بررسی تاثیر شهرنشینی بر انتشار دی‌اکسید کربن در کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (کاربرد مدل STIRPAT)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

حسین پناهی ¹ (دانشیار گروه اقتصاد دانشکده‌ی اقتصاد، مدیریت و بازرگانی دانشگاه تبریز *(مسوول مکاتبات).)
بهزاد سلمانی ² (دانشیار گروه اقتصاد دانشکده‌ی اقتصاد، مدیریت و بازرگانی دانشگاه تبریز)
سیدعلی آل عمران ³ (دانشجوی دکتری اقتصاد دانشکده‌ی اقتصاد، مدیریت و بازرگانی دانشگاه تبریز)

تاریخ دریافت : 1394/03/08 تاریخ پذیرش : 1394/06/09 تاریخ انتشار : 1396/04/01

کلید واژه: انتشار دی‌اکسید کربن, تولید ناخالص داخلی, شدت انرژی, مدل STIRPAT, روش پنل‌دیتا,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: هرچند شهرنشینی غالبا در متن نوسازی اقتصادی مورد بحث قرار می گیرد، با این حال یک شاخص جمعیتی است که تراکم شهری را افزایش داده و ساختار رفتار انسانی را تغییر می دهد و در نتیجه، الگوهای مصرف انرژی خانوار را تحت تاثیر قرار می دهد. بر این اساس هدف پژوهش بررسی تاثیر شهرنشینی بر انتشار دی‌اکسید کربن در کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی با استفاده از رهیافت پنل دیتا و کاربرد مدل STIRPAT است. روش بررسی: روش به‌کار برده شده در پژوهش حاضر، از نوع علمی- تحلیلی بوده و هدف پژوهش کاربردی می‌باشد. آمار و اطلاعات مربوط به متغیرهای به کاربرده شده در پژوهش از لوح فشرده‌ی WDI2014 استخراج شده ‌است. ابزار اقتصادسنجی مورد استفاده در پژوهش، نرم افزار EViews و روش اقتصادسنجی به کار برده شده در پژوهش، روش پنل‌دیتا بوده که دامنه زمانی پژوهش فاصله ی زمانی سال 2000 تا 2010 و قلمرو مکانی پژوهش نیز 43 کشور منتخب از کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی می‌باشد. یافته‌ها: نتایج پژوهش حاکی از آن است که علامت ضرایب مطابق با مبانی نظری مورد انتظار بوده و از نظر آماری نیز معنی‌دار می‌باشند. به‌طوری‌که یک درصد افزایش در متغیرهای شهرنشینی، تولید ناخالص داخلی سرانه و شدت انرژی به ترتیب باعث افزایش 57/0، 74/0 و 55/0 درصد در انتشار گاز دی‌اکسید کربن می‌شود. بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به تاثیر مثبت متغیرهای شهرنشینی، تولید ناخالص داخلی سرانه و شدت انرژی بر انتشار دی‌اکسید کربن، پیشنهاد می‌گردد که در کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی، با بهینه‌سازی مصرف انرژی و افزایش استفاده از منبع انرژی‌های نو که آلودگی کم‌تر ایجاد می‌کنند و هم‌چنین کارآمد کردن مصرف انرژی در تولید و ارتقای تکنولوژی‌های تولید و توزیع انرژی در کشورها، واقعی‌سازی قیمت انرژی، ارتقای استانداردهای فنی و زیست‌محیطی تولیدات صنایع، افزایش راندمان مصرف انرژی و گسترش آموزش‌های فرهنگی حفظ محیط زیست و فراهم کردن بسترهای مناسب و توسعه‌ی روستاها، ضمن برقراری یک توازن جمعیتی، از آلودگی هوا و انتشار دی‌اکسید کربن کاسته شود.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Although urbanization is often discussed in the context of economic modernization, however, it is a demographic indicator that increases urban density and transforms the organization of human behavior and thereby influences household energy use patterns. Accordingly, using panel data approach and STIRPAT mode, this study examines the effect of urbanization on carbon dioxide emission in the Organization of Islamic Cooperation member states. Methods: This research is doing a causal-analysis by using panel data over the period of 2000 to 2010 for the 4-3 selected Organization of Islamic Cooperation countries. Findings: Our results indicate that, coefficient of all variable of the model has been expected based on theoretical and are statistically significant. So that, one percent increase in urbanization, Gross Domestic Product per capita and energy intensity, rises carbon dioxide emissions  by 0.57, 0.74 and 0.55 percent  respectively. Discussion and Conclusion: Given the positive impact of urbanization, Gross Domestic Product per capita and energy intensity variables on carbon dioxide emissions, it is recommended that the Organization of Islamic Cooperation members, reduce air pollution and carbon dioxide emissions through optimizing energy consumption and increasing the usage of new energy source, that generate less pollution and efficient energy consumption in the production and promotion of production energy and technology distribution in countries, realization the price of energy, promotion the technical and environmental standards of industrial production, increasing energy efficiency and expanding environment cultural and providing appropriate substrates and rural development.

