorns. J. Am. Oil Chem. Soc, 84, 653-662.

Rababah, T., Ereifej, K., Al-Mahasneh, M., Alhamad, M., Alrababah, M. & Al-u’datt, M. (2008). The Physicochemical Composition of Acorns for Two Mediterranean Quercus Species, Jordan J. Agric. Sci., 4, 131-137.

Rocha-Guzman, N. E., Gonzalez-Laredo, J. A. & Gallegos-Infante, R. F. (2007). Evaluacion Biologica Del Efecto de Extractos Polifenolicos de Quercus resinosa Sobre Celulas Transformadas. In: Tellez-Luis SJG, Bustos V, de la Cru GV, editors. Aprovechamiento Biotecnologico de Productos Agropecuarios. Mexico: Plazay Valdes-UAT, p. 219-237.

Saffarzadeh, A., Vincze, L. & Csap, J. (1999). Determiniation of the chemical composition of acorn (Quercus branti), Pistacia atlantica and Pistacia Khinjuk seed as non-conventional feedstuff. Journal of Acta Agraria Kaposváriensis, 3, 59-69.

Smith, J. (1950). Tree Crops: a permanent Agriculture, old Greenwich. Connecticut Devin-Adair, Co.

Stelzer, L. E., Chambers, J. L., Meadows, J. S. & Ribbeck. K. F. (2004). Leaf Biomass and Acorn Production in a Thinned 30-Year-Old Cherrybark Oak Plantation. Proceedings of the 12th biennial southern silvicultural research conference. Gen. Tech. Rep. SRS–71. Asheville, NC: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Southern Research Station, 594.