توسعه مدل Tripod-Beta برای تجزیه و تحلیل حوادث برمبنای شاخص های مهندسی فاکتورهای انسانی (مطالعه موردی: شرکت فولاد مبارکه اصفهان)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست، بهداشت و ایمنی

هانیه نیکومرام ¹ (استادیار، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران. *(مسئول مکاتبات))
حسین مدرسی فر ² (مدیر بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست، شرکت فولاد مبارکه اصفهان، اصفهان، ایران.)
جواد کیانی ³ (رئیس ایمنی، بهداشت حرفه‌ای و آتش‌نشانی، شرکت فولاد مبارکه اصفهان، اصفهان، ایران.)
محسن شنوفی ⁴ (کارشناس ارشد HSE، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/07/17 تاریخ پذیرش : 1398/09/06 تاریخ انتشار : 1401/02/01

کلید واژه: تجزیه ‌و تحلیل حادثه, Tripod-Beta, TRACEr, خطای انسانی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: حوادث صنعتی و شغلی عمدتا دارای پیامدهای نامطلوبی هستند. چگونگی رخداد حوادث و تجزیه و تحلیل آن ها از جمله مهم ترین موضوعات در زمینه مهندسی ایمنی می باشد. از متداول ترین مدل های تحلیل حوادث، مدل ترایپادبتا است که به صورت گام به گام به ریشه یابی علل وقوع حوادث می پردازد. با وجود این در مدل ترایپادبتا به نقش فاکتور های انسانی به عنوان یکی از مهم ترین علل وقوع حوادث آنچنان که باید پرداخته نشده است. بنابراین هدف پژوهش حاضر، توسعه مدل ترایپادبتا با رویکرد مهندسی فاکتورهای انسانی می باشد. روش بررسی: در این مطالعه مدل ترایپادبتا به کمک روش TRACEr توسعه داد شد؛ به نحوی که قادر به شناسایی و تحلیل خطاهای انسانی موثر در بروز حوادث در قالب چهار مولفه حالات بیرونی خطا، حالات درونی خطا، مکانیزم های روان شناختی خطا و فاکتورهای شکل دهی عملکرد باشد. مدل توسعه یافته برای تعدادی حوادث منتخب در شرکت فولاد مبارکه اصفهان اجرا شد. یافته ها: در مدل توسعه یافته دو جدول "خطای انسانی با منشا محیطی" شامل 5 پیش شرط و 11 علت پنهان و "خطای انسانی با منشا درونی" شامل 7 پیش شرط و 11 علت پنهان به جداول مدل اولیه و یک گروه فاکتورهای انسانی به فاکتورهای کلیدی ریسک اضافه گردید. بحث و نتیجه گیری: براساس قابلیت اجرای مدل توسعه یافته برای حوادث منتخب، معنادار بودن نتایج حاصل از تحلیل و جمع بندی حوادث و نیز با توجه به توانمندی مدل در شناسایی علل مرتبط با فاکتورهای انسانی موثر در وقوع حوادث، می‌توان چنین استنباط کرد که مدل توسعه یافته از اعتبار لازم برخوردار است.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Industrial and occupational accidents mostly have adverse consequences. Analyzing the accidents to identify how and why they happened has been one of the key subjects in safety engineering. Tripod-Beta model is one of the most widely-used models for accidents investigation, which step by step identifies the causes of accidents occurrence. However, the role of human factors, as one of the most important causes of accidents, has not noticeably been addressed in this model. Therefore, the aim of the present study was to enhance Tripod-Beta model based on human factors engineering. Material and Methodology: In this research, Tripod-Beta model has been enhanced applying TRACEr in a way that the improved model is able to identify and analyze the human errors involved in accidents occurrence in terms of four elements: external error modes, internal error modes, psychological error mechanisms and performance shaping factors. The new model was then applied to investigate some of the accidents happened in Esfahan’s Mobarakeh Steel Company. Findings: In the enhanced model, two tables of “external-based human error” including 5 preconditions and 11 underlying causes, and “internal-based human error” including 7 preconditions and 11 underlying causes have been added to the primary model. Also, one group named “human factors” has been incorporated into the basic risk factors of the old model. Discussion and Conclusion: Considering the applicability of the new model to investigate the selected accidents, the meaningfulness of the results of the accidents analyses, and also the capability of the model in identifying the accidents causes related to human factors, this can be inferred that the enhanced model has the appropriate validity.

