مکان یابی اراضی مستعد توسعه درونزا در بافت فرسوده با بهره گیری از مدل تحلیلی F’ANP؛ (نمونه موردی: محله شهید آوینی مشهد)

محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی

سیده مهتاب امیری شهری ¹ , فاطمه محمد نیای قرائی ²

1 - مربی، کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران*(مسوول مکاتبات)
2 - استادیار، دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/04/13 تاریخ پذیرش : 1399/03/19 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: بافت فرسوده, توسعه درونزا, مدل تحلیلی F’ANP, محله شهید آوینی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: بافت هایی که در گذشته و در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته، با رشد جمعیت شهرنشینی و توسعه شهرها، به مرور دچار ضعف عملکردی شده است. از طرفی دیگر، تاثیرات رشد بی رویه جمعیت شهری، منجر به رشد پراکنده و پیدایش پدیده حاشیه نشینی شده است؛ که مسائل و مشکلات خاص خود را ایجاد کرده است. این در حالی است که اراضی درون شهری به دلیل وجود زیر ساخت ها و امکانات شهری، بهترین گزینه برای توسعه های شهری می باشد. بر این اساس در مقاله حاضر با تدوین معیارها و شاخص های شناسایی اراضی مستعد توسعه درونزا، از متون نظری و تجارب عملی، به مکان یابی این اراضی در بافت فرسوده محله آوینی شهر مشهد پرداخته است.روش بررسی: در همین راستا به منظور درک مفهومی و کارشناسی از ویژگی های اراضی مستعد توسعه درونزا، پرسشنامه ای در زمستان سال 1397 بر مبنای چارچوب نظری تدوین و توسط متخصصان و کارشناسان شهرسازی تکمیل شده است. روش تحقیق در این مقاله، از یک سو روش تحلیلی F’ANP، که تلفیقی از روش های تحلیلی عاملی و ANP، و از سوی دیگر تحلیل داده های ثانویه مربوط به مکان یابی اراضی مستعد توسعه درونزا در سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS است.یافته ها: از بین تمامی عامل های تاثیر گذار بر شناسایی اراضی مستعد توسعه درونزا در محله شهید آوینی، معیارهای عملکردی و دسترسی و شاخص های مرتبط با آنها، بیشترین اولویت و اهمیت را در مکان یابی این اراضی دارد و قطعات با کاربری بایر و تولیدی و کارگاهی که در بخش های شمال و شمال شرقی محله قرار گرفته است، با وزن مکانی بین شـش (6) تا نـه (9)، از اولویت بالاتری نسبت به سایر قطعات، جهت انجام فرآیند توسعه درونزا برخوردار است.بحث و نتیجه گیری: یافته های این مطالعه نشان می دهد که، از بین تمامی عامل های تاثیر گذار بر شناسایی اراضی مستعد توسعه درونزا در محله شهید آوینی، معیارهای عملکردی و دسترسی و شاخص های مرتبط با آنها، بیشترین اولویت و اهمیت را در مکانیابی این اراضی دارند؛ علاوه بر این، قطعات با کاربری بایر و تولیدی-کارگاهی که در بخش های شمال و شمال شرقی محله قرار گرفته اند، با وزن مکانی بین شـش (6) تا نـه (9)، از اولویت بالاتری نسبت به سایر قطعات، جهت انجام فرآیند توسعه درونزا برخوردار اند.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Tissues that have been formed in the past and throughout a long process have been gradually weakened with the growth urbanization and urban development. On the other hand, the impacts of the immense growth of urban populations have led to a dispersed growth and the emergence of the marginalization phenomenon, having resulted in its own distinct problems. Yet, it is well-agree that the urban areas are the best option for urban development due to their existing infrastructure and urban amenities. Accordingly, the present paper seeks to locate these lands in the eroded urban fabrics of the Avini neighborhood by compiling the criteria and indices from theoretical texts and practical experiences to identify the lands susceptible to internal development.Method: In this regard, in order to reach a conceptual understanding and expert knowledge concerning the features of the lands susceptible to internal development, a questionnaire based on the theoretical framework was developed and completed by the urban planning experts on the one hand, the research method in this paper is, an F'ANP analytical method which is a combination of the functional analytical methods and the ANP; on the other hand, it is a secondary analysis of the location of the land susceptible to the development of an endogenous GIS.Findings: The findings of this study acknowledged that among all the factors affecting the identification of the lands susceptible to internal development in the Shahid Avini neighborhood, the performance criteria, and the accessibility and the related indicators attained the highest priority and prominence in locating these lands. Furthermore, a number of the parts related to the brownfields and the workshop located in the north and northeast areas of the neighborhood had a higher priority compared to the other parts to carry out the process of endogenous development with a weight between six and nine.Discussion and Conclusion: In line with the results of this study, among all the factors affecting the identification of the lands susceptible to internal development in Shahid Avini neighborhood, performance criteria and access and related indicators have the highest priority and importance in locating these lands. In addition, parts with barren use and production-workshop located in the northern and northeastern parts of the neighborhood, with a spatial weight between six to nine, have a higher priority than other parts to perform the process of internal development. 

