شناسایی گلسنگ‌های اطراف کارخانه مس سرچشمه و بررسی اثر آلاینده‌های حاصل از کارخانه بر پوشش و تراکم آنها

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

سحر لطفیان ¹ , علی احمدی مقدم ² , علی اصغر معصومی ³

1 - کارشناس ارشد اکولوژی گیاهی، مربی گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، ایران.
2 - استادیار بخش زیست شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران.
3 - استاد بخش گیاه شناسی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1390/04/18 تاریخ پذیرش : 1390/10/13 تاریخ انتشار : 1395/09/01

کلید واژه: گلسنگ, گاز SO2, مجتمع مس سرچشمه, کرمان,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: گاز SO2 و سایر گازهای آلاینده اثرات منفی زیادی را بر محیط زیست تحمیل می‌کنند. به واسطه فعالیت کارخانه ذوب مس مجتمع سرچشمه در هر ساعت حجم بسیار زیادی گاز از دودکش کوره‌های انعکاسی و مبدل خارج می‌شود که SO2 به ترتیب 2/6 درصد و 4/8 درصد این گازها را تشکیل می‌دهد. این مطالعه با هدف بررسی تاثیر این گازها بر فلور گلسنگی منطقه انجام شد. روش بررسی: بدین منظور نمونه‌های گلسنگی از 35 ایستگاه در فاصله 5 کیلومتری از دودکش‌ها و با توجه به نحوه پراکنش گاز SO2 در سه جهت اصلی جمع آوری و در همین حال میزان پوشش و تراکم آنها نیز اندازه‌گیری شد. یافته ها: پس از شناسایی نمونه‌ها مشخص شد که 25 تاکسون برای کرمان جدید هستند و برای اولین بار گزارش می‌شوند. نتایج اندازه‌گیری و مقایسه تراکم و پوشش گلسنگ‌ها نشان داد در جهت شمال شرقی که بیشترین آلودگی SO2 اندازه‌گیری شده است، پوشش و تراکم آنها نسبت به سایر جهات کمتر و پس از آن به ترتیب در جهات غرب و جنوب شرق میزان تراکم و پوشش تحت تاثیر قرار گرفته است. پوشش و تراکم در ایستگاه شاهد با شرایط اکولوژیکی مشابه اما با هوای غیرآلوده در مقایسه با ایستگاه‌های دیگر بسیار بیشتر بود. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده مشخص گردید میزان تراکم و پوشش گلسنگ‌ها تحت تاثیر آلاینده‌های محیطی قرار گرفته و به طور کلی می‌توان گفت که در مناطقی با سطوح SO2 بالا گونه‌های گلسنگ کمتری یافت خواهند شد که این به دلیل مرگ و میر و نابودی گونه‌های حساس می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: SO2 and other pollutants have negative effects on the environment. Activity of Sarcheshme copper plant releases high amount of gases into the environment from reflective and converter furnaces per hour. These cases reflective and converter furnaces contain 2.6% and 4.8% SO2, respectively. This study was conducted to examine the impact of these gases on the lichen flora. Method: For this purpose, lichen samples from 35 stations on a 5 km radius around the furnaces and according to the pattern of SO2 dispersion in three main directions were collected and identified.  Cover and density of lichens were also measured. Results: Identification of lichens showed that twenty five species and genera were new for Kerman and were reported for the first time. Results of measuring and comparing density and cover of lichens showed that in the north-east direction, where the highest SO2 pollution was measured, density and cover of lichens were less than other sites. The density and cover were affected in the west and south-east directions respectively. Density and cover in the control station with the similar ecological conditions but no pollution in the air were at higher level as compared to other stations. Conclusion: According to the results, it was determined that density and cover of lichens were affected by environmental pollutants. Generally it can be concluded tha lichen species in areas with high SO2 levels will be lower, due to the mortality and destruction of sensitive species.

منابع و مأخذ:

1-      Richardson, D. H. S., Pollution monitoring with lichens. Naturalists' Handbooks 19. Slough، England (Richmond Publishing) 1992.

2-      Brodo, I. M., Sharnoff S. D. and Sharnoff S. Lichens of North America. New Havenand London (Yale University Press) 2001.

3-      خامس پناه. «بررسی نشر SO2 در سطح مجتمع و شهر مس». پروژه تحقیقاتی. مرکز تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه 1381.

4-      Purvis, W. Lichens. Washington D. C. (Smithsonian Institution Press) 2000.

5-      Sipman, H. 2003. Provisional key for lichen genera and some species of Iran. See information in: http://bgbm.org/Sipman/keys/Irangenera.htm.

6-   باربور، بورک، پیتس، گیلیام و شوارتز.(نویسندگان) احمدی مقدم، علی.(مترجم). «بوم شناسی گیاهان خاکزی». چاپ اول، کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر1384. (جلد اول).

7-      مصداقی، منصور. «بوم شناسی گیاهی». چاپ اول، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1384.

8-      Taylor, R. J., Bell, M. 1983. Effects of SO2 on the lichen flora in an industrial area, northwest Whatcom County, Washington. Northwest Science, Vol. 57, pp. 157- 166.

9-      Shimizu, A. 2004. Community structure of lichens in the volcanic highland of Mt. Tokachi, Hokkaido, Japan. The Bryologist, Vol. 107(2), pp. 141- 151

10-  Case, J. W. 1980. The influence of three sour gas processing plants on the ecological distribution of epiphytic lichens in the vicinity of Fox Creek and White court, Alberta, Canada. Water Air and Siol Pollution, Vol. 14, pp. 45 -68