منابع و مأخذ:

1. Malek, M., Mohammadi, S., Aghilinejad, M., Attarchi, M.S., Rahimpour, F., Alizadeh, S., 2011. Assessment of occupational accidents pattern in Iranian miners. Occupational Medicine, Vol. 3, No. 1, pp. 28-33.


2. Gashtasebi, E., Givehchi, S., Nasrabadi, M., 2016. Analysis of gas leak events through the combination of Tripod Beta and RCA methods (Case study: Fifth Refinery of South Pars Gas Complex). European Online Journal of Natural and Social Sciences, Vol. 5, No. 3, pp. 851-863.


3. Vatani, J., Hassankiadeh, R.F., Torshizi, Y.F., 2019. The new structure for economic evaluation of Health, Safety and Environment-Management System (HSE-MS) with an approach to the cost estimation of human accidents. Iran Occupational Health, Vol. 15, No. 6, pp. 48-59. (In Persian)


4. Ahmadi, O., Mortazavi, S.B., Khavanin, A., 2017. Selection of the optimal method for analysis of accidents in petroleum industry using fuzzy ANP and TOPSIS multi–criteria decision methods. Iran Occupational Health, Vol. 14, No. 2, pp.166-180. (In Persian)


5. Mohammadfam, I., Nikoomaram, H., Hosseinzadeh Lotfi, F., Mansouri, N., Rajabi, A.A., 2014. Development of a decision-making model for selecting and prioritizing accident analysis techniques in process industries. Journal of Scientific and Industrial Research, Vol. 73, No. 8, pp. 517-520.


6. Qiao, W., Li, X., Liu, Q., 2019. Systemic approaches to incident analysis in coal mines: Comparison of the STAMP, FRAM and “2–4” models. Resources Policy, Vol. 63, e101453.


7. Yousefi, A., Hernandez, M.R., Peña, V.L., 2019. Systemic accident analysis models: A comparison study between AcciMap, FRAM, and STAMP. Process Safety Progress, Vol. 3, No. 2, e12002.


8. Alizadeh, F., Taghdisi, M.H., MiriLavasani, S.M.R., 2015. A study of MORT logical tree and Tripod Beta methods in event occurrence causality analysis using hierarchical model. Health and Safety at Work, Vol, 4, No. 4, pp. 39-48. (In Persian)


9. Mohammadfam, I., Mansouri, N., Nikoomaram, H., Ghasemi, F., 2015. Comparison of commonly used accident analysis techniques for manufacturing industries. International Journal of Occupational Hygiene. Vol. 7, pp. 32-37.


10. Mohammadfam, I., Mansouri, N., Nikoomaram, H., 2014. Systemic accident analysis methods: A comparison of Tripod-B, RCA and ECFC. Jundishapur Journal of Health Sciences, Vol. 6, No. 2, pp. 327-333.


11. Salmon, P.M., Cornelissen, M., Trotter, M.J., 2012. Systems-based accident analysis methods: A comparison of Accimap, HFACS, and STAMP. Safety Science, Vol. 50, No. 4, pp.1158-1170.


12. Lali-Dastjerdi, E., Mohammadfam, I., 2012. Comparison of two techniques of fault tree analysis and Tripod-Beta using the analytic hierarchy process for accidents analysis in a steel-manufacturing industry. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research, Vol. 10, No. 1, pp. 43-52. (In Persian)


13. Sklet, S., 2004. Comparison of some selected methods for accident investigation. Journal of Hazardous Materials, Vol. 111, No. 1-3, pp. 29-37.


14. Energy Institute (UK). 2015. Guidance on using Tripod Beta in the investigation and analysis of incidents, accidents and business losses.


15. Reason, J., 2017. The human contribution: unsafe acts, accidents and heroic recoveries. CRC Press.

16. Rausand M., Høyland A., 2009. System reliability theory: models, statistical methods, and applications. John Wiley & Sons, Second edition.


17. Shorrock, S.T., Kirwan, B., 2002. Development and application of a human error identification tool for air traffic control. Applied Ergonomics, Vol. 33, No. 4, pp. 319-336.