طراحی مدل نوین ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین ایران به منظور استقرار کاربری توسعه شهری و خدماتی(مطالعه موردی:منطقه ۲۲شهرتهران)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

سید علی جوزی ¹ (استادیارگروه مهندسی منابع طبیعی، محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال*(مسئول مکاتبات).)
سحر رضایان ² (عضوهیات علمی دانشگاه آزاداسلامی واحد شاهرود)

تاریخ دریافت : 1385/07/30 تاریخ پذیرش : 1385/10/04 تاریخ انتشار : 1388/10/01

کلید واژه: سامانه اطلاعات جغرافیایی, ارزیابی توان اکولوژیک, کاربری شهری و خدماتی, نظریه فازی, روش دلفی, مدل ریاضی خطی,

چکیده مقاله :

ارزیابی توان اکولوژیک به معنای عینیت بخشیدن به قابلیت بالقوه سرزمین در قالب کاربری های انجام پذیر و مورد انتظار است. این تحقیق با هدف طراحی مدل نوین کاربری توسعه شهری و خدماتی به منظور استفاده در مطالعات ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین ایران صورت پذیرفت. بدین منظور در گام نخست شناسایی فراوانی عوامل اکولوژیکی پایدار و ناپایدار در گستره سرزمین ایران به انجام رسید. در مرحله بعد از روش دلفی که خود گرایشی از روش های نظریه فازی است برای طرح ریزی مدل استفاده گردید. با تکمیل 750 عدد پرسشنامه نظر سنجی خبرگان گرایش های مورد نظر (گروه دلفی) ، کارشناسایی و تعیین اولویت عوامل اکولوژیکی تأثیر گذار و سنجش میزان ارزش فراوانی هر یک از عوامل به انجام رسید. فرآیند تجزیه و تحلیل اطلاعات پرسشنامه ای با استفاده از نرم افزار آماری SPSS 11.0 صورت پذیرفت. پس از طراحی، مدل تحت برنامه Arcinfo به سامانه اطلاعات جغرافیایی معرفی گردید. آزمون تحلیل حساسیت مدل، با هدف تعیین میزان تأثیر پذیری جواب های بهینه در مقابل تغییرات معینی از تابع هدف به روش سیمپلکس و با استفاده از نرم افزار Lingo صورت پذیرفت. استفاده از این مدل در فرآیند ارزیابی توان اکولوژیک به هنگام فرآیند تجزیه و تحلیل منابع اکولوژیکی عرصه تحت مطالعه و پس از تولید نقشه واحدهای زیست محیطی به انجام می رسد. در حقیقت نقشه واحدهای زیست محیطی به عنوان نقشه پایه و اساس تصمیم گیری در مطالعات ارزیابی توان اکولوژیک محسوب می گردد. به منظور سنجش قابلیت ها و کارایی مدل جدید فرآیند ارزیابی توان اکولوژیک منطقه 22 شهر تهران به مثابة یک مطالعه موردی انجام و نقشه کاربری توسعه شهری و خدماتی تحت برنامه Arc view GIS 3.2a استخراج گردید. نتایج مطالعات ارزیابی توان اکولوژیک این منطقه با استفاده از مدل نوین نشان می دهد که امتیازات اختصاص یافته به واحدهای زیست محیطی از حداقل صفر تا حداکثر شصت و پنج متغیر است. وجود عوامل محدود کننده ای همچون استقرار برخی واحدهای زیست محیطی در مسیل رودخانه، مناطق عبور گسل و نیز اراضی تپه ماهوری مانع از اختصاص این واحدها به کاربری توسعه شهری و خدماتی می گردد.

چکیده انگلیسی:

Abstract Ecological capability evaluation is to realize the potentialities of a land in the form of expected and achievable applications. This study is aimed to design a new model for service and civil development application to be employed in the evaluation of the country’s ecological capability studies. To this end, first the frequency of sustainable and unsustainable ecological factors inIranwas identified. Then, theDelphimethod which is a branch of phase theory methods was used. Prioritization of effective ecological factors and assessment of the frequency value of each factor were made by completing 750 questionnaires for desired branches (Delphigroup). The gathered data were analyzed using SPSS software version 11.0. After being designed, the model was introduced to the geographical information system using Arc info program. The model’s sensitivity analysis test was done with the purpose of determining the extent to which favorable responses are affected by certain changes in the target function through Simplex method using lingo software. This model is used in the evaluation of ecological capability at the time of analyzing the ecological resources of the field under examination and after preparing the map of environmental units. In fact, environmental units map is considered as the fundamental map in ecological capability evaluation studies. To asses the capabilities of the new method, ecological capability of District 22 in the city ofTehranwas evaluated as a case study and the service and civil development application map was prepared using Arc view GIS 3.2a program. The results of the study show that the points given to environmental units vary from zero to sixty-five. Such restricting factors as the existence of some environmental units along the river bank, fold passages, and hilly areas prevent these units from being allocated to service and civil development applicati