کاربرد روش سیمپلکس و مفهوم جبران در ارزیابی اثرات توسعه مشارکتی (مطالعه موردی: گزینه‌های کارخانجات کمپوست و دفن زباله استان گلستان)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

سمانه دزیانی ¹ (دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط زیست، گرگان، ایران.)
عبدالرسول سلمان‌ماهینی ² (دانشیار گروه محیط‌زیست. دانشکده شیلات و محیط زیست. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1392/09/18 تاریخ پذیرش : 1393/02/17 تاریخ انتشار : 1396/01/01

کلید واژه: ارزیابی اثرات محیط‌زیستی, جبران, برنامه‌ریزی خطی, بهینه‌سازی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: انجام مطالعات ارزیابی اثرات محیط‌زیستی، از جمله روش‌های مطلوب در جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار است. در واقع اگر تصمیم به اجازه دادن به اجرای توسعه باشد، فرایند ارزیابی برای تعیین محدودیت‌ها و روش‌های جبران و جلوگیری از اثرات منفی و به حداقل رساندن مخاطرات محیط‌زیستی به‌کار گرفته می‌شود. در تحقیق حاضر، جهت انتخاب مکان احداث کارخانه کمپوست و دفن پسماند در استان گلستان، پنج منطقه پیشنهاد و ارزیابی اثرات انجام یافته است. روش بررسی: در این پژوهش ضمن تشریح روشی ریاضی مبتنی بر برنامه‌ریزی خطی، با استفاده از داده‌های مبتنی بر نقشه‌های مکانی به اولویت‌بندی مناطق پیشنهادی و انتخاب گزینه نهایی پرداخته شده و با در نظر گرفتن جبران اثرات، مقادیر مهم‌ترین متغیرهای تصمیم به نحوی که حداقل آلودگی را در پی داشته باشد، تعیین شده است. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که با استفاده از برنامه‌ریزی خطی، در منطقه شرقی گزینه یک با اختلاف بسیار اندک از سایرین، گزینه ارجح و در قسمت غربی، گزینه پنج با مقدار تابع هدف کم‌تر انتخاب گردید. مؤثرترین پارامترها در مورد گزینه‌های یک تا چهار، آلودگی آب‌های زیرزمینی و در مورد منطقه پنج، کاهش زمین‌های با ارزش تعیین گردید. چرا که در مورد گزینه پنج، با توجه به انواع جبران، هزینه و زمان در نظر گرفته شده، تأثیری که بر منطقه شکار ممنوع مجاور گذاشته می‌شود مهم‌تر از آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌باشد. بحث و نتیجه‌گیری: بررسی سطوح جبران حداقل و حداکثر نشان می‌دهد که افزایش جبران اثرات، میزان کلی آلودگی‌های محیط را کاهش می‌دهد و بالعکس. تحلیل حساسیت، درستی نتایج این روش را تأیید می‌نماید.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Environmental impact assessment studies are one of the proper means of ensuring a sustainable development. Determining limitations and mitigation procedures for the negative effects compose the main core of the EIA procedure, in case the suggested development has been allowed. In this study, impact assessment has been applied for five suggested compost and landfill sites in Golestan Province of Iran. Method: In this study, considering the associated costs, linear programming has been applied to rank the proposed landfill and compost plant sites. For this purpose, GIS data has been used and the optimum site selection process has been implemented. The site has been determined so as to minimize the likely impacts. Findings: The results show that by using linear programming, site 1 on the eastern part with a slight difference to others, and site 5 in the west,ern part with the least goal function value are the best. The most effective parameters for the sites 1 to 4 is underground water pollution, and for site 5 is loss of valuable land. However, at the site 5, the impact on the neighboring no-hunting area is more important than underground water pollution, considering costs and the required time for mitigation efforts. Conclusion: Using the minimum and maximum levels of mitigation levels shows that increase of mitigation can reduce pollution, and vice versa. Sensitivity analysis confirms the accuracy of this method.

منابع و مأخذ:

1-      شپارد، ریچاردز ب. 2005. «ارزیابی اثرات توسعه با منطق فازی». ترجمه عبدالرسول سلمان ماهینی. انتشارات مهر مهدیس. 1390. تهران. 268 ص.

2-      مهرگان، محمد رضا. «پژوهش عملیاتی: برنامه ریزی خطی و کاربردهای آن». چاپ شانزدهم. نشر سالکان. 1381. تهران. 534 ص.

3-      Guerra, Guido and Lewis John, 2002. Spatial Optimization and GIS Locating an Optimal Habitat for Wildlife Reintroduction. McGill University. 3 p.

4-      صنیعی منفرد، محمد علی. «مباحثی در تحقیق در عملیات پیشرفته با نگرش کاربردی». چاپ اول. انتشارات دانشگاه الزهرا (س). 1380. تهران. 628 ص.

5-   هیلیر، ف. س. و لیبرمن، ج. ج. 1980. «تحقیق در عملیات- جلد اول: برنامه ریزی خطی». ترجمه محمد مدرس و اردوان آصف وزیری. چاپ پنجم. نشر تندر. 1371. تهران. 420 ص.

6-      Vatalis, Konstantinos I. and Manoliadis, Odysseus G., 2002. A two-level multicriteria DSS for landfill site selection using GIS: Case study in Western Macedonia, Greece. Journal of Geographic Information and Decision Analysis. Vo. 6, No. 1, pp. 49–56.

7-      Kantos, Themistoklis D.; Komilis, Dimitrios P. and Halvadakis, Constantinos P., 2005. Siting MSW landfills with a spatial multiple criteria analysis methodology. Journal of Environmental Engineering. Vo. 122, No. 10, pp. 902–908.

8-   لطفی حیدر، یوسف‌علی زیاری و بابک صادقی. «بررسی مکان یابی دفع پسماندها با روش برنامه‌ریزی خطی در محیط GIS، مطالعه موردی: نواحی از استان خراسان رضوی». فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیایی سرزمین. 1389. سال هفتم. شماره 26. ص‌ص 118-103.

9-      Momeni, Iman; Abdolrasoul Salmanmahini and Sahebeh Karimi, 2011. An Introduction to Improvement of Environmental Impact Assessment Methods in Iran. Journal of World Applied Sciences. Vo. 12, No. 9, pp. 1536-1543.

10-  «سالنامة آماری استان گلستان». اداره کل آمار و اطلاعات معاونت برنامه‌ریزی استان گلستان. 1388. 728 ص.

11-  احمدی، محمد باقر. «تحقیق در عملیات 1؛ برنامه‌ریزی خطی». چاپ اول. مرکز نشر دانشگاه شیراز. شیراز. 1388. 400 ص.

12- مؤسسه بازیافت و دفن بهداشتی مواد زاید استان گلستان. «گزارش ارزیابی اثرات محل‌های دفن بهداشتی مواد زاید جامد و کارخانجات کمپوست استان گلستان». مشاور: مؤسسه آموزش عالی علمی- کاربردی محیط‌زیست وابسته به سازمان حفاظت محیط‌زیست. 1384. 255 ص.

13- سرابی، زهرا. «استفاده از ماتریس ریاضی به روش فازی در ارزیابی اثرات توسعه محل‌های پیشنهادی دفن زباله استان گلستان و انتخاب بهتربن گزینه محل دفن». پایان نامه کارشناسی ارشد. اساتید راهنما: اکبر نجفی، عبدالرسول سلمان‌ماهینی. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی. گروه محیط زیست. 1389. 111 ص.