استفاده از ابزارهای پشتیبان تصمیم‌گیری در مدیریت و برنامه‌ریزی پسماند شهری (مطالعه موردی: مکان‌یابی محل دفن استان البرز)

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

مرضیه مهتابی اوغانی ¹ (کارشناس ارشد محیط‌زیست- دانشگاه تربیت مدرس، مازندران- نور.)
اکبر نجفی ² (استادیار گروه جنگلداری- دانشگاه تربیت مدرس- مازندران- نور*(مسئول مکاتبات).)
حبیب‌اله یونسی ³ (دانشیار گروه محیط‌زیست- دانشگاه تربیت مدرس- مازندران- نور.)
مظاهر معین الدینی ⁴ (دانشجوی دکترای محیط زیست- دانشگاه تربیت مدرس- مازندران- نور.)

تاریخ دریافت : 1390/11/11 تاریخ پذیرش : 1391/06/18 تاریخ انتشار : 1391/11/01

کلید واژه: تصمیم‌گیری چند‌معیاره, مدیریت داده‌های مکانی, توسعه پایدار, مکان‌یابی دفن, مدیریت پسماند,

چکیده مقاله :

تولید زباله نتیجه طبیعی زندگی جوامع بشری بوده و خطرات زیست محیطی ناشی از سوء مدیریت مواد زاید جامد، یکی از مشکلات اساسی است. رشد نمایی جمعیت شهرنشین کشورهای در حال توسعه در دهه های گذشته و سرعت گرفتن پدیده شهرنشینی، ضرورت توسعه پایدار محیط زیست و مدیریت کارآمد زایدات را به وجود آورده است. هدف مطالعه جاری، اعمال انواع عملیات تحلیل های مکانی، با بهره گیری از فناوری سامانه اطلاعات جغرافیایی و اولویت بندی مکان های دفن پیشنهادی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ((AHP است. به همین منظور، ابتدا لایه های اطلاعاتی مؤثر در مکان یابی دفن محدوده مورد مطالعه(لایه کاربری اراضی، رودخانه ها، تالاب ها، جاده ها، مناطق حفاظتی، خاک شناسی، آب ‌های زیرزمینی، مرفولوژی، زمین شناسی و ...) شناسایی و با مراجعه به سازمان ها و مراکز اطلاعاتی تهیه شد. سپس این لایه های اطلاعاتی (نقشه های رقومی) وارد محیط نرم افزار GIS 9.2 Arc شد. در مرحله بعد با توجه به محدودیت ها، گزینه های مناسب دفن زباله با استفاده از GIS شناسایی شدند و به عنوان داده های ورودی برای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به کار رفتند. نتایج این بررسی مبین این واقعیت است که 4 منطقه واقع در جنوب شهر کرج استعداد بالقوه دفن زباله را دارند. همچنین با کمک AHP امکان اولویت بندی گزینه ها و تعیین وزن معیارهای مؤثر در تصمیم گیری وجود دارد. نتایج این مطالعه نشان داد معیار عمق آب زیرزمینی و شیب زمین در پژوهش حاضر از اهمیت بیشتری نسبت به سایر معیارها برخوردارند و گزینه 3 دارای بیشترین شایستگی برای انتخاب محل دفن بهداشتی پسماند می باشد.

چکیده انگلیسی:

Waste is natural consequence of living human communities and environmental hazards caused by environmental mismanagement of solid waste, one of the fundamental problems. In the past decades, exponential growth of urban population in developing countries and speed of urbanization phenomenon, necessity of sustainable environmental development and efficient management of waste has been established. The main goal of the current study is applying various spatial analyses, with use of geographic information system in order to optimum site selection with minimal environmental adverse effects for urban waste burial. Therefore, in first step, effective data Layers in determining of landfill of Karaj ( like land use, streams, wetlands, roads,  morphology, ground waters, demography, wildlife parks, soil) from data bases and organization was prepared. The second step, data layers (digital maps) was entered to soft ware of Arc GIS9.2 and data base was created. In the third step, according to limitations, suitable areas, was extracted with using of GIS. Then these data was applied as appropriate options ( input data) for AHP. In the next step for determination priorities of the remaining landfill options according to criteria is used by AHP. The results of this study are evidence that GIS and AHP provide performance tools for selection and priority of optimal landfill. Also in this study land slope and ground water have more important than other criteria and option 3 is most appropriate for landfill.

