الگوی بررسی نیازهای تفرجی بازدیدکنندگان پارک‌های جنگلی (مطالعه موردی: پارک جنگلی دلند)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

سید حامد میرکریمی ¹ (استادیار گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.)
مرجان محمدزاده ² (- استادیار گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.)
سمیه گلدوی ³ (*- (مسوول مکاتبات): دانشجوی دکتری آمایش محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1393/07/25 تاریخ پذیرش : 1394/04/30 تاریخ انتشار : 1395/10/01

کلید واژه: تفرجگاه‌ها, مردم, بررسی خواسته‌ها, پارک‌های جنگلی, گلستان,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: امروزه صنعتی شدن، شهری شدن و افزایش مشغله های زندگی سبب تقاضای چشمگیر برای محیط های طبیعی و به طبع آن نیاز به تفرج شده است. پارک های جنگلی طبیعی از جمله مناطق طبیعی تامین کننده نیازهای تفرجی انسان هستند. یک سیستم تفرجی برای آن که بتواند پاسخگوی نیازهای مراجعه کنندگان باشد، باید بر مبنای نیازهای مختلف تفرجی گروه های استفاده کننده ساخته شود. روش بررسی: در مطالعه حاضر، روش کلاوسون برای بررسی نیازهای تفرجی بازدیدکنندگان در پارک جنگلی طبیعی دلند در شرق شهر گرگان، استفاده شد. همچنین، آزمون یومان‌ویتنی جهت بررسی ارتباط بین جنسیت و معیارهای انگیزه افراد از حضور در پارک، میزان شلوغی قابل قبول پارک و بهترین راه تامین امنیت پارک استفاده شد. برای انجام مطالعه 168 پرسشنامه توسط بازدیدکنندگان پارک در فصول تابستان و پاییز 1391تکمیل گردید. در این پرسشنامه سوالاتی در مورد علایق تفرجگاهی افراد و وضعیت امکانات تفرجی پارک مطرح شد. یافته ها: به طور خلاصه، نتایج نشان داد اغلب بازدیدکنندگان با هدف کسب آرامش روحی و تفرج به این منطقه می آیند و 94 درصد افراد معتقدند امکانات پارک برای بازدیدکنندگان کافی و مناسب نیست. نتایج آزمون یومان‌ویتنی نشان داد تفاوت معنی‌داری بین دو گروه جنسیتی زن و مرد در خصوص معیارهای ذکر شده وجود دارد. نتیجه گیری: مطابق با نتایج، اکثر بازدیدکنندگان برای گذراندن اوقات فراغت خود پارک های جنگلی را در اولویت اول قرار می دهند، بنابراین مدیران باید در تامین نیازهای افراد در این مناطق جهت کسب رضایتمندی بازدیدکنندگان تلاش نمایند. نتایج می تواند به مدیران و برنامه ریزان در مدیریت تفرجگاه ها، برآورده نمودن خواسته ها و نیازهای بازدیدکنندگان، ارتقا کیفیت تفرجگاه و مدیریت بهینه آن کمک نماید.

چکیده انگلیسی:

Background and Purpose:  Nowadays, industrialization, urbanization and time shortage are driving forces behind the extremely increased demand for natural areas and outdoor recreation. Natural Forest Parks are the most popular natural destinations that can provide human's outdoor recreational needs. A recreational system should be prepared based on different needs of various users to be responsible for visitors’ needs. Methods: In the present study, Clawson method was used to evaluate the visitors’ outdoor recreational needs in Daland's Natural Forest Park, located in the east of Gorgan, Iran. In addition, U-Mann Witheny test was used to investigate the relation among genders and criteria of incentive to attend the park, acceptable crowd of area, and the best way to ensure park’s security. In this study, 168 questionnaires were filled out by the visitors to the Park in summer and autumn in 2011. Questions were about visitors' recreational interests and recreation facilities of the park. Results: The results showed that most visitors come to the park to get mental relaxation and recreation and 94% of the people believe that the facilities of the park are not enough. U–Mann Witheny test results showed a significant difference between the two investigation groups and the mentioned criteria. Conclusion: According to the results, most visitors spend their leisure time in the forest parks, so at regional context, the managers should pay more attention to visitors satisfaction in this type of areas compared with other types of natural recreational areas. The results can help managers and planners in parks management, fulfilling visitors' wishes and needs, improving park quality and optimal management.

منابع و مأخذ:

1-   احمدی‏ثانی، ن؛ بابایی کفاکی، س. و متاجی، ا، 1390. بررسی امکان فعالیت‏های اکوتوریسمی از نظر اکولوژیک در جنگل‏های زاگرس شمالی با کاربرد تصمیم‏گیری‏های چند معیاره، سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور، مجله آمایش سرزمین. سال 3. شماره 4: صص 45-64.

2-   خاکسارآستانه، ح؛ دانشور، م؛ کلاته عربی، و. و اکبری، س. م. 1390، برآورد ارزش تفریحی پارک‏های جنگلی شهر مشهد با استفاده از روش ارزش‏گذاری مشروط (CVM)، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد 3. 2: صص 61-78.