منابع و مأخذ:

1. United Nations Population Division (2007) "World Urbanization Prospects-The 2007 Revision Population Database", Retrieved March 2012, from http://esa.un.org/unup/.


2. Sadorsky P. (2014) " The Effect of Urbanization on CO2 Emissions in Emerging Economies, Energy Economics, No. c, PP: 147-153.


3. Barnes D.F. and Krutilla K. and Hyde W.F. (2005) "The Urban Household Energy Transition: Social and Environmental Impact in the Developing World " Resources for the Future, Whashington, DC.


4. Poumanyvong P. and Kaneko S. (2010) "Does Urbanization Lead to Less Energy Use and Lower CO2 Emissions? A Cross-Country Analysis ", Ecological Economics, No. 2, PP: 434-444.


5. Crenshaw E.M. and Jenkins J.C. (1996) " Social Structure and Global Climate Chang: Sociological Propositions Concerning the Greenhouse Effect", Sociological Focus, No. 4, PP: 341-358.


6. Gouldson A.P. and Murphy J. (1997) " Ecological Modernization: Economic Restructuring and the Environment ", the Political Quarterly, No. B, PP: 74-86.


7. Mol A.P.J. and Spaargaren G. (2000) " Ecological Modernization Theory in Debate: A Review", Environmental Politics, No. 1, PP: 17-49.


8. McGranahan G. and Jacobi P. and Songsore J. and Surjadi C. and Kjellen M. (2001) " The Citizen at Risk: from Urban Sanitation to Sustainable Cities ", Earthscan, London.


9. Burton E. (2000) " The Compact City: Just or Just Compact? A Preliminary Analysis ", Urban Studies, No. 37, PP: 1969-2001.


10. Capello R. and Camagni R. (2000) " Beyond Optimal City Size: An Evaluation of Alternative Urban Growth Patterns ", Urban Studies, No. 37, PP: 1479-1496.


11. Jenks M. and Burton E. and Williams K. (1996) " The Compact City: A Sustainable Urban Form? E & FN Spon, New York.


12. Newman P.W.G. and Kenworthy J.R. (1989) "Cities and Automobile Dependence: An International Sourcebook", Gower Technical, Aldershot.


13. فطرس. محمدحسن و قربان‌سرشت. مرتضی، 1391، اثر رشد شهرنشینی بر مصرف انرژی و انتشار دی‌اکسید کربن: مقایسه‌ی سه نظریه، فصل‌نامه‌ی مطالعات اقتصاد انرژی، شماره‌ی 35، صص 168-147.


14. McGranahan G. and Songsore J. (1994) " Wealth, Health and the Urban Household: Weighing Environmental Burden in Accra, Jakarta and Sao Paulo ", Environment, No. 6, PP: 4-11, 40-45.


15. Parikh J. and Shukla V. (1995) " Urbanization, Energy Use and Greenhouse Effects in Economic Development: Results from a Cross-national Study of Developing Countries", Global Environmental Change, No. 2, PP: 87-103.


16. York R. and Rosa E.A. and Dietz T. (2003) "STIRPAT, IPAT and ImPACT: Analytic Tools for Unpacking The Driving Forces of Environmental Impacts ", Ecological Economics, No. 3, PP: 351-365.


17. 17- Cole M.A. and Neumayer E. (2004) "Examining the Impact of Demographic Factors on Air Population ", Population and Environment, No. 1, PP: 5-21.


18. Fan Y. and Lui L.-C. and Wu G. Wie Y.M. (2006) " Analyzing Impact Factors of CO2 Emissions Using the STIRPAT Model ", Environmental Impact Assessment Review, No. 4, PP: 377-395.