منابع و مأخذ:

1. عبدلی، محمد علی،  مدیریت دفع و بازیافت مواد زاید جامد شهری در ایران، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور، 1379، 63-58.
   
   
   1. Leao, S., Bishop, I., and Evans, D., 2004. Spatial-Temporal Model for Demand and Allocation of Waste Landfill in Growing Urban Region, Computers. Environment and Urban Systems, 28: 353-385.
   
   
   2. Onut, S., and Soner, S., 2008. Transshipment Site Selection Using the AHP and TOPSIS Approaches under Fuzzy Environment. Waste Management, 28: 1552-1559.
   
   


2. فرجی سبکبار، حسنعلی، مکان­­یابی واحدهای خدمات بازرگانی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مطالعه موردی بخش طرقبه شهرستان مشهد، مجله پژوهش­های جغرافیایی، 1384،  شماره 51، 138-125.


3. قدسی­پور، سید حسن، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ((AHP، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1384، 118ص.
   
   
   1. Salman Mahini, A., and Gholamalifard, M., 2006. Siting MSW Landfill with a Weighted Linear Combination Methodology in a GIS Environment. International Journal of Environmental Science and Technology, 3(4): 435-445.
   
   
   2. Siddiqui, M.Z., Everett, J.W., and Vieux, B.E., 1996. Landfill Siting Using Geographic Information Systems: a Demonstration. Journal of Environmental Engineering, 122(6): 515-523.
   
   
   3. Guiqin, W., Li, Q., Guoxue, L., and Lijun C., 2009. Landfill Site Selection Using Spatial Information Technologies and AHP, A Case Study in Beijing. China. Journal of Environmental Management, 90: 2414-2421.
   
   


4. حیدرزاده، نیما، معیارهای مکان­یابی مواد زاید جامد شهری، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور، 1382 ،37ص.


5. خراسانی، نعمت اله ، شکرایی، علی، مهردادی، ناصر، درویش‌صفت، علی اصغر، مطالعات زیست­محیطی در جهت انتخاب محل مناسب برای دفن زباله­های شهر ساری، مجله منابع طبیعی ایران، 1383،جلد 57، شماره 2، 284-275.


6. فرهودی، رحمت اله،  حبیبی، کیومرث، زندی بختیاری، پروانه، مکان­یابی محل دفن مواد زاید جامد شهری با استفاده از منطق فازی در محیط GIS (مطالعه موردی: شهر سنندج)، نشریه هنرهای زیبا دانشگاه تهران، پاییز 1384، شماره 23، 24-15.


7. پناهنده، محمد، ارسطو، بهروز، قویدل، آریامن، قنبری، فاطمه، کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در مکان­یابی جایگاه دفن پسماند شهر سمنان، فصلنامه علمی- پژوهشی سلامت و محیط، زمستان 1388، دوره 2، شماره 4، 283-276.


8. خورشیددوست، علی محمد، عادلی، زهرا، استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای یافتن مکان بهینه دفن زباله (مطالعه موردی شهر بناب)، مجله محیط­شناسی، تابستان 1388، سال 35، شماره 50،  32-27.


9. سعیدی، محسن، عابسی، عزیز، سرپاک، مسعود، مکان­یابی محل مناسب دفن مواد زاید خطرناک با استفاده از تکنیک­های GIS، اولویت­بندی سایت­ها و استفاده از تحلیل­های سلسله مراتبی (AHP) (مطالعه موردی نیروگاه شهید رجایی)، مجله علوم و تکنولوژی محیط­زیست، بهار 1388، دوره 11، شماره 1، 241-231.
   
   
   1. Sharifi, M., Hadidi, M., Vessali, E., Mosstafakhani, P., Taheri, K., Shahoie, S., and Khodamoradpour, M., 2009. Integrating multi-criteria decision analysis for a GIS-based hazardous waste landfill siting in Kurdistan Province. Western Iran. Journal of waste management, 29: 2740-2758.
   
   


10. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان کرج، 1385.
    
    
    1. Jiagin, Y.H. 1997. An AHP Decision Model for Location Selection. Journal of the Facilities Volume 15.
    
    


11. سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری کرج، گزارش باسکول محل دفن حلقه دره، 1386.