3-   پرورش، ح؛ پرورش، ا. و محمدی‏زاده، م. 1389، تعیین ظرفیت برد فیزیکی، ظرفیت برد واقعی و ظرفیت برد موثر جهت مجتمع اقامتی چاهو در منطقه حفاظت شده گنو، مرکز گردشگری علمی – فرهنگی دانشجویان ایران.

4-      Priskin, J. 2001. “Assessment of natural of resources for nature-based tourism: the case of the Central Coast of western”, Tourism Management. Vol. 22: 637-648.

5-      Alaeddinoglu, F. and Selcuk Can, A. 2011. “Identification and classification of nature-based tourism resources: western Lake Van basin, Turkey”, Procedia Social and Behavioral Sciences, Vol. 19: 198-207.

6-   تکیه‏خواه، جاهده، حسینی نصر، سید محمد، اولادی، جواد، و مرتضی، شعبانی، 1389، بررسی توان تفرجی پارک جنگلی آبیدر با استفاده از GIS، مجله پژوهش‏های محیط زیست، 1: 35 – 42.

7-   گشتاسب‏میگویی، ح؛ شمس، ب. و چشمه خاور،ب. 1387، بررسی آراء و نیازهای تفرجی بازدیدکنندگان پارک جنگلی سی‏سنگان، مجله علوم محیطی، سال 6. 2: 43-54.

8-   لیاقتی، هومان؛ مبرقی، نغمه؛ نعیمی‏فر، افسانه و ایزدپناه، هدی، 1389، کاربرد روش دو مرحله‏ای همکن در بررسی عوامل موثر بر ارزش تفرجی منطقه کوهستانی درکه، پژوهش‏های محیط زیست، 1، 1: 43-52.

9-   دانشور، ا. و منفرد، ه. 1389، ارزش‏گذاری تفرجی پارک جنگلی با استفاده از روش رفراندم مطالعه موردی پارک جنگلی تنگه مینودشت، فصلنامه علوم و فنون منابع طبیعی، سال 5. 3: 1-10.

10-  Li, C., & Lai, L. 2011. The development and utilization of forest parks based on the experiences strategy. Procedia environmental sciences 5: 37 – 42.

11-  Candrea, A. N. &ispas, A. 2009. Visitor management, a tool for sustainable tourism development in protected areas. Bulletin of the Transilvania University of Braşov. Vol. 2. No. 51: 131-136.

12-  Rajan, B; Varghese, V. M. &Pradeepkumar, A. P. 2011. Recreational Boat Carrying Capacity of Vembanad Lake Ecosystem, Kerala, South India. Environmental Research, Engineering and Management. Vol 2. N 56: 11-19.

13- هاشم‏نژاد، هاشم؛ فیضی، محسن و صدیق، مرتضی (1390)؛ تعیین ارزش تفرجگاهی پارک جنگلی نور مازندران، با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط (CV)، محیطشناسی، 37، 57: 129 – 136.

14-  کافی، م. ﻋﺴﮑﺮﺯﺍﺩﻩ، م. و ﻣﻨﺼﻮﺭﻱ،س. ﺍ. 1386، اصول ایمن‏سنجی در طراحی پارک‏ها، مجله علوم کشاورزی ایران، 38. 1: 33-38.

15-  Trakolis, D. 2003. Carrying Capacity –An Old Concept: Significance for the Management of Urban Forest Resources. NEW MEDIT. Vol. 3: 58-64.

16- جلیلوند، ح؛ کرمی، ا؛ شاه‏نظری، آ. و شعبانی، م. 1391. ارزیابی تفرجی به کمک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد: پارک جنگلی شهید زارع، مازندران. جغرافیا و توسعه. 29: 107 – 118.

17- شایسته، ک؛ مخدوم، م؛ یاوری، ا. ر؛ شریفی، م. و جعفری، ح. ر. 1390، برنامه مدیریت بهینه تفرجی، ابزاری برای کاربرد مفهوم ظرفیت برد در مدیریت پایدار مناطق تفرجی، پژوهش‏های محیط زیست، سال 2، 3: 65-76.

18-  Reigner, N., Kiser, B., Lawson, S. & Manning, R. 2012 Using transportation to manage recreation carrying capacity. The George Wright Forum. Vol. 29. No. 3: 322-337 pages.

19- برزه‏کار، قدرت الله، 1384، پارک‏ها و تفرجگاه‏های جنگلی (مکان‏یابی و طرح‏ریزی)، سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، چاپ اول: 231 صص.

20-  سازمان ثبت احوال استان گلستان. http://www.golestancr.ir/golestan/park-daland.htm. 14/10/1393.

21- محمدی، جمال. و حمیدرضا رخشانی‏نسب، 1390، تحلیل رفتاری عوامل کمی و کیفی موثر بر جذب شهروندان به پارک‏های شهری در اصفهان، سال 11، 34: صص 28-48.

22-  Deng, J., King, B. and Bauer, T. 2002. “Evaluating natural attraction for tourism”, Annals of Tourism Research, Vol. 29, No. 2, Pp. 422- 438.

23-  Lime. D. W. &Stankey. G. H. 1903. Carrying capacity: maintaining outdoor recreation quality. Aldo Leopold Wilderness research institute: publication # 6.