19. Alam sh. And Fatima A. and Butt M. (2007) "Sustainable Development in Pakistan in the Context of Energy Consumption Demand and Environmental Degradation ", Journal of Asian Economics, No. 5, PP: 825-837.


20. Liddle B. and Lung S. (2010) " Age-structure, Urbanization and Climate Change in Developing Countries: Revisiting STIRPAT for Disaggregated Population and Consumption Related Environmental Impacts ", Population and Environment, No. 5, PP: 317-343.


21. Sharma SS. (2011) " Determinants of Carbon Dioxide Emissions: Empirical Evidence from 69 Countries ", Applied Energy, No. 1, PP: 376-382.


22. Hossain M.S. (2011) "Panel Estimation for CO2 Emissions, Energy Consuption, Economic Growth, Trade Openness and Urbanization of Newly Industrialized Countries ", Energy Policy, No. 11, PP: 6991-6999.


23. Li-na X. and Tao Z. and Xiao-feng Y. and Yan-dong Z. (2013) " Analysis the Impact of Urbanization on Carbon Emissions Using the Stirpat Model in Tianjin, China ", Journal of Applied Sciences, No. 21, PP: 4608-4611.


24. Ponce de Leon Barido D. and Marshall JD. (2014) "Relationship between Urbanization and CO2 Emissions Depends on Income Level and Policy ", Environmental Science & Technology, No. 7, PP: 3632-3639.


25. فطرس. محمدحسن، نجارزاده. ابوالفضل و پیروزمحمدی. فهیمه، 1391، بررسی رابطه میان آلودگی هوا، شدت انرژی و بازبودن اقتصاد ایران، مجله‌ی اقتصادی- دوماه‌نامه‌ی بررسی مسایل و سیاست‌های اقتصادی، شماره‌های 11 و 12، صص 22-5.


26. فطرس. محمدحسن، فردوسی. مهدی و مهرپیما. حسین، 1390، بررسی تاثیر شدت انرژی و گسترش شهرنشینی بر تخریب محیط زیست در ایران (تحلیل هم‌جمعی)، محیط‌شناسی، شماره‌ی 60، صص 22-13.


27. فطرس. محمدحسن و براتی. جواد، 1390، تجزیه‌ی انتشار دی‌اکسید کربن ناشی از مصرف انرژی به بخش‌های اقتصادی ایران؛ یک تحلیل تجزیه‌ی شاخص، فصل‌نامه‌ی مطالعات اقتصاد انرژی، شماره‌ی 28، صص 73-49.


28. بهبودی. داود، فلاحی. فیروز و برقی گلعذانی. اسماعیل، 1389، عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر انتشار سرانه‌ی دی‌اکسید کربن در ایران (1383-1346)، مجله‌ی تحقیقات اقتصادی، شماره‌ی 90، صص 17-1.


29. لطفعلی‌پور. محمدرضا و آشنا. ملیحه، 1389، بررسی عوامل موثر بر تغییر انتشار دی‌اکسید کربن در اقتصاد ایران، فصل‌نامه‌ی مطالعات اقتصاد انرژی، شماره‌ی 24، صص 145-121.


30. Martinez-Zarzoso I. and Maruotti A. (2011) " The Impact of Urbanization on CO2 Emission: Evidence from Developing Countries ", Ecological Economics, No. 7, PP: 1344-1353.


31. Ehrlich P. and Holdren J. (1971) "The Impact of Population Growth ", Science, No. 3977, PP: 1212-1217.


32. Dietz T. and Rosa E. (1997) "Effects of Population and Affluence CO₂ Emissions ", Proc. Natl. Acad. Sci. USA, No. 1, PP: 175-179.


33. Baltagi, B.H., (2005) "Econometric Analysis of Panel Data, Third Edition", New York: John Wiley and Sons.

1. طیبی. سیدکمیل، عمادزاده. مصطفی و شیخ­بهایی. آزیتا، 1387، تاثیر صادرات صنعتی و سرمایه­ی انسانی بر بهره­وری عوامل تولید و رشد اقتصادی در کشورهای عضو OIC، فصل‌نامه­ی اقتصاد مقداری، شماره­ی دوم، صص 106-85.


2. یوسفی. محمد­قلی، محمدی. تیمور و بهمنی. مجتبی، 1390، آثار شوک­های تقاضای بخش صنعت بر قیمت محصولات صنایع کارخانه ای ایران، فصل‌نامه­ی اقتصاد مقداری، شماره­ی اول، صص 122-99.