منابع و مأخذ:

1. Habibi, K., Pour Ahmad, A., Meshkini, A., 2007, Rehabilitation and Renovation of Urban Ancient Tissues. University of Kurdistan Publications and Urban Development and Revitalization Organization, Vol. 1. (In Persian)


2. Aeini, M., Ardestani, Z., 2009, Regeneration and People Participation Pyramid, An Appraisal Criteria of Brown Field Development Programs (Case Study: The Viewpoint of "Regularizing and Supporting of the Construction and Supply of Housing (RSCSH) Law" to Rehabilitation and Regeneration of Urban Distressed Areas (UDAS)). Hoviate Shahr Journal, Vol. 5, pp. 47-58. (In Persian)


3. Aeini, M., 2008, Regeneration of Trapped Textures and Unstable Urban Contexts, Challenges, Opportunities and Proposing Appropriate Intervention Strategies Using the Swot Technique. Conference of the Housing Development Policy in Iran, Tehran. (In Persian)


4. Zangi Abadi, A., Moayed Far, S., 2012, Urban Regeneration Approach in the Worn Texture: Six Ventilation-Shaft Quarter Yazd. Arman Shahr Journal, Vol. 9. pp. 297-314. (In Persian)


5. Lotfi, S., Zargari Marandi, E., 2012, Urban Regeneration and Redefining Worn-out Textures Criteria; The Beginning of Sustainable Urban Renovation, Vol. 58, pp. 14-25. (In Persian)


6. Haji Pour, Kh., 2006, Community Based Planning, An Efficient Approach for Sustainable Urban Management. Honar-Ha-Ye-Ziba Journal, School of Urban Planning University College of Fine Arts University of Tehran, Vol. 26, pp. 37-46. (In Persian)


7. PourAhmad, A., Habibi, K., Keshavarz, M., New Approaches of the Process of Conceptualizations of the Regeneration of the Urban Distressed Area. Journal of Studies on Iranian Islamic City, Vol. 1, pp. 73-92. (In Persian)


8. Cowan, Robert. (2005). The Dictionary of Urbanism, Great Britain: Streetwise press.


9. McDonald, S. Naglis, M. & Vida, M. Urban Regeneration for Sustainable Communities: A Case Study. Baltic Journal on Sustainability. 15(1):49-59.


10. Izadi, M.S (2006). A study on city center Regeneration: A comparative analysis of two different approach estate revitalization of historic city center sin Iran. Newcastle University.


11. Mir Katouli, J., Hosseini, M., 2013, Internal lands Suitability Evaluation for Interior Development in Gorgan City with Using AHP & GIS. Urban Studies Journal, Vol. 9, pp. 69-79. (Persian)

1. Ebrahimi Dehkordi, A., 2016, Urban Catalyst: Requirements and Approaches, Tehran, Dariche No. (Persian)


2. AhadNejad, M., Ahmadi, L., Shami, A., Heidari, T., 2013, Investigation of Urban Development Trend with Emphasis on Land Use Density and Land Use Changes, Case Study: North Deteriorated Texture of Zanjan. Geographical Planning of Space Quarterly Journal, Vol. 8, pp. 100-118. (In Persian)

14. Saremi, H., 2013, Investigation of Infill Development of Boroujerd City. Urban Management Journal, Vol. 32, pp. 299-310. (In Persian)


15. Wilson, Richard W., (2010), Suburban parking requirements. Journal of the American Planning Association 61(1). 29-42.


16. Barak Pour, N., Bahrami, S., 2011, A Feasibility Study of Redevelopment in Urban Inefficient Textures; A Case Study: Anbar-E Naft Quarter, Zone 11, and Tehran. Journal of Studies on Iranian Islamic City. (In Persian)


17. Aruninta, Aria, (2006), WiMBY: A comparative interest’s analysis of the heterogeneity of redevelopment of publicly owned vacant land, Landscape and Urban Planning.


18. Nastaran, M., Ghodsi, N., 2015, Identify Areas of Potential Infill Development in Areas of Dysfunctional Urban Centers; Case Study: Isfahan Area. Research and Urban Planning Journal, Vol. 20, pp. 51-68. (In Persian)


19. Saeidi Rezvani, N., Kazemi, D., 2011, Recognition Within the Framework of Infill Development in Criticizing the Current Policies towards Housing Development (Maskan-e-Mehr) (Case Study: Natanz City). Human Geography Research Journal, Vol. 75, pp. 113-132. (In Persian)


20. Zebardast, E., 2014, Application of F'ANP Model in Urban Development. Honar-Ha-Ye-Ziba Journal, Vol. 2, pp. 23-38. (In Persian)


21. Zebardast, Asadzadeh, Kotter, Esfandiar, Theo, Asad, (2015), An augmented approach for measurement of disaster resilience using connective factor analysis and analytic network process (F’ANP) model, International Journal of Disaster Risk Reduction.


22. Detailed Plan of Mashhad; Northeast District, 2009, Tarh-O-Amayesh Consultant.


23. General Census of Population and Housing of Iran, 2016.


24. Zebardast E (2013). Constructing a social vulnerability index to earthquake hazards using a hybrid factor analysis and analytic network process (F’ANP) model. Natural Hazards. 65(3):1331-1359.


25. Zebardast, E., Khalili, A., Dehghani, M., 2012, Application of Factor Analysis Method in Identification of Urban Trapped Texture. Honar-Ha-Ye-Ziba Journal, Vol. 2, pp. 27-42. (In Persian)


26. Ebadi, M., Nejati, N., Vahidi, N., 2017, Key Analyses in Spatial Planning Using ArcGIS; Site Selection, Network Analysis and Urban Density. Vol. 1, Kasra Publications. (In Persian)


27. Firoozi, M., Sajadian, N., Sahraee, N., 2013, Systematization of Eroded Fabric in Internal Development and Urban Sustainable; Case Study: Yosefi Neighborhood of Ahwaz. Geographical Journal of ChashmAndaz-E-Zagros, Vol. 13, pp. 